KLINKE ZOFIA, więźniarka obozów koncentracyjnych, przewodniczka, działaczka społeczna
| < Poprzednie | Następne > |
ZOFIA KLINKE (22 IV 1919 Trościaniec, Podole – 20 VIII 2007 Gdańsk), więźniarka obozów koncentracyjnych, przewodniczka, działaczka społeczna. Córka Kazimierza Klinke (Warszawa 4 I 1886 – 1955 Sopot), księgowego i administratora w starostwie w Pińsku, Kobryniu, Łucku, pod zakończeniu II wojny światowej księgowego upaństwowionych poniemieckich majątków ziemskich (Czachówko powiat Kwidzyn, Liszki powiat Bartoszyce, Orneta), oraz Eugenii z domu Czajkowskiej (Łomża 30 XII 1886 – 1957 Sopot). Siostra Wacława (10 II 1915 Trościaniec – 29 X 2003 Floryda, USA) uczestnika wojny obronnej 1939, żołnierza Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.
Do 1930 pobierała nauki w domu rodzinnym w Kobryniu. Od 1931 do matury w 1938 uczyła się w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Tadeusza Kościuszki w Łucku. Razem z matką prowadziła społecznie kursy czytania i pisania dla ubogich dziewcząt, należała do Związku Harcerstwa Polskiego, była drużynową. Po maturze do września 1939 pracowała jako praktykantka w Wydziale Finansowym Wołyńskiego Urzędu Wojewódzkiego. Należała do Pogotowia Społecznego Przysposobienia Wojskowego Kobiet (PWK), ukończyła w Warszawie kurs łączności. Po wybuchu II wojny światowej, od 7 do 19 IX 1939, obsługiwała centralę telefoniczną w łuckich koszarach wojskowych. Po wkroczeniu armii rosyjskiej, wraz z rodziną, przeniosła się do Włodzimierza Wołyńskiego, w grudniu 1939, przez Ostrowiec Świętokrzyski, do Warszawy. Od początku 1940 była pracowniczką biurową w firmie „Klar”, następnie ekspedientką w sklepie na ul. Polnej 52.
Od marca 1940 członkini Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), w Wydziale Łączności z Obozami Jenieckimi w Rzeszy, następnie członkini Armii Krajowej (AK). 12 X 1943 aresztowana przez Gestapo, osadzona w więzieni przy al. Szucha. Aresztowaną również matkę 9 XII 1943 zwolniono z więzienia na Pawiaku. Od 14 X 1943 przetrzymywana była w Inowrocławiu, w obozie przejściowym „Błonie” (Staatspolizeistelle Hohensalza-Übergangslager). 15 XI 1943 skazana została na karę dożywotniego więzienia w obozie koncentracyjnym. 28 XII 1943 przetransportowana do więzień kolejno w Toruniu, Szczecinie, w Gdańsku, 5 I 1944 do obozu koncentracyjnego dla kobiet w Ravensbrück (Frauen-Konzentrationslager Ravensbrück). Pracowała przy pracach rozbiórkowych, transportowo-wyładunkowych, przy kopaniu dołów i kanalizacji. W marcu 1944 przeniesiona została do filii obozu centralnego, Ravensbrück-Neubrandenburg, pracowała w fabryce zbrojeniowej w Neubrandenburgu. Jesienią 1944, po ucieczce z komanda fabrycznego dwóch koleżanek, karnie przeniesiona do podobozu leśnego Ravensbrück-Waldbau. Pracowała tam w halach fabrycznych przy obrabiarce części samolotowych oraz przy kopaniu rowów i okopów. 27 IV 1945, wobec zbliżającego się frontu, ewakuowana w tzw. marszu śmierci. 1 maja zbiegła z kolumny więźniarskiej.
13 V 1945 powróciła do Warszawy, po odnalezieniu rodziców zamieszkała z nimi w Ostrowcu Świętokrzyskim, od lipca 1945 w Krakowie. Od 11 VIII 1945 pracowała w krakowskiej Państwowej Wytwórni Papierów Wartościowych, w Drukarni I, przy produkcji banknotów, od 1 maja do października 1946 jako urzędniczka w ewidencji kontroli w Drukarni III. 14 IX 1945 wstąpiła do Związku byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych (od 1949 Związek Bojowników o Wolność i Demokrację, ZBoWiD).
Od jesieni 1946, celem podratowania zdrowia, zamieszkała w Sopocie. Podjęła studia w sopockiej Akademii Nauk Politycznych, na wydziale dyplomatyczno-konsularnym. Jednocześnie od 1 XII 1946 pracowała jako sekretarka w sopockim „Domu Książki” przy ul. Rokossowskiego 26 (ul. Bohaterów Monte Cassino).
Ze względu na pogarszający się stan zdrowia przerwała studia, 30 VI 1947 zrezygnowała z pracy. Za namową lekarza wyjechała na wieś do rodziców, parę miesięcy pracowała w dawnym majątku Czachówko jako pomoc biurowa, pomagając ojcu prowadzić księgowość w administracji Państwowego Zakładu Chowu Koni. Od jesieni 1948 ponownie w Sopocie, z racji przynależności do AK i odmowy wstąpienia do partii, często zmuszona była zmieniać pracę. Od 10 X 1948 do 6 III 1950 pracowała w Centrali Handlu Przemysłu Skórzanego, w Sklepie Detalicznym nr 156 w Sopocie przy ul. Rokossowskiego 27. Od marca 1950 do czerwca 1953 zatrudniona była w kancelarii administracyjno-gospodarczej Przedsiębiorstwa Budowy Sieci i Stacji Elektrycznych w Gdańsku-►Wrzeszczu przy ul. Jaśkowa Dolina 26. Od 1 VIII 1953 pracowała w Centrali Przemysłu Ludowego i Artystycznego w Rejonowym Biurze Handlowym w Gdyni przy ul. Świętojańskiej 141/143 jako kierowniczka sekcji administracyjno-gospodarczej i inwestycji. Od 15 IV 1955 do wiosny 1959 zatrudniona była w Wytwórczo-Usługowej Spółdzielni Pracy „Firmoznak” w Gdyni przy ul. Abrahama, będąc pracowniczką administracyjną Zakładu Usług nr 5.
1 V 1959 otrzymała pracę jako inspektorka i sekretarka w Zarządzie Wojewódzkim (ZW) Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego (PTTK) w Gdańsku, w dziale organizacyjno-programowym. Była następnie sekretarzem Okręgowej Komisji Krajoznawczej (1960–1972), Komisji Kajakowej (1960–1972), Komisji Górskiej (1960–1972), sekretarzem Rady Zakładowej (1960–1972), sekretarzem Pracowniczej Kasy Zapomogowo-Pożyczkowej (1972–1979), Komisji Ochrony Przyrody (1974–1970). Posiadała uprawnienia PTTK: Organizatora Turystyki, Strażnika Ochrony Przyrody, Społecznego Opiekuna Zabytków, Instruktorki Inwentaryzacji Krajoznawczej.
Od 1972 pracowała jako koordynatorka w Biurze Obsługi Ruchu Turystycznego Oddziału Gdańskiego PTTK przy ul. Ogarnej 72 (w ► Bramie Krowiej). Brała udział w pracach Komisji Krajoznawczej ZW PTTK w powołaniu i tworzeniu w czynie społecznym od 1974 ► Izby Pamięci Wincentego Pola w Gdańsku-►Sobieszewie, w 1978 Izby Pamięci Izydora Gulgowskiego w Iwicznie (gmina Kaliska). Na emeryturze od 1 VI 1979, zamieszkała w Domu Kombatanta przy ul. Kombatantów 4 w Gdańsku- ►Zaspie.
Od 1945 działała społecznie w Związku Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych; w sopockim kole ZBoWiD w latach 70. i 80. XX wieku pełniła funkcję sekretarza Komisji Ochrony Zdrowia środowiska kombatanckiego. Była członkinią komisji socjalnej w Klubie Więźniarek Obozu Ravensbrück, działała także w kole gdańskim Okręgu Pomorskiego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. W 1995 awansowana została do stopnia plutonowego, w 2000 podporucznika. Swój pasiak obozowy w 2003 przekazała niemieckiej charytatywnej organizacji wspomagającej byłych więźniów obozów koncentracyjnych, Maximilian-Kolbe-Werk (Dzieło im. Maksymiliana Kolbego).
Odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi (1974), Medalem Zwycięstwa i Wolności (1959), Medalem za Warszawę 1939–1945 (1968), Odznaką Grunwaldu (1970), Krzyżem Partyzanckim (1973), Krzyżem Kampanii Wrześniowej (1985), Krzyżem Oświęcimskim (1987), odznaką Akcji „Burza” (1994). Za działalność społeczną wyróżniona Srebrną (1969) i Złotą (1972) Odznaka PTTK, odznaką XX-lecia Sportu i Turystyki w Wyzwolonym Gdańsku (1974), Medalem 100-lecia Turystyki Polskiej (1974), Medalem 30-lecia Sportu i Turystyki (1974), srebrną odznaką „Za opiekę nad zabytkami” (1974), złotą odznaką „Zasłużony Działacz Turystyki” (1975), Medalem dla Opiekunów Zabytków (1977), odznaką ► „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (1978), odznaką „25 lat w PTTK” (1978), Medalem Maksymiliana Kolbe 1941–1991 (1991), Medalem „Zasłużony dla Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych i Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych” z okazji 50-lecia (1996).
Zaręczona była z podporucznikiem Zbigniewem Buyko, dowódcą kompanii zwiadowców 24. Pułku Piechoty Strzelców Kresowych, poległym 17 IX 1939 w wojnie obronnej w rejonie Iłowa. Pozostała osobą samotną. Pochowana w grobie rodzinnym na Cmentarzu Katolickim w Sopocie. Zbiór jej archiwaliów rodzinnych, zgodnie z jej wolą, został przekazany przez Agnieszkę Kosko-Hołowczyc w 2018 do zbiorów Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej do Archiwum i Muzeum Pomorskiego Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek w Toruniu. Dokumenty dotyczące rodziców zostały przekazane w sierpniu 2024 przez Agnieszkę Kosko-Hołowczyc do Działu Badań nad Historią Warszawy i Zbiorami Muzeum Warszawy.
Bibliografia:
Informacje ze spotkań z Zofią Klinke.
Aleksander Sałacki, Na straconych pozycjach, Warszawa 1989.
Wińska Urszula, Zwyciężyły wartości. Wspomnienia z Ravensbrück, Gdańsk 1985.
Wińska Urszula, Więzi. Losy więźniarek z Ravensbrück, Gdańsk 1992.
