BASZTA JACEK
Z Encyklopedia Gdańska
(Różnice między wersjami)
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | [[File:Baszta_Dominikańska.jpg |thumb| Baszta Jacek (po prawej), Baszta Dominikańska i Baszta Klasztorna w ciągu średniowiecznych murów Głównego Miasta Gdańska, rekonstrukcja, [[KLOEPPEL OTTO FERDINAND JULIUS| Otto Kloeppel]]]] | + | [[File:Baszta_Dominikańska.jpg |thumb| Baszta Jacek (po prawej), Baszta Dominikańska i Baszta Klasztorna w ciągu średniowiecznych murów Głównego Miasta Gdańska, rekonstrukcja, [[KLOEPPEL OTTO FERDINAND JULIUS, rektor Technische Hochschule Danzig| Otto Kloeppel]]]] |
| − | [[File:Baszta_Jacek.jpg|thumb|Baszta Jacek w systemie zachodnio-północnych obwarowań Głównego Miasta na tzw. „Planie sztokholmskim” (rysunku | + | [[File:Baszta_Jacek.jpg|thumb|Baszta Jacek w systemie zachodnio-północnych obwarowań Głównego Miasta na tzw. „Planie sztokholmskim” (rysunku aksonometrycznym wykonanym piórkiem) przypisywanym [[MÖLLER ANTON, malarz, rysownik, grafik| Antonowi Möllerowi]], około 1600: na pierwszym planie [[KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA| kościół św. Mikołaja]] i klasztor [[DOMINIKANIE| dominikanów]], po lewej u dołu [[BRAMA SZEROKA| Brama Szeroka]], w prawo Baszta Jacek, Baszta Dominikańska, Baszta Klasztorna, Baszta Katowska, [[BRAMA ZAMKOWA| Brama Zamkowa]] nad fosą (obecnie ul. Podwale Staromiejskie), [[KOŚCIÓŁ ŚW. DUCHA| kościół św. Ducha]] ]] |
| − | [[File:Targ_Drzewny2.jpg|thumb|Baszta Jacek widziana z Targu Drzewnego, karta albumu [[DICKMANN AEGIDIUS| Aegidiusa Dickmanna]] z widokami Gdańska, 1617; po prawej na pierwszym planie [[BRAMA SZEROKA| Brama Szeroka]]]] | + | [[File:Targ_Drzewny2.jpg|thumb|Baszta Jacek widziana z Targu Drzewnego, karta albumu [[DICKMANN AEGIDIUS, rysownik, rytownik| Aegidiusa Dickmanna]] z widokami Gdańska, 1617; po prawej na pierwszym planie [[BRAMA SZEROKA| Brama Szeroka]]]] |
[[File:Baszta_Jacek,_1847.png|thumb|Baszta Jacek wedle R. Schäffera, 1847]] | [[File:Baszta_Jacek,_1847.png|thumb|Baszta Jacek wedle R. Schäffera, 1847]] | ||
[[File:3_Baszta_Jacek.jpg|thumb|Baszta Jacek, Baszta Dominikańska i resztki murów obronnych Głównego Miasta, około 1830, autor ryciny nieznany]] | [[File:3_Baszta_Jacek.jpg|thumb|Baszta Jacek, Baszta Dominikańska i resztki murów obronnych Głównego Miasta, około 1830, autor ryciny nieznany]] | ||
| − | [[File: Baszta_Dominikańska_1853.jpg |thumb| Baszta Jacek, Baszta Dominikańska, resztki murów obronnych, u dołu fragment fosy (obecnie ul. Podwale Staromiejskie), [[SCHULTZ JOHANN CARL | Johann Carl Schultz]], 1853]] | + | [[File: Baszta_Dominikańska_1853.jpg |thumb| Baszta Jacek, Baszta Dominikańska, resztki murów obronnych, u dołu fragment fosy (obecnie ul. Podwale Staromiejskie), [[SCHULTZ JOHANN CARL, artysta malarz, pedagog | Johann Carl Schultz]], 1853]] |
[[File:Hala.jpg|thumb|Conrad Anton Mann, Baszta Dominikańska i Baszta Jacek, 1855]] | [[File:Hala.jpg|thumb|Conrad Anton Mann, Baszta Dominikańska i Baszta Jacek, 1855]] | ||
[[File:5_Baszta_Jacek234.jpg|thumb|Baszta Dominikańska i Baszta Jacek, 1879]] | [[File:5_Baszta_Jacek234.jpg|thumb|Baszta Dominikańska i Baszta Jacek, 1879]] | ||
[[File:2_Baszta_Jacek.jpg|thumb|Baszta Dominikańska i Baszta Jacek, 1894]] | [[File:2_Baszta_Jacek.jpg|thumb|Baszta Dominikańska i Baszta Jacek, 1894]] | ||
[[File:Baszta_Jacek1.jpg|thumb|Baszta Jacek, XIX/XX wiek]] | [[File:Baszta_Jacek1.jpg|thumb|Baszta Jacek, XIX/XX wiek]] | ||
| − | [[File:4_Baszta_Jacek.jpg|thumb| Baszta Jacek | + | [[File:4_Baszta_Jacek.jpg|thumb| Baszta Jacek, w 1946]] |
[[File:5_Baszta_Jacek.jpg|thumb|Baszta Jacek po utracie części dachówek w trakcie wichury 6 VI 1953]] | [[File:5_Baszta_Jacek.jpg|thumb|Baszta Jacek po utracie części dachówek w trakcie wichury 6 VI 1953]] | ||
[[File:Baszta.jpg |thumb|Baszta Jacek, 2012]] | [[File:Baszta.jpg |thumb|Baszta Jacek, 2012]] | ||
'''BASZTA JACEK''', u zbiegu obecnej ul. Podwale Staromiejskie i Pańskiej (adres: Pańska 1). Początki budowy sięgają 3. ćwierci XIV wieku, ostateczny kształt uzyskała w początku XV wieku. Ośmioboczna (ośmiobok wpisany w koło o średnicy 8,7 m), ceglana, nakryta dachem namiotowym, znajdowała się w północno-zachodnim narożniku [[MURY OBRONNE | murów obronnych]] [[GŁÓWNE MIASTO | Głównego Miasta Gdańska]]. Najwyższa ze średniowiecznych baszt gdańskich (wysokość całkowita 36 m, wysokość trzonu baszty 22 m, 8 kondygnacji naziemnych), loch dostępny za pomocą drabiny. Grubość murów w kondygnacji przyziemia wynosi około 2,6 m, następnie zwęża się do 1,1 m w najwyższym punkcie.<br/><br/> | '''BASZTA JACEK''', u zbiegu obecnej ul. Podwale Staromiejskie i Pańskiej (adres: Pańska 1). Początki budowy sięgają 3. ćwierci XIV wieku, ostateczny kształt uzyskała w początku XV wieku. Ośmioboczna (ośmiobok wpisany w koło o średnicy 8,7 m), ceglana, nakryta dachem namiotowym, znajdowała się w północno-zachodnim narożniku [[MURY OBRONNE | murów obronnych]] [[GŁÓWNE MIASTO | Głównego Miasta Gdańska]]. Najwyższa ze średniowiecznych baszt gdańskich (wysokość całkowita 36 m, wysokość trzonu baszty 22 m, 8 kondygnacji naziemnych), loch dostępny za pomocą drabiny. Grubość murów w kondygnacji przyziemia wynosi około 2,6 m, następnie zwęża się do 1,1 m w najwyższym punkcie.<br/><br/> | ||
| − | W | + | W 1582 [[DOMINIKANIE | dominikanie]] z sąsiedniego klasztoru w ramach rekompensaty za majątek utracony w czasie rozruchów z 1577 wysuwali wobec [[RADA MIEJSKA | Rady Miejskiej]] żądania przyznania im baszty. Zrezygnowali po wielu arbitrażach w 1584, kiedy Rada Miejska zobowiązała się nie przechowywać tam prochu i amunicji, udostępniać ją dominikanom na każde życzenie, a w razie zburzenia wybudować w jej miejsce na własny koszt mur obronny. W 1556 dodano namiotowy dach. W latach 1701–1741 po baszcie Dominikańskiej przejęła nazwę Kiek in de Kök („Patrz do Kuchni”), ponieważ widać z niej było spiżarnię i kuchnię klasztoru dominikanów, i nosiła ją do 1945. Obecna nazwa nawiązuje do św. Jacka, założyciela zgromadzenia polskich dominikanów. Górną kondygnację stanowią wystające przed lico murów ceglane arkady, wsparte na ceglanych konsolach. Nad arkadami znajdowały się do XVI wieku machikuły.<br/><br/> |
| − | W 1945 | + | W 1945 zniszczeniu uległ dach i górne części murów, wypalone zostało wnętrze. Odbudowana w latach 1947–1955 zgodnie ze stanem z 1556 (6 VI 1953 potężna wichura strąciła część dachówek). Od 1962 na jej parterze mieści się zakład fotograficzny Foto Wieża Jacek. 24 II 1967 roku baszta została wpisana do rejestru zabytków. W 2000 przeprowadzono remont dachu (wymieniono poszycie dachowe na nową dachówkę). We wrześniu–październiku 2015 odsłonięto i zaizolowano fundamenty, chroniąc mury przyziemia przed wilgocią, odsolono mury do wysokości 2 m, wyremontowano klatkę schodową, stolarkę okienną i drzwiową. Administrowana przez Gdański Zarząd Nieruchomości Komunalnych. {{author: GS}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Przestrzeń miasta]] |
Aktualna wersja na dzień 13:45, 3 lis 2022
BASZTA JACEK, u zbiegu obecnej ul. Podwale Staromiejskie i Pańskiej (adres: Pańska 1). Początki budowy sięgają 3. ćwierci XIV wieku, ostateczny kształt uzyskała w początku XV wieku. Ośmioboczna (ośmiobok wpisany w koło o średnicy 8,7 m), ceglana, nakryta dachem namiotowym, znajdowała się w północno-zachodnim narożniku murów obronnych Głównego Miasta Gdańska. Najwyższa ze średniowiecznych baszt gdańskich (wysokość całkowita 36 m, wysokość trzonu baszty 22 m, 8 kondygnacji naziemnych), loch dostępny za pomocą drabiny. Grubość murów w kondygnacji przyziemia wynosi około 2,6 m, następnie zwęża się do 1,1 m w najwyższym punkcie.
W 1582 dominikanie z sąsiedniego klasztoru w ramach rekompensaty za majątek utracony w czasie rozruchów z 1577 wysuwali wobec Rady Miejskiej żądania przyznania im baszty. Zrezygnowali po wielu arbitrażach w 1584, kiedy Rada Miejska zobowiązała się nie przechowywać tam prochu i amunicji, udostępniać ją dominikanom na każde życzenie, a w razie zburzenia wybudować w jej miejsce na własny koszt mur obronny. W 1556 dodano namiotowy dach. W latach 1701–1741 po baszcie Dominikańskiej przejęła nazwę Kiek in de Kök („Patrz do Kuchni”), ponieważ widać z niej było spiżarnię i kuchnię klasztoru dominikanów, i nosiła ją do 1945. Obecna nazwa nawiązuje do św. Jacka, założyciela zgromadzenia polskich dominikanów. Górną kondygnację stanowią wystające przed lico murów ceglane arkady, wsparte na ceglanych konsolach. Nad arkadami znajdowały się do XVI wieku machikuły.
W 1945 zniszczeniu uległ dach i górne części murów, wypalone zostało wnętrze. Odbudowana w latach 1947–1955 zgodnie ze stanem z 1556 (6 VI 1953 potężna wichura strąciła część dachówek). Od 1962 na jej parterze mieści się zakład fotograficzny Foto Wieża Jacek. 24 II 1967 roku baszta została wpisana do rejestru zabytków. W 2000 przeprowadzono remont dachu (wymieniono poszycie dachowe na nową dachówkę). We wrześniu–październiku 2015 odsłonięto i zaizolowano fundamenty, chroniąc mury przyziemia przed wilgocią, odsolono mury do wysokości 2 m, wyremontowano klatkę schodową, stolarkę okienną i drzwiową. Administrowana przez Gdański Zarząd Nieruchomości Komunalnych.
