AUGUSTYŃSKI JAN, dyrektor Gimnazjum Polskiego, patron ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
JAN AUGUSTYŃSKI (1 II 1878 Odporyszów, powiat Dąbrowa, ówczesne województwo krakowskie – 13 VI 1943 Warszawa), dyrektor ► Gimnazjum Polskiego, działacz Polonii gdańskiej, patron gdańskiej ulicy. Syn Wojciecha, powstańca styczniowego i Elżbiety z Pytków. Szkołę podstawową ukończył w Dąbrowie, w 1898 uzyskał maturę gimnazjum w Tarnowie. W latach 1898–1900 studiował początkowo prawo na uniwersytecie w Krakowie, następnie filologię klasyczną na uniwersytecie we Lwowie. Od 1905, po zdaniu egzaminu na nauczyciela szkół średnich, pracował w VII Gimnazjum we Lwowie, następnie w Gimnazjum Klasycznym w Sanoku, dokąd przeniósł się ze względów rodzinnych i gdzie był też sekretarzem Rady Pedagogicznej. Od 1 VI 1911 z tytułem c. k. profesora. Podczas I wojny światowej organizator szkolnictwa polskiego w Czechach i w Salzburgu (Austria) dla uciekinierów z Małopolski, współpracował z Komitetem Pomocy Ofiarom Wojny, w listopadzie 1918 uczestniczył w rozbrajaniu wojsk austriackich. Od 1920 organizator i dyrektor Państwowego Gimnazjum im. Bolesława Krzywoustego w Nakle, od 1923 Państwowego Gimnazjum i Liceum Klasycznego im. Bolesława Chrobrego w Grudziądzu.
Od 1 IX 1925 do wybuchu II wojny światowej dyrektor Gimnazjum Polskiego. Przyczynił się do jego dynamicznego rozwoju, kładł nacisk na dobór kadry pedagogicznej, wszechstronne nauczanie, wychowywanie młodzieży w duchu patriotycznym. Dokonał rozbudowy gmachu, przekształcając budynek dawnych koszarów wojskowych w nowoczesny obiekt edukacyjny z doskonale wyposażonymi gabinetami i laboratoriami. W 1938 z jego inspiracji w reprezentacyjnej auli szkolnej wykonano patriotyczny fresk, zatytułowany „Niebo Polskie”.
Jako przewodniczący Komisji Szkolno-Oświatowej i do 1929 wiceprezes Zarządu ► Gdańskiej Macierzy Szkolnej kierował organizacją polskiego szkolnictwa w Gdańsku (► polskie szkoły senackie i prywatne). Był m.in. członkiem Zarządu Głównego ► Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku (WMG), wiceprzewodniczącym gdańskiego oddziału ► Ligi Morskiej i Kolonialnej, delegatem Obwodu Morskiego na miasto Gdańsk, członkiem-założycielem i jednym z wiceprezesów zawiązanego 28 III 1928 Polskiego Towarzystwa Budowy ► Kościoła Chrystusa Króla w Gdańsku. 24 IX 1934 mianowany kierownikiem Referatu Oświatowego ► Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku.
Tuż przed wybuchem II wojny światowej wyjechał z Gdańska do Katowic na pogrzeb brata Władysława. Mimo informacji, że figuruje na liście osób poszukiwanych przez Gestapo przyjechał do Gdyni, głównie by wypłacić pensje nauczycielom (w czym jednak wyręczył go ► Michał Urbanek). Mimo niemieckich poszukiwań wyjechał z żoną do młodszego syna Witolda w Warszawie, gdzie przebywał pod własnym nazwiskiem, ostrzeżony przed groźbą aresztowania na podstawie donosu, zamieszkał na peryferiach Warszawy. Do śmierci brał udział w tajnym nauczaniu.
Odznaczony był Złotym Krzyżem Zasługi (1928) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Od 30 VI 1906 żonaty ze Stefanią z domu Nalepa (1 XII 1877 Kobylanka pow. Gorlice – 29 VIII 1965 Gdynia), działaczką Towarzystwa Polek w WMG, ojciec ► Jerzego Augustyńskiego i Witolda.
Krótko przed śmiercią uległ atakowi paraliżu (paraliż lewej części ciała), zmarł wskutek wylewu krwi do mózgu, pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Od 5 XI 1957 patron ulicy, przy której stoi dawny gmach Gimnazjum Polskiego (do 1945 Am Weißen Turm, od 1945 Białowieska), od 1957 jego imię nosiło Technikum Mechaniczno-Elektryczne z siedzibą w tym gmachu (► Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego nr 1 w Gdańsku).
Bibliografia:
Janik Bernard, Życiorysy pracowników Gimnazjum Polskiego w Gdańsku, w: Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej w Gdańsku 1922–1939. Księga pamiątkowa, Gdańsk 1976, s. 143-145.
Widernik Mieczysław, Jan Augustyński, w: Działacze polscy i przedstawiciele RP w Wolnym Mieście Gdańsku, Gdańsk 1974, s. 7-13.
Widernik Mieczysław, Augustyński Jan, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 1, Gdańsk 1992, s. 46-47.
