KONOPNICKA MARIA, pisarka, poetka, patronka ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
MARIA KONOPNICKA (23 V 1842 Suwałki – 8 X 1910 Lwów), pisarka, poetka. Przybyła do Gdańska z Warszawy na początku kwietnia 1906. Granicę przekroczyła mimo uznania jej przez władze pruskie za wroga państwa i ludności pruskiej, wpisania do akt Prezydium Policji oraz zakazu obecności na terenie państwa pruskiego. Było to efektem zorganizowania przez nią masowych protestów kobiet na zachodzie Europy z powodu wypadków wrzesińskich z 1901 oraz publikacji wiersza „O Wrześni” w krakowskim piśmie „Przodownica” w 1902. Przedruk wiersza znalazł się w tygodniku „Wielkopolanin”, wychodzącym w Stanach Zjednoczonych.
Pobyt pisarki w Gdańsku trwał ponad miesiąc, dłużej niż początkowo zakładała. Zamieszkała przy Kohlenmarkt 11 (Targ Węglowy) u Róży Möller, wdowy, matki dwóch dorosłych córek. Pracowała w tym czasie dla miesięcznika literacko-naukowego „Biblioteka Warszawska” nad recenzją książki Les grandes poetes romantiques de la Pologne Gabriela Sarrazina (wydanej w 1906 w Paryżu), dotyczącej polskich poetów: Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego i Zygmunta Krasickiego.
Przybyła do miasta w czasie, gdy na Pomorzu Gdańskim nasiliły się wiece i strajki szkolne; brało w nich udział blisko 300 szkół, głównie w powiatach kaszubskich. Jej celem było zapoznanie się z nastrojami oraz kondycją ludności polskiej i kaszubskiej w mieście oraz jego okolicach. Ponadto zbierała materiał do napisania utworu literackiego prozą. Motywem przewodnim miała być polskość Gdańska. Obserwowała stosunki germańsko-słowiańskie oraz odkrywała słowiańskie ślady na Pomorzu. Pozyskiwała wiedzę o języku, jakim posługują się mieszkańcy. Z korespondencji do Bernarda Chrzanowskiego (27 VII 1861 – 12 XII 1944, działacza społecznego i oświatowego, adwokata, w latach 1901–1910 posła parlamentu Rzeszy, później senatora II RP) wynika, że m.in. uczestniczyła we mszy Kaszubów w kościele Trójcy Świętej w Oliwie. Do córki Zofii z Konopnickich Mickiewiczowej (15 I 1866 – 15 XI 1956) pisała, że Gdańsk jest „przeciekawy”. W korespondencji z 4 IV 1906 informowała, że zwiedziła zamek krzyżacki w Malborku oraz odwiedziła ujście Martwej Wisły do morza. 2 V 1906 (data stempla pocztowego) wysłała do ks. Stefana Dembińskiego (1840–1921, profesor gimnazjum) kartkę pocztową przedstawiającą gdański Żuraw. Gdańsk opuściła w sobotę 12 V 1906 i udała się bezpośrednio do dworku w Żarnowcu koło Krosna, który otrzymała w darze od narodu polskiego w 25-lecie pracy twórczej.
Bezpośrednim rezultatem pobytu pisarki był krótki utwór literacki W Gdańsku. Opowiada on historię rodziny polskiego rycerza Mikołaja Myszkowskiego, który wżenił się w niemiecką rodzinę gdańskich patrycjuszy – Mökinsów. Z pokolenia na pokolenie Myszkowscy przejmowali niemiecką kulturę i obyczaje i tracili swoją polskość. W 1908 nowela została wydrukowana w odcinkach w „Tygodniku Ilustrowanym”, w numerach 3, 4, 5, 7. Numer 3 tego czasopisma poświęcony został w całości Gdańskowi.
W 1908, niedługo po publikacji noweli, poetka napisała wiersz pt. „Rota”. Muzykę do utworu napisał Feliks Nowowiejski. Melodię wygrywa carillon na wieży Ratusza Głównego Miasta Gdańska. Od 1945 jej imię nosi ulica w Gdańsku–Wrzeszczu Górnym (do 1945 Baumbachallee, upamiętniała nadburmistrza Gdańska Karla Adolfa Baumbacha). W 1977 przy ul. Wały Jagiellońskie odsłonięto jej pomnik.
Bibliografia:
Informacje Małgorzaty Woźniak z Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu.
Chruściński Kazimierz, Posłowie, w: Maria Konopnicka, W Gdańsku, Warszawa 1977.
Łopatkiewicz Zdzisław, Marii Konopnickiej żarnowieckie lata, Jedlicze 2013.
Maria Konopnicka, Listy do synów i córek, oprac. Lena Magnone, Warszawa 2010.
