SCHELWIG SAMUEL, rektor Gimnazjum Akademickiego, pastor
| < Poprzednie | Następne > |
SAMUEL SCHELWIG (Schelguigius) (8 III 1643 Leszno – 18 I 1715 Gdańsk), kaznodzieja, profesor Gimnazjum Akademickiego w Gdańsku, pastor kościoła św. Trójcy. Syn ewangelickiego pastora działającego na Śląsku (w Górze i Sądowli) oraz Eufrozyny, córki pastora w Wołowie, Johanna Heermanna. Uczył się w gimnazjach w Lesznie, Wołowie i w latach 1659—1661 w gimnazjum św. Marii Magdaleny we Wrocławiu. Od 1661 studiował teologię na uniwersytecie w Wittenberdze, od września 1663 magister filozofii, od października tego roku rozpoczął wykłady na Wydziale Filozoficznym. 18 IX 1667 powołany został na stanowisko adiunkta i jednocześnie otrzymał propozycje objęcia stanowiska profesora filozofii i konrektora Gimnazjum Akademickiego w Toruniu. 26 XI 1667 opuścił Wittenbergę, 7 I 1668 przybył do Torunia, 24 tego miesiąca został wprowadzony na urząd konrektora i rozpoczął wykłady z logiki, metafizyki i poetyki. W 1673 otrzymał propozycję objęcia godności rektora Gimnazjum Akademickiego w Elblągu i profesora filozofii w Gimnazjum Akademickim w Gdańsku. Wybrał uczelnię gdańską, wprowadzony do niej 30 XI 1673, wykładał filozofię, logikę, metafizykę, etykę i ekonomię. Jednocześnie objął (zaproponowany razem z profesurą) urząd bibliotekarza Biblioteki Rady Miejskiej. Położył duże zasługi dla rozwoju tejże biblioteki, powiększył jej księgozbiór (między innymi przez nawoływanie gdańskich patrycjuszy do darowania bibliotece posiadanych przez siebie ksiąg), poszerzył kręgi czytelnicze, dążył (z braku funduszy bezskutecznie) do wydania drukiem katalogu jej zbiorów. Był autorem dziejów tej biblioteki w latach 1596–1677 De incrementis Bibliothecae Gedanensis epistola et commentatio.
Od 1675 profesor nadzwyczajny teologii w gdańskim gimnazjum. 22 I 1681 został także kaznodzieją w kościele św. Katarzyny. Po otrzymaniu w 1682 propozycji objęcia godności rektora Gimnazjum, zmuszony był uzupełnić wykształcenie, w kwietniu 1685 udał się do Wittenbergi, w maju obronił tam rozprawę doktorską i 11 IX 1685 wprowadzony został w Gdańsku na nieobsadzony przez ten czas urząd. Jednocześnie został pastorem kościoła św. Trójcy, profesorem zwyczajnym teologii, nadal pełnił też obowiązki bibliotekarza.
Autor prac teologicznych i filozoficznych, między innymi Cives Gedanensis Athenaei (1686), Reineste Catechismus Reinigung (1696), Axiomata philosophica (1696), krytyki jezuity Jana Franciszka Hackiego Castigatio trutinae (wydanej przez Johanna Friedricha Gräfego). W wydanej w Gdańsku pracy Schrifftmässige Prüfung des Pabsthums (1687) skrytykował władzę i uprawnienia papieża, po długich badaniach 10 II 1717 Trybunał Koronny w Piotrkowie (Trybunalskim) skazał go na karę śmierci przez spalenie na stosie i konfiskatę majątku, nie wiedząc, że zmarł dwa lat wcześniej. Książkę jednak spalono, za zgodę na druk kara finansową obłożono Radę Miasta Gdańska.
Zgromadził pokaźną bibliotekę, zarówno pozycji drukowanych jak i rękopisów, między innymi posiadał edycję z 1595 wszystkich dzieł nauczyciela retoryki i poety Auzoniusza czy Punica Syliusza Italika. Po jego śmierci kolekcja została sprzedana na aukcji, którą przeprowadził działający w Gdańsku zawodowy licytator Georg Mattern (w latach 1692–1719 zorganizował 16 licytacji księgozbiorów prywatnych).
Po raz pierwszy żonaty był od 9 IX 1670 z Anną Reginą (zm. 24 VIII 1685), córką pastora i profesora Gimnazjum Toruńskiego Simona Weissa, z którą miał sześciu synów i cztery córki. Syn Gottlieb był profesorem Gimnazjum Akademickiego, syn Johann (ur. Toruń – 1719 Gdańsk), po naukach w Gdańsku, w 1694 był magistrem w Lipsku, od 30 X 1695 studentem uniwersytetu w Wittenberdze, od 6 IV 1697 tamże adiunktem Wydziału Filozofii, od 1700 pastorem w Kiezmarku (Käsemark), od 1705 diakonem w kościele św. Trójcy w Gdańsku, od 1709 diakonem, następnie drugim pastorem kościoła św. Jana. Z córek Constantia była żoną burmistrza Nathaniela Gottfrieda Ferbera. Ponownie żonaty był od 5 XI 1686 z Adelgundą, córką burmistrza Christiana Schrödera, urodzeni z tego związku syn i córka zmarli w dzieciństwie. Pochowany w kościele św. Trójcy, zachowało się jego epitafium.
Bibliografia:
Lewandowska Lilianna, Samuel Schlewig. (Nie)znanemu gdańszczaninowi w trzechsetną rocznice śmierci, Toruń 2015.
Nowak Zbigniew, Schlewig Samuel, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 4, Gdańsk 1997, s. 154-156.
