HUTZING JOHANN, pastor kościoła św. Jana
| < Poprzednie | Następne > |
JOHANN HUTZING (Husing, Hussing, Johannes Hutzingus) (1516? Westerwald (Fryzja) – 17 VI 1607 Gdańsk), teolog, pierwszy luterański pastor kościoła św. Jana. Studiował teologię w Rostocku. Godność pastora otrzymał po śmierci w początkach 1559 ostatniego katolickiego proboszcza Simona Hagenaua. Po rekomendacji teologa, humanisty i filozofa Johanna Draconitesa (15 IV 1559) jego kandydaturę Rada Miejska Gdańska przedstawiła oficjałowi gdańskiemu i proboszczowi kościoła Najświętszej Marii Panny Piotrowi Wyszczelskiemu (9 VI 1559). Ustnej zgody na czasowe tylko pełnienie funkcji udzielił 12 VI 1559 podczas pobytu w Gdańsku królewski nominat na biskupstwo włocławskie Jakub Uchański, opowiadający się za porozumieniem z protestantami.
Obowiązki pastora objął 12 IX 1559, choć oficjalna prezentacja jego kandydatury Jakubowi Uchańskiemu miała miejsce dopiero 6 X 1559, podczas wizyty biskupa w Gdańsku. Do 1562 w kościele św. Jana trwała typowa dla ówczesnego Gdańska dwoistość, obowiązki liturgiczne pełnił tam bowiem także ksiądz katolicki Albrecht Beckerknecht (zastępujący już od 1558 chorującego Simona Hagenaua). Dodatkowo przeciwko nowemu pastorowi wystąpili protestanccy kaznodzieje działający przy kościele św. Jana od 1558: dr teologii Samuel Gebelius (Justman; poprzednio od 1556 kaznodzieja w kościele NMP) i Martinus Heldt (15 X 1550 immatrykulowany w Wittenberdze). W efekcie obu pozbawiono funkcji (bez rozliczenia się z zaległych poborów) i przeniesiono do pozagdańskich parafii, gdzie Gebelius wkrótce zmarł, zaś Heldt był jeszcze w 1569 notowany jako pastor w Laptau/Labtau (powiat Fischhausen (Primorsk), obecnie Swietłyj w obwodzie królewieckim).
Zmuszony do grania na zwłokę Jakub Uchański pisemnie przypomniał, że jego wcześniejsza zgoda miała charakter czasowy. W 1562 mianował na urząd (katolickiego) proboszcza kościoła św. Jana kanonika włocławskiego Walentego Borzęckiego, mimo że już 11 III 1561 Rada Miejska Gdańska otrzymała od króla Zygmunta Augusta pismo potwierdzająca kandydaturę jej nominata. Spór zakończył oficjalnym zatwierdzeniem Hutzinga na stanowisku pastora 3 III 1563, kiedy po przejściu Jakuba Uchańskiego na urząd arcybiskupa gnieźnieńskiego Walenty Borzęcki objął probostwa tczewskie i lubiszewskie. Od 2 I 1602 pobierał z kasy miejskiej emeryturę, oficjalnie do śmierci pełnił obowiązki pastora.
Ministerium Duchowne przydało mu do pomocy kaznodziejów-diakonów: Albanusa Greiffenberga (posługującego w latach 1561–1565), Johannesa Ottingshausena (1561–1562), Kiliana Hese (1563), Matthiasa Harfera (1563), Joachima Gudoviusa (1563 –1567), Jodocusa Hoffmanna (1566–1572), Johannesa Stegerusa (1567–1572), Clemensa Fricciusa (1572 – zm. 31 VIII 1589, z Magdeburga, wcześniej, od 1566, profesora Gimnazjum Akademickiego), Laurentiusa Fabriciusa, Joachima Keckermanna (1577–1588, rychło skonfiktowanego z Clemensem Fricciusem), Johannesa Redenusa (1588), Hieronimusa Hähnichena (Hähnlein; Galliculus, 1589–1597), Abrahama Hesychius (od 1602) oraz Johannesa Walthera (od 1603). Diakonem był też od 1597 jego syn Enoch I, który nastał tam wraz z objęciem wicepastoratu (1597–1602) przez swego brata Johanna II, a w 1608 przejął obowiązki pastora kościoła św. Jana.
Był dwukrotnie żonaty. Przy okazji zawierania w 1595 drugiego małżenstwa z Christiną, córką Chrispina Flisnera, otrzymał zbiorek specjalnie przygotowanych wierszy weselnych, autorstwa Andreasa Mandera i Esaiasa Richtera. Zbiorek poprzedzał wiersz Johannesa Hoppego, rektora gdańskiej szkoły św. Jana, w którym nawiązał on do bólu po stracie pierwszej małżonki. Z pierwszej żony ojciec m.in. 1/ Johanna II (około 1556–1608), od 1576 studenta w Wittenberdze, od 1581 w Helmstedt, od 1583 w Lejdzie (Leyden) i od 1585 ponownie w Helmstedt, w latach 1597–1602 drugiego pastora kościoła św. Jana, żonatego z Christiną córką Kryspina Flisner (czego gratulowali mu w 1595 wierszami koledzy), a która po jego śmierci wyszła 24 II 1609 w kościele NMP za Antona Wegnera; 2/ Margaret (ur. 1558), która w 1579 wyszła za mąż za Christiana (Kerstena) von Holten (zm. 1610), w 1597 wagowego ołowiu przy Długim Pobrzeżu; wspomnianego 3/ Enocha I oraz 4/ Abrahama, w kwietniu 1584 zapisanego do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego.
Do 1943, na pierwszym filarze na lewo od głównego ołtarza kościoła św. Jana znajdowało się poświęcone mu drewniane epitafium, wykonane w części już za jego życia (w 1584, całość ukończono w 1594). W związku z działaniami wojennymi, w 1945 wraz z pozostałymi obiektami z historycznego wyposażenia kościoła, zostało ewakuowane na teren Żuław. Po wojnie przechowywane było w Składnicy Konserwatorskiej Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku–Oliwie, przekazane do gdańskiego Muzeum Narodowego, w listopadzie 2012 powróciło na swoje pierwotne miejsce.
Podobnie do 1943 na południowej ścianie tzw. dużej zakrystii (obecnie Kaplica Najświętszego Sakramentu) znajdował się także jego portret. Według opisu Johanna Petera Titiusa na ramie obrazu, portret ten został wykonany w 1704; obecnie znajduje się w Instytucie Herdera w Marburgu.
Bibliografia:
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 43.
Feytag Hermann, Die Beziehungen Danzigs zu Wittenberg, „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins”, H. 38, 1898, s. 110.
Praetorius Ephraim, Dantziger-Lehrer Gedächtniβ..., Danzig und Leipzig, 1760, s. 2.
Rhesa Ludwig, Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern, Königsberg 1834, s. 40.
Schnaase Eduard, Geschichte der evangelischen Kirche Danzigs actenmässig Dargestellt, Danzig 1863, s. 562.
