PAULI GEORG, profesor Gimnazjum Akademickiego
GEORG PAULI (Georgius, Jerzy) (chrzest 9 II 1586 w ► kościele św. Piotra i Pawła – 12 XII 1650 Gdańsk), ► kalwinista, profesor ► Gimnazjum Akademickiego. Syn pastora kościoła św. Piotra i Pawła ► Adriana i Elżbiety Fischer. Brat m.in. profesora Gimnazjum Akademickiego ► Adriana.
W maju 1597 zapisany został do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. Był uczniem ► Bartholomäusa Keckermanna. Od 1603 brał udział w organizowanych przez niego dysputach, m.in. Positiones controversae ex libro II Praeogn. Philosoph, These de corpore vivo, These de homine. Naukę ukończył w 1605 wygłaszając Oratio de annis climacteriis. 4 XI 1605 immatrykulował się na uniwersytecie w Heidelbergu. W czasie studiów wracał do Gdańska, 15 II 1606 raz jeszcze brał udział w Gimnazjum Akademickim w kierowanej przez Keckermanna dyspucie Die felicita civii seu morali et de virtute in genere, słuchał jego wykładów o polityce (o roli państwa). Jednocześnie w Heidelbergu dokładał starań o wydanie pism swojego mistrza. 15 VIII 1607 napisał przedmowę do jego drukowanego tamże w 1608 przewodnika dla uczących się filozofii Praecognitorum Philosophicorum Libri duo…, powstałego na bazie wykładów wygłaszanych w gdańskim Gimnazjum Akademickim. W tym samym roku przygotował do druku drugą z prac Keckermanna, Systema politicae, przygotowaną na podstawie notatek, jakie poczynił słuchając wykładów w Gimnazjum w 1606.
W Heidelbergu 4 II 1608 uzyskał tytuł magistra filozofii. Wobec wakatu na stanowisku matematyka, prowadził na tej uczelni wykłady z tego przedmiotu. Do powrotu do Gdańska zachęcił go listem z 9 VII 1612 podupadający na zdrowiu i niedowidzący już rektor gdańskiego Gimnazjum Akademickiego ► Jakob Fabricius, proponując objęcie stanowiska profesora etyki i polityki. Przed powrotem, 5 X 1612 zapisał się (jako doktorant) na uniwersytet w Bazylei i 24 listopada uzyskał doktorat z teologii. W Gdańsku od 1613 zastępował też Jakoba Fabriciusa w prowadzonych wykładach z teologii, jednocześnie powołany został na kaznodzieję kościoła św. Trójcy. M.in. w 1620 ochrzcił urodzonego w Gdańsku Bogusława, syna kasztelana wileńskiego Janusz Radziwiłła i Elżbiety Zofii Hohenzollern.
W 1626, po złożeniu przez rektora Jacoba Fabriciusa także funkcji pastora ► kościoła św. Trójcy, został wyświęcony, a zatwierdzony jako kaznodzieja ordinarius (w kalwinizmie odpowiednik wyższych święceń kapłańskich) przejął czasowo obowiązki pastora tego kościoła. Po śmierci Fabriciusa (1629), ze względu na kalwiński charakter wykładów, odsunięty został od profesury teologii, zaś w 1631 – po wprowadzeniu na urząd nowego rektora Gimnazjum Akademickiego, luteranina ► Johanna Botsacka – powrócił do roli zwykłego kaznodziei w kościele św. Trójcy (zgodnie z zasadą, że rektor Gimnazjum zostawał jednocześnie pastorem tego kościoła).
W 1637 opublikował w Bremie pracę Reformatus Augustanusseu Apologia pro Dictatis Scholasticis, prezentującą jego kalwińskie przemyślenia teologiczne, na którą natychmiast – z luterańskiego punktu widzenia – odpowiedział w Gdańsku polemiką Johann Botsack (Antambulo epistolicus praemissus suo Reformato Peseudoaugustano).
Był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy z poślubioną 30 IX 1614 w ► kościele Najświętszej Marii Panny (NMP) Ursulą (22 X 1598 – 1626 Gdańsk), najstarszą córką kupca Georga Schellena (1573–1630), matkę jego pięciorga dzieci, z których troje zmarło w niemowlęctwie. Po raz drugi poślubił 10 I 1627 Annę (chrzest 11 IV 1608 w kościele NMP – 1642 w kościele św. Trójcy), siostrę sekretarza Rady Miejskiej, ► Reinholda Curicke, matkę jego sześciorga dzieci, ochrzczonych w kościele św. Piotra i Pawła, z których tylko dwóch synów dożyło wieku dorosłego. Drugie z małżeństw uczniowie Gimnazjum Akademickiego uczcili specjalnym drukiem gratulacyjnym, a odrębnym ► Peter Krüger. Ojciec 1/ Georga (chrzest 19 XI 1615), od 1648 pastora w Pilten (Piltyń, Kurlandia, obecnie Piltene, Łotwa); 2/ Ursuli (ur. 1617); 3/ Johanna (chrzest 6 IX 1621); 4/ Judith (chrzest 8 X 1623);
5/ Cathariny (9 VII 1618 – po 1661), od 4 XI 1638 żony poślubionego w kościele św. Piotra i Pawła Reinholda Curicke; 6/ Anny (ur./zm. 1627); 7/ Concordii (chrzest 4 III 1630); 8/ Anny (chrzest 27 VIII 1631); 9/ Elisabeth (ur. 1636); 10/ ► Adriana, pastora kościoła św. Piotra i Pawła; 11/ ► Reinholda Georga, późniejszego rektora uniwersytetu w Marburgu.
Pochowany 16 XII 1660 w grobie nr 44 w kościele św. Trójcy. Profesorowie z Gimnazjum żegnali go zbiorem utworów żałobnych (Epicedia qiubus beatos manes …Dn. Georgii Pauli … honorare voluerunt), indywidualne epicedia opublikowali Johann Strackius, rektor ► szkoły św. Piotra i Pawła Johann Georg Moeresius oraz syn Adrian.
Wraz z jego śmiercią skończyły się wpływy kalwińskie w Gimnazjum Akademickim, a Rada Miejska, na prośbę luterańskich mieszkańców Starego Przedmieścia, zakazała kalwinistycznym kaznodziejom, w tym z sąsiedniego kościoła św. Piotra i Pawła, głoszenia kazań w kościele św. Trójcy.
Bibliografia:
Die Matrikel der Universität Heidelberg, Bd. 2, berab. Gustav Toepke, Heidelberg 1886, s. 232, 473.
Die Matrikel der Universität Basel, Bd. 2, herag. Hans Wackernagel, Max Triet, Pius Marrer, Basel 1952, s. 138.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 61.
Adam Melchior, Vitae Germanorum Theologorum, Qvi Superiori Seculo Ecclesiam Christi Voce Scriptisque Propagarunt Et Propugnarunt …, Haidelbergae 1620, s. 808–812.
Bertling August, Pauli Georg w: Allgemeine Deutsche Biographie, Bd. 25, 1887, s. 258–259.
Nadolski Bronisław, Życie i działalność naukowa uczonego gdańskiego Bartłomieja Keckermanna. Studium z dziejów Odrodzenia na Pomorzu, Toruń 1961 (przeza indeks).
Praetorius Ephraim, Athenae Gedanenses..., Lipsiae 1713, s. 11, 75.
Rhesa Ludwig, Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern, Königsberg 1834, s. 56.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 120, 358, 440.
