CZERNY WŁADYSŁAW, urbanista, profesor, wiceprezydent Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
WŁADYSŁAW CZERNY, właściwie Czerny-Schwarzenberg (6 V 1899 Kraków – 18 XII 1976 Wrocław), magister inżynier architekt urbanista, naukowiec, wiceprezydent Gdańska. Syn Franciszka Jana Kantego Czernego (1 X 1847 Kraków – 14 II 1917 Kraków), profesora geografii Uniwersytetu Jagiellońskiego i Zofii z domu Bobrzyńskiej (1862–1927). Brat nauczyciela Michała (zginął na froncie 1918), sędziego i wiolisty filharmonii krakowskiej Stefana, pianisty Stanisława oraz Zofii po mężu Krzyżanowskiej. Stryj m.in. pianistki Haliny Czerny-Stefańskiej (1922–2001), córki Stanisława, laureatki I nagrody IV Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina.
Ukończył w 1917 III Gimnazjum Klasyczne w Krakowie. W latach 1917–1918 studiował na Politechnice Wiedeńskiej u prof. Lossa, w 1919–1927 na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej u prof. Romualda Gutta, po obronie pracy dyplomowej Plan zabudowy Gdyni, otrzymał stopień inżyniera architekta. Pracował po studiach jako architekt kontraktowy w Zarządzie Miasta Katowice, w 1928–1931 w Departamencie Budownictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1931–1932 w Departamencie Budownictwa Kas Chorych, 1933-1936 w Biurze Planowania Miasta Lwowa, od 1936 był kierownikiem Sekcji Planów Szczegółowych w Zarządzie Miasta Warszawy. Po kampanii wrześniowej 1939, od 3 listopada do 15 II 1940 przebywał w niewoli w stalagach XI-a w Altengrabow pod Marburgiem i XX-a w Toruniu, zwolniony, pracował w Wydziale Planowania Zarządu Miasta Warszawy i jako tłumacz w administracji tego miasta.
Od września 1944 do marca 1945 nominalny wiceprezydent Warszawy (przy prezydencie Marianie Spychalskim), od 27 III 1945 do 1947 wiceprezydent Gdańska. Należał do Stronnictwa Demokratycznego (SD). Zajmował się m.in. ustalaniem nowych nazw gdańskich ulic (zob. Ulice. Nazewnictwo. Numeracja), organizacją Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej (PG), komunikacją (był zwolennikiem przesunięcia części Śródmieścia na tereny postoczniowe i wyspę Ostrów, m.in. postulował (zrealizowany w XXI wieku) plan tunelu pod Wisłą i budowę ul. Nowa Wałowa (ul. ks. Jerzego Popiełuszki)), infrastrukturą (promotor odbudowania centrum Gdańska w formie historycznej, opowiadał się jednak za usunięciem wszystkich pruskich akcentów, nawet przez wyburzenie zachowanych po 1945 budynków, jak np. zabudowania PG, Dworca Głównego, budynku Banku Rzeszy, budynku Conradinum).
2 IV 1947 złożył rezygnację z urzędu wiceprezydenta Gdańska (następcą został Jerzy Zakolski), w latach 1947–1962 pracował na Wydziale Architektury PG na stanowisku profesora (17 IX 1960 powołany przez Radę Państwa na stanowisko prof. zwyczajnego), będąc nadal członkiem Wojewódzkiej Rady Narodowej. 28 II 1950 aresztowany, do lipca 1953 (bez wyroku) osadzony w więzieniu w Warszawie (przy ul. Rakowieckiej), w sprawie powiązanej z zarzutami politycznymi stawianymi byłemu wojewodzie Warszawy, Marianowi Spychalskiemu. Od 1964 profesor politechniki we Wrocławiu, kierownik Katedry Urbanistyki, do 1969, dojeżdżając, prowadził wykłady na PG.
Współzałożyciel Stowarzyszenia Architektów Polskich (SAP, 1926; od 1934 SARP). Skarbnik SAP (1928). Członek Związku Architektów na Śląsku (do 1934). Członek SARP Oddział Katowice (przed 1939). Rzeczoznawca urbanistyczny Związku Miast Polskich (przed 1939). Członek SARP Oddział Wrocław (po 1945). Członek Głównej Komisji Rewizyjnej SARP (1957–1959). Członek Honorowy Towarzystwa Urbanistów Polskich (TUP, 1963). Prezes Zarządu Okręgowego TUP we Wrocławiu (od 1973). Członek korespondent Niemieckiej Akademii Budowy Miast i Planowania Krajowego w Hanowerze.
Odznaczony m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi (1946), Krzyżem Oficerskim i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, złotą Odznaką Odbudowy Warszawy (1946), złotą odznaką TUP (1973). Laureat Nagrody im. Herdera (Wiedeń 1974). Żonaty był od 1935 z Ludmiłą z domu Leszczyńską (23 X 1907 – 21 IV 1983 Gdańsk), ojciec Jana (ur. 1 VIII 1936) i Aleksandra (ur. 6 IV 1949), od 1946 miał wychowanicę Irenę (ur. 1940). Pochowany 22 XII 1976 na cmentarzu Srebrzysko. 30 IX 2010 jego imię otrzymał gdański tramwaj typu Pesa Swing 120NaG nr 1012.
Bibliografia:
Beger Roman, Czerny Władysław, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Suplement III, Gdańsk 2012, s. 61–63.
Pionierzy Politechniki Gdańskiej, red. Zygmunt Paszota, Janusz Rachoń, Edmund Wittbrodt, Gdańsk 2005, s. 136.
