DANTYSZEK JAN, proboszcz kościoła NMP, biskup
| < Poprzednie | Następne > |
JAN DANTYSZEK (łac. Dantiscus, właściwie Johann(es) von Höfen; 1 XI 1485 Gdańsk – 28 X 1548 Lidzbark Warmiński), duchowny katolicki, dyplomata, poeta. Ojciec Johann był browarnikiem i kupcem w Gdańsku, dziadek zajmował się powroźnictwem, stąd przydomek Flachsbinder (niemiecki powroźnik). Nauki elementarne pobierał w szkole parafialnej w Grudziądzu, studiował w Greifswaldzie, następnie w Krakowie, gdzie otrzymał bakalaureat. W roku 1504 rozpoczął trwającą niemal 30 lat karierę dyplomatyczną. Jako sekretarz, poseł królewski i ekspert w sprawach pruskich odbył liczne podróże po Europie; był w Palestynie, uczestniczył w zjeździe wiedeńskim (1515). Bywał na dworach cesarza Maksymiliana I Habsburga (któremu zawdzięczał tytuł szlachecki, tytuł doktora obojga praw oraz wawrzyn poetycki) i jego wnuka Karola V (jemu zawdzięczał szlachectwo hiszpańskie); w latach 1524–1532 pierwszy stały poseł polski w Hiszpanii. W roku 1533 przyjął święcenia kapłańskie i został biskupem chełmińskim, w 1537 – warmińskim. Osiadł w Lidzbarku Warmińskim, gdzie stworzył znaczący ośrodek nauki i sztuki. Pisał wiersze okolicznościowe i umoralniające. W elegii Jonas propheta de interitu civitatis Gedanensis (1535) ubolewał nad wpływami reformacji w Gdańsku, w poemacie De nostrorum temporum calamitatibus silva (1530) podjął problem niebezpieczeństwa tureckiego i naszkicował wizję Europy od niego uwolnionej. Formę osobistego wyznania miała autobiografia Vita Joannis de Curiis Dantisci. Twórczość zamknął zbiorem Hymni aliquot ecclesiastici (1548).
Jego imię nosi obecnie ulica we Wrzeszczu oraz tramwaj PESA Swing; Górą Dantyszka określa się wzniesienie morenowe o wysokości 98 m n.p.m. w Oliwie, na obszarze Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego (od wschodniej strony Góry Dantyszka, w ciągu obecnej ul. Polanki, znajdują się Dwór II, Dwór III oraz budynek, w którym do września 2015 roku mieściła się jedna z siedzib gdańskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej).
