RÜHLE SIEGFRIED, historyk sztuki
| < Poprzednie | Następne > |
SIEGFRIED RÜHLE (19 X 1887 Gdańsk – 12 III 1964 Erlangen), historyk sztuki. Syn Paula (3 VIII 1858 Głogów – 23 XI 1895 Gdańsk), absolwenta uniwersytetów w Greifswaldzie, Berlinie i Halle, w latach 1884–1895 nauczyciela języka niemieckiego, religii i historii w średniej realnej szkole św. Jana w Gdańsku, oraz Gertrudy z domu Hevelke.
W 1904 absolwent gdańskiego Gimnazjum Miejskiego, studiował historię, język niemiecki i języki starożytne w Berlinie i Marburgu, od 1913 doktor filozofii. Od 1913 do 1915 w Gdańsku, nauczyciel w Gimnazjum Miejskim, w 1915 ochotnik w wojsku, w stopniu podporucznika obserwator w eskadrze myśliwskiej. W latach 1921–1929 jako radca szkolny ponownie nauczyciel w gdańskim Gimnazjum Miejskim. Od 1923 pracował w zespole historyków (między innymi z Erichem Volmarem) pod kierunkiem Ericha Keysera projektującego gdańską monetę 25-guldenową. W latach 1928–1939 kustosz w Muzeum Krajowym Historii Gdańska (Staatliches Landesmuseum für Danziger Geschichte) w Pałacu Opatów w Gdańsku–Oliwie.
Badacz i znawca historii Gdańska, jego budownictwa, rzemiosła, numizmatyki i sztuki medalierskiej. Autor prac między innymi o historii gdańskiego bednarstwa (Das Gewerk der Böttcher in Danzig, 1930), krawiectwa (Geschichte des Gewerks der Schneider zu Danzig, 1931), piekarstwa (Geschichte des Gewerks der Bäcker zu Danzig, 1932), biografii Doroty z Mątów (Dorothea von Montau die Heilige des Preußenlandes: ein Lebensbild einer Danziger Bürgerin des 14. Jahrhunderts, 1924), o szwedzkich wpływach w Elblągu w czasach Gustawa Adolfa II (Die schwedischen Prägungen der Stadt Elbing. Zur Zeit des Königs Gustav Adolf II. und der Königin Christine (1626–1635), Elbląg 1931) czy numizmatyce (Münzfälschungen und Münzverbrechen im alten Danzig, Gdańsk 1930). Publikował także między innymi w „Altpreussische Forschungen”, „Ostdeutsche Monatshefte”
(np. Das Akademische Gymnasium zu Danzig – seine Bedeutung im Leben der Stadt, nr 10, 1929), „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtvereins” (np. Die historischen Medaillen der Stadt Danzig. Ein Beitrag zur Geschichte der Danziger Medaillenkunst und ihrer Künstler, nr 68; Die Stadt Hela im Mittelalter, nr 69).
We wrześniu 1939 dowódca kompanii, brał udział w wojnie przeciwko Polsce. Zaproszony do Poznania przez Arthura Greisera, od początku października 1939 dyrektor komisaryczny Muzeum Wielkopolskiego, przejął placówkę od poprzedniego dyrektora, Nikodema Pajzderskiego, zamordowanego przez Gestapo 6 I 1940. Od 21 I 1940 dyrektor tej placówki, przemianowanej na Kaiser–Friedrich Museum. Usuwał polskie eksponaty, wydał całkowity zakaz wstępu dla Polaków. Aktywny w realizacji polityki rabowania polskich dzieł sztuki z terenu Poznania i Wielkopolski (wchodzących w skład utworzonego 26 X 1939 Okręgu Rzeszy Poznań, przemianowanego 29 I 1940 na (Okręg Rzeszy) Kraj Warty (Reichsgau Wartheland).
W 1942 powołał w Poznaniu Kunstschutzkommission (Komisję Ochrony Dzieł Sztuki), zabezpieczającą zbiory między innymi w podziemiach Ufortyfikowanego Frontu Łuku Odry–Warty (Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego), w pałacu w Śmiglu koło Leszna, w pałacu Reinhardtsgrimma koło Dippoldiswalde w Erzgebirge (Rudawy), we dworze w Grossgrabe (Saksonia) czy w niedalekim pałacu w Schwepnitz, podziemiach drezdeńskiego Zwingera i saksońskiej twierdzy Königstein. Dnia 28 I 1944 mianowany kuratorem muzeów Kraju Warty (Museumspfleger des Reichsgaues Wartheland). Ukrył między innymi 24 skrzynie z grafiką i obrazami, pięć skrzyń z obrazami polskiego malarstwa, meble, które do 1939 znajdowały się zamku Czartoryskich w Gołuchowie, najcenniejsze zbiory z Muzeum Miejskiego i Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu. Ze względu na skalę i rozmach swoich operacji, często podejrzewany był przez późniejszych badaczy, poszukiwaczy skarbów czy nawet Stasi (Służba Bezpieczeństwa NRD) o udział w ukryciu Bursztynowej Komnaty. Powojenna ewidencja ubytków eksponatów samego tylko Muzeum Wielkopolskiego w latach 1939–1945 wykazała 16 799 pozycji.
Po 1945 zamieszkał w Erlangen, publikował artykuły w „Unser Danzig”, „Westpreussen” i „Westpreussjarhbuch”. Żonaty był z Brunhildą (ur. 4 X 1896 Kilonia), córką Adalberta Matthaei, profesora Technische Hochschule Danzig. Ojciec Reinhildy, w czasie II wojny światowej sanitariuszki Niemieckiego Czerwonego Krzyża w szpitalu rezerwowym w Poznaniu, 28 XII 1941 zaręczonej tamże z porucznikiem artylerii przeciwlotniczej Jochenem Fritsche z Bonn, oraz Birke, po mężu Grießhammer, historyczki, w 1998 pracowniczki w referacie kultury, młodzieży i organizacji czasu wolnego magistratu w Erlangen, autorki wielu publikacji, między innymi mierzących się z narodowosocjalistyczną przeszłością ojca i Niemiec (Der Entnazifizierte. Eine Tochter deckt die Verstrickungen ihres Vaters in der NS-Zeit auf, Frankfurt nad Menem 2013).
