KANKEL JOHANN, nauczyciel, poeta, drukarz
| < Poprzednie | Następne > |
JOHANN KANKEL (21 XI 1614 Wolgast (Meklemburgia) – 1 VI 1687 Visingsö (Szwecja)), nauczyciel, poeta, drukarz. Syn Petera Kankela, budowniczego i Elisabeth z domu Timme. Nic nie wiadomo o jego edukacji, także drukarskiej, natomiast z mistrzostwem publikowane przez niego w drugiej, szwedzkiej części kariery tzw. druki labiryntowe mogą świadczyć o jego niemieckim wykształceniu zawodowym, gdyż w takiej specjalizacji w owym czasie kształcono tylko w Niemczech.
Odnotowany w Gdańsku w 1639 jako autor wiersza napisanego z okazji ślubu drukarza Eliasa Müllera. W okresie późniejszym dał się poznać jako twórca poezji okolicznościowej, w 1640 wierszem gratulował zawarcia związku małżeńskiego Friedrichowi Ehlerowi, w 1641 z podobnej okazji Gottfriedowi Bollnerowi i Benjaminowi Engelcke (stryjowi późniejszego burmistrza Friedricha Gottlieba Engelckego), wiersz zaczynający się od słów Pax et bellum dedykował w 1645 burmistrzowi Danielowi Falckemu, w 1647 żegnał wierszem żałobnym Davida Braugera. Kilkanaście jego druków zachowało się w zbiorach Polskiej Akademii Nauk Biblioteki Gdańskiej. Nie mogąc znaleźć w Gdańsku pracy w drukarstwie, od 1644 pracował jako bakałarz w szkole św. Katarzyny, 1 V 1648 został dzwonnikiem tego kościoła.
Nie uzyskawszy zgody Rady Miejskiej na prowadzenie własnego zakładu typograficznego, z rekomendacjami szwedzkiego kanclerza koronnego Magnusa Gabriela de la Gardie w 1664 wyjechał do Sztokholmu, prowadził niemiecką szkołę pisania i arytmetyki w Norrmalm (obecnie część Sztokholmu), założył szkołę drukarską w Visingborgu na wyspie Visingsö (jezioro Wetter), na jego brzegu naprzeciwko w Röttle koło Gränny zbudował papiernię, od 8 VIII 1666 kierował drukarnią Pe(h)ra Brahe Młodszego (1602–1680), zyskując jako drukarz duże uznanie.
Pierwszą jego szwedzką publikacją (20 VII 1667) było unikalne pismo w toczącej się przez lata (bez powodzenia zakończonej 3 VII 1668) sprawie rozwodowej z drugą żoną. Drukował dzieła wspierające dążenia Brahe do zapewnienia niepodległości jego hrabstwa, a jednocześnie świadczące o jego zainteresowaniach kulturalnych (np. Kronikę Norlandza (1670), Historię Aleksandra Wielkiego (Alexandri Magni historia, 1672) czy Ekonomię (Oeconomia) samego Pera Brahe (1677)), oraz wiele druków mniejszego formatu, wśród których było wiele wcześniejszych jego własnych pism okolicznościowych, wierszy itp., których nie zdążył wydrukować w czasach gdańskich. Kierował drukarnią po śmierci swego patrona, ostatni znany druk jego autorstwa pochodzi z 1685. Ze względu na podeszły wiek w 1686 odrzucił propozycję Akademii w Uppsali prowadzenia drukarni królewskiej. Z inicjatywy Erika Dahlbergha, niedawno mianowanego gubernatora Jönköping, drukarnia została sprzedana 26 VIII 1688 Petterowi Hultmanowi, który przeniósł ją do wspomnianego miasta.
Był dwukrotnie żonaty: od 11 XI 1641 z 16-letnią Marią (zm. 24 VIII 1653 Gdańsk), córką rajcy koszalińskiego Daniela Selle, od 3 III 1654 z Rebeccą, córką komornika śląskiego Mattheusa Effenbarta. Miał córki Rebeccę (ur. 27 V 1658 Gdańsk), od 1688 żonę Johanna Lutheliusa i Marię Elisabeth (ur. 23 XI 1660 Gdańsk) oraz syna Johannesa (11 VIII 1655 Gdańsk – 4 VI 1734 Väckelsång), od 1675 studenta w Åbo (Turku, Finlandia), od marca 1680 kaznodziei osobistego posła Riksdagu (parlamentu), członka Tajnej Rady króla Karola X Gustawa, Nilsa Brahe (1633–1699), od 30 XII 1684 mianowanego przez króla pastora w Väckelsång (koło Växjö), gdzie został pochowany 28 I 1688, ojca Christiny Beaty (1689–1774).
Bibliografia:
Almqvist Sven, Johann Kankel, sok.riksarkivet.se/sbl/Presentation.aspx?id=12345.
Günther Otto, Johann Kankel, ein Danziger Glöckner und schwedischer Buchdrucker, „Zeitschrift des Westpreussischen Geschiichstvereins”, H. 64, 1923, s. 79-82.
Zientarski Włodzimierz, Kankel Jan, Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 2, Gdańsk 1994, s. 343.
