BRUSKI MAGNUS, proboszcz kościoła św. Mikołaja
| < Poprzednie | Następne > |
MAGNUS BRUSKI (31 VII 1886 Brusy – 9 VII 1945 Gdańsk), proboszcz kościoła św. Mikołaja.
Najstarszy syn z czternaściorga dzieci Maksymiliana, kupca, właściciela sklepu z artykułami spożywczymi i rolniczymi oraz karczmy z wyszynkiem w Brusach (w kamienicy przy zbiegu dzisiejszych ulic Kościelnej i Gdańskiej) oraz Reginy z domu Lietz. Brat Maksymiliana (31 VII 1887 Brusy – 26 X 1887 Brusy), Agnieszki Marii (14 VIII 1888 Brusy – 7 IV 1945 Małe Chełmy), Bernarda Wojciecha (4 I 1890 Brusy – 24 IV 1916 Pustomyty pod Lwowem), Amandusa Piotra (9 II 1891 Brusy – 2 III 1967 Recklinghausen, Niemcy), Gonzagi Reginy Marty (16 IX 1892 Brusy – 28 IV 1918 Brusy), Jadwigi (20 XII 1893 Brusy – 26 II 1964 Brusy), Brunona (25 V 1895 Brusy – 2 VIII 1895 Brusy), Jana (28 V 1896 Brusy – 26 XI 1976 Brusy), Marii Reginy (30 XII 1897 Brusy – 26 I 1970 Skarszewy), Stanisława (13 XI 1898 Brusy – 23 I 1899 Brusy), Anny Łucji (7 I 1900 Brusy – 20 XII 1961 Brusy), Gertrudy (15 III 1901 Brusy – 18 XI 1927 Brusy) oraz Wojciecha (19 VI 1902 Brusy – 25 VI 1978 Brusy).
W latach 1892–1897 uczęszczał do szkoły ludowej (Volksschule) w Brusach, od 1897 do 1902 uczył się w Królewskim Gimnazjum w Kwidzynie (Königliche Gymnasium zu Marienwerder), od 1902 do 1908 – w Królewskim Gimnazjum Katolickim w Chojnicach (Königliche Katholische Gymnasium zu Konitz). Maturę zdał w sesji jesiennej 13 i 14 II 1908. Po ukończeniu gimnazjum uczył się w latach 1908–1911 w Seminarium Duchownym w Pelplinie. W latach 1910–1911 odbył studia uzupełniające na uniwersytecie we Fryburgu Bryzgowijskim, od 23 X 1911 studiował na uniwersytecie we Wrocławiu. Do Pelplina wrócił w 1912. Niższe święcenia przyjął 28 IV 1912, subdiakonat – 17 XI 1912, diakonat – 22 XII 1912. Święcenia kapłańskie otrzymał 9 III 1913.
W latach 1913–1922 wikary w gdańskim kościele św. Mikołaja, w 1922 administrator, od 1923 do 1926 proboszcz parafii w Świętym Wojciechu, w 1926–1935 proboszcz kościoła Trójcy Świętej w Oliwie. Od 21 I 1935 do 9 VII 1945 proboszcz kościoła św. Mikołaja. Sprawował jednocześnie opiekę duszpasterską nad szpitalem Najświętszej Marii Panny, kaplicą Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny na Dolnym Mieście (między innymi 3 X 1915 udzielił pierwszej komunii przyszłemu księdzu Brunonowi Binnebeselowi), Katolickim Sierocińcem dla Chłopców, Kongregacją Mariańską dla młodzieży żeńskiej i Towarzystwem Trzeźwości. Sprawował wiele funkcji w organizacjach społecznych, religijnych i kulturalnych, między innymi – wiceprezesa Ludowego Związku Młodych Mężczyzn, Czeladników i Robotników, prezesa Diecezjalnych Żeńskich Wspólnot Chrześcijańskich oraz Dziewczęcych Związków Młodzieżowych.
7 XII 1927 otrzymał godność prałata, 24 XI 1929 mianowany przez papieża Piusa XI tajnym szambelanem papieskim (utrzymywane w tajemnicy do 1935). 4 XII 1934 nominowany na wikariusza generalnego diecezji i radcę konsystorialnego, z których to urzędów zrezygnował w 1938. Współorganizator w 1935 I Synodu Kościół Gdańskiego. Nastawiony antyhitlerowsko, szykanowany przez władze i policję.
Podczas II wojny światowej współpracował z zespołem kierowanym przez architekta Petera Jakoba Deurera, przygotowującym, także i w kościele św. Mikołaja, dokumentację oraz ewakuację zabytków. Przed zniszczeniem miasta zdołał wywieść jedynie późnobarokowe baptysterium, rokokowe zaplecki stall oraz Grupę Ukrzyżowania z kaplicy pw. Świętego Jacka (obecnie w kolegiacie w Nowym Stawie). Pozostałe zabytki zabezpieczono na miejscu, między innymi późnorenesansowy ołtarz główny obudowano drewnianym stelażem i obłożono workami z piaskiem.
W marcu 1945 dzięki swojej odważnej postawie nie dopuścił do spalenia kościoła św. Mikołaja i wymordowania szukających tam schronienia cywilów. Zachowało się wiele teorii, w jaki sposób tego dokonał. Żadna z nich nie została do dziś potwierdzona. Opiekował się na terenie plebanii chorymi, zmarł tamże, zarażony tyfusem. Pochowany 13 VII 1945 na cmentarzu św. Mikołaja przy Wielkiej Alei. Uroczystościom pogrzebowym przewodniczył biskup Carl Maria Splett (którego Bruski był niegdyś katechetą). Po likwidacji tego cmentarza, 21 X 1968 jego prochy zostały przeniesione na cmentarz w Oliwie, do kwatery kapłańskiej. 4 IX 2021 na murze klasztoru dominikanów przy kościele św. Mikołaja odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową i promowano monografię Magnus Bruski bohater z Gdańska, autorstwa Leszka Molendowskiego i Michała Oska OSP.
Bibliografia:
Źródła:
Archiwum Archidiecezjalne w Gdańsku, sygn. II KB, 8: Magnus Bruski.
Archiwum Uniwersytetu Wrocławskiego, sygn. TK 84, Catalogus Studiosorum Facultatis Theologicae Catholicae in Iniwersiatate Litterarum Vratislaviensi [1906–1924].
Königliches Gymnasium zu Konitz. Schuljahr 1907/1908. Siebenundachtzigster Jahresbericht, erst. Dr. Paul Correns, Konitz 1908.
Literatura:
Andrzejewski M., Ludzie Wolnego Miasta Gdańska (1920–1939). Informator biograficzny, Gdańsk 1997.
Balicki T., Powołanie samodzielnej jednostki kościelnej na terenie Wolnego Miasta Gdańska, „Studia Gdańskie” 13, 2000.
Baliński A., Księgozbiór ks. Magnusa Bruskiego proboszcza parafii św. Mikołaja w Gdańsku, „Libri Gedanenses” 33, 2016.
Borzyszkowski J., Inteligencja polska w Prusach Zachodnich 1848–1920, Gdańsk 1986.
Cichy E., Faszyzm w Gdańsku, 1930–1945, Toruń 2002.
Kleinert E., Prace przygotowawcze i przebieg I Synodu Gdańskiego 10–12.XII.1935 r., „Miesięcznik Diecezjalny Gdański” 1975, nr 7–9 (19).
Leksykon kapłanów wyświęconych w latach 1869–1945 pracujących w diecezji gdańskiej, oprac. M. Kwiecień, Gdańsk 2014.
Mross H., Słownik biograficzny kapłanów diecezji chełmińskiej wyświęconych w latach 1821–1920, Pelplin 1995.
Nadolny A., Księża diecezji chełmińskiej absolwenci gimnazjum chojnickiego w latach 1815–1915 (1920), w: Chojnickie Gimnazjum – historia, wartości i wychowanie, red. J. Gierszewski, W. Śmigiel i B. Kuffel, Chojnice 2015.
Plenkiewicz M., Kościół katolicki w Wolnym Mieście Gdańsku 1933–1939, Bydgoszcz 1980.
Samerski S., Der unbekannte Danziger Generalvikar Magnus Bruski. Die katholische Kirche und der Nationalsozialismus in Danzig, „Weichselland” 17/2002.
Stachnik R., Danziger Priesterbuch 1920–1945; 1945–1965, Bonn 1965.
