FLESZAROWA-MUSKAT STANISŁAWA, powieściopisarka, poetka

Aktualna wersja na dzień 09:37, 25 lis 2023

Monografia poświęcona życiu i twórczości Stanisławy Fleszarowej-Muskat, autorstwa Krystyny Świerkosz

Od lewej: Natalia Gołębska, Wanda Obniska i Stanisława Fleszarowa-Muskat podczas wręczania Nagród Prezydenta Miasta Gdańska, 1985

STANISŁAWA MARIA FLESZAROWA-MUSKAT (21 I 1919 Siennów koło Przeworska – 1 X 1989 Sopot), z domu Krzycka, powieściopisarka, poetka. Córka Władysława (ur. 1886), od 1907 nauczyciela w Chorostkowie (obecnie Ukraina), od 1916 kierownika szkoły w Siennowie, od 1920 w Grzybnie koło Chełmży na Pomorzu, od 1923 dyrektora Szkoły Podstawowej nr 3 w Kole, od 1926 burmistrza tego miasta, i poślubionej w 1913 Antoniny Anny Wandy z domu Isakiewicz (ur. 1884 Chorostków). Młodsza siostra Zygmunta (ur. 1914). Ukończyła Prywatne Gimnazjum Koedukacyjne „Oświata” w Kole. Podjęte w 1936 studia na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu przerwała II wojna światowa (po której nie kontynuowała nauki). W latach 1941–1942 wywieziona z bratem na roboty przymusowe do Niemiec (Bawaria), następnie pracowała jako urzędniczka w Centralnym Urzędzie Rolniczym Galicji we Lwowie. Od 1944 w Częstochowie.

Od czerwca 1945 zamieszkała w Gdyni, przy ul. Świętojańskiej, od 1951 w Sopocie, przy ul. Abrahama 4, od 1962 w wybudowanym z drugim mężem domu przy tej samej ulicy pod nr 11. W okresie 1945–1946 pracowała w „Dzienniku Bałtyckim”, w 1946–1950 jako inspektor kulturalno-oświatowy w Spółdzielni Wydawniczo-Oświatowej „Czytelnik”, od 1 II 1951 do czerwca 1953 była kierownikiem literackim Teatru Wybrzeże, w 1953–1955 w „Estradzie”, w 1955 ponownie w „Dzienniku Bałtyckim”. W latach 1957–1968 publikowała cotygodniowe felietony w „Głosie Wybrzeża”, w 1973–1974 felietony w cyklu „Intymność publicznie” w „Wieczorze Wybrzeża”. Od 1946 członkini Oddziału Gdańskiego Związku Literatów Polskich, a w okresach 1955–1956 i 1966–1971 jego prezes, w 1956–1957 wiceprezes. Działaczka społeczna: w 1950 członkini gdańskiego Miejskiego Komitetu Obrońców Pokoju, w 1954 wiceprzewodnicząca gdańskiej Wojewódzkiej Komisji Wyborczej (wybory do Rad Narodowych i Wojewódzkiej Rady Narodowej), wiceprzewodnicząca Zarządu Wojewódzkiego Ligi Kobiet, w 1955 gdańska delegatka na III Ogólnopolski Kongres Pokoju w Warszawie, w 1960 członek prezydium Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. W latach 1961–1964 radna Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku. Członkini kolegium redakcyjnego „Liter” w 1962–1973 oraz od 1965 rady programowej Wydawnictwa Morskiego. W 1967 ukończyła Studium Scenariopisarstwa w Warszawie. Należała do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

Debiutowała utworami poetyckimi jeszcze w czasach szkolnych, w 1934 w „Gazecie Kolskiej”, w czasie studiów publikowała wiersze w „Kurierze Poznańskim” i „Ilustracji Polskiej”. 11 XI 1937 w gdańskiej Sporthalle (po 1945 Opera Bałtycka) chór pod dyrekcją Kazimierza Wiłkomirskiego wykonał pieśń Pozdrowienie Gdańska, którą skomponował do jej słów. Autorka ponad trzydziestu powieści, opowiadań i dramatów: W służbie morza (1946), Sen o morskiej potędze (1948), Pozwólcie nam krzyczeć (1958), Przerwa na życie (1960), Lato nagich dziewcząt (1960), Milionerzy (1961), Kochankowie róży wiatrów (1961), Czterech mężczyzn na brzegu lasu (1963), Ostatni koncert (1965), Zatoka śpiewających traw (1967), Szukając gdzie indziej (1967), Wycieczka-ucieczka (1968), Powrót do miejsc nieobecnych (1968), Jedna noc z tamtych lat (1969), Wczesną jesienią w Złotych Piaskach (1970), Papuga pana profesora (1970), Wizyta (1971), Wzór dla kapitana (1971), Dwie ścieżki czasu (1973), Tak trzymać, t. 1–3 (1974–1977), Kochankowie muszą się rozstać (1975), Złoto nie złoto (1979), Most nad rwącą rzeką (1984), Czarny warkocz (1985), Pasje i uspokojenia (1987), Pod jednym dachem, pod jednym niebem (1988), Stangret jaśnie pani (1989), Portret dziewczyny na zielonym tle (1991), Łza (1992), Nie wracają na obiad (1998), Noc pod Alpami (1999). Na motywach powieści Pozwólcie nam krzyczeć powstał polsko-niemiecki film Spotkania w mroku (1960), którego była współscenarzystką, na podstawie Wycieczka-ucieczka pięcioodcinkowy serial telewizyjny dla dzieci (1972), na podstawie Papuga pana profesora film Nicponie (1973), na podstawie powieści o Gdyni Tak trzymać film historyczny Miasto z morza (2009).

Autorka spektakli telewizyjnych: Dialogi z minionym czasem (1968), Gruszeczka, czyli wizyta obcej Pani (1968), Ludzie znad zatoki, Tam i gdzie indziej (1969), Korzeń, łodyga, kwiat (1972), Poszukiwania (1974). Opowiadania i powieści emitowało Polskie Radio, w dniach emisji Milionerów (1961) ulice Trójmiasta pustoszały. Utwory tłumaczone były na angielski, czeski, niemiecki, rosyjski, słowacki i węgierski. W 1955 (na 10-lecie wyzwolenia Gdańska) do muzyki Kazimierza Wiłkomirskiego napisała tekst Kantaty gdańskiej.

Odznaczona między innymi Krzyżem Kawalerskim (1964), Oficerskim (1969) i Komandorskim (1976) Orderu Odrodzenia Polski, Medalem 10-lecia PRL, odznakami: „1000-lecia Państwa Polskiego”, „Za Zasługi dla Gdańska” i „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej”. W 1949 za nowelę Na stoczni otrzymała nagrodę Zarządu Głównego Ligi Morskiej. W 1950 otrzymała nagrodę trzeciego stopnia za tekst pieśni masowej Od Elbląga do Szczecina Komitetu Obchodów 5 Rocznicy Wyzwolenia Wybrzeża (muzykę do utworu skomponował Henryk Jabłoński). W 1953 uhonorowana nagrodą drugiego stopnia w ogólnopolskim konkursie na wodewil wiejski, w 1954 drugą nagrodą CRZZ za opowiadanie o tematyce społecznej, w 1955 nagrodą w konkursie literackim V Światowego Festiwalu Młodzieży w Warszawie (za opowiadanie Stara armata), w 1957 II nagrodą (najwyższą) w konkursie Miejskiej Rady Narodowej w Krakowie za sztukę Cudzoziemcy. W 1960 laureatka konkursu Polskiego Radia za słuchowisko o Fryderyku Chopinie (Ostatni koncert), w 1961 w tym samym konkursie otrzymała drugą nagrodę (najwyższą) za słuchowisko o tematyce współczesnej Zbieg. W 1963 otrzymała drugą nagrodę (najwyższą) w konkursie MRN w Krakowie za sztukę Dom na górze, w 1965 drugą nagrodę w konkursie TVP Warszawa za sztukę związana z tematyką ziem zachodnich i północnych Dialog z minionym czasem. W 1967 otrzymała pierwszą nagrodę Naczelnego Zarządu Kinematografii za scenariusz filmowy Ludzi znad zatoki. W 1968 otrzymała doroczna nagrodę marynistyczną im. Mariusza Zaruskiego za całokształt twórczości, zwłaszcza za Kochankowie róży wiatrów, Milionerzy, Zatokę śpiewających tratw. W 1969 wyróżniona pierwszą nagrodą w konkursie Polskiego Radia na słuchowisko związane z 25-leciem PRL W czasie wojny i w czasie pokoju oraz trzecią nagrodą w konkursie TV Warszawa, CRZZ i Zarządu Politycznego WP za widowisko Tam i gdzie indziej. W 1969 otrzymała również Nagrodę Państwową II Stopnia za całokształt twórczości. W 1977 wyróżniona nagrodą literacką II stopnia Wydawnictwa Ministerstwa Obrony Narodowej za trylogię Tak trzymać.

W 1950 otrzymała nagrodę miasta Gdyni za całokształt twórczości marynistycznej, w 1958 nagrodę literacką miasta Gdańska, w 1974 – nagrodę wojewody gdańskiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury, w 1985 – nagrodę prezydenta miasta Gdańska. W 1988 otrzymała „Brązową Plakietkę”, przyznawaną przez prezydenta Sopotu za zasługi w dziedzinie literatury i dla kultury tego miasta.

Od grudnia 1942 do rozwodu w listopadzie 1952 żona Jerzego Fleszara (15 IX 1917 Lwów – 3 IX 1970 pod Szczecinem, wypadek drogowy), prawnika po uniwersytecie we Lwowie (1939), od 1945 prokuratora na Wybrzeżu, od 1954 adwokata w Szczecinie (po rozwodzie od 1953 żonatego ponownie z Teresą Zagórowską, pierwszą żoną Franciszka Fenikowskiego). Od 1957 żona aktora, reżysera, dyrektora artystycznego Teatru Wybrzeże (1951–1953) Tadeusza Muskata. Pochowana, wraz z drugim mężem, na cmentarzu Komunalnym w Sopocie. Spuścizna po pisarce przechowywana jest w Polskiej Akademii Nauk Bibliotece Gdańskiej. W 1991 mąż ustanowił fundację jej imienia z siedzibą w Sopocie. W Sopocie, na domu przy ul. Abrahama 11, w którym mieszkała w latach 1962-1989, znajduje się poświęcona jej tablica pamiątkowa. Patronka ulic w Kole i w Gdyni oraz Gimnazjum nr 1 w Kole. BŚ JANSZ