GMINA SYNAGOGALNA
| < Poprzednie | Następne > |
GMINA SYNAGOGALNA, żydowska. Instytucja religijna powołana na podstawie edyktu króla Prus Fryderyka Wilhelma IV z 23 VII 1847 do organizowania kultu religijnego wyznawców judaizmu zamieszkałych w obrębie państwowej jednostki administracji terytorialnej, wskazanej w statucie gminy. Na terenie wiejskiej i miejskiej gminy Gdańsk, z powodu różnic majątkowych między członkami poszczególnych wspólnot i odmiennego podejścia do różnych nurtów judaizmu, mimo starań podejmowanych od roku 1860 utworzono ją dopiero 6 IV 1883, z połączenia 5 gmin żydowskich. Na jej czele stał zarząd, kontrolowany przez Zgromadzenie Reprezentantów. Statutowe organy gminy nadzorowały rabinów, synagogi, zaopatrzenie Żydów w koszerną żywność, nauczanie religii i organizowały pomoc socjalną.
W latach 1919–1933 syjoniści zabiegali o wykorzystanie struktur gminnych do propagowania swoich idei. W roku 1931 należało do niej około 6 tysięcy członków, 70% osób zawodowo czynnych było zatrudnionych w handlu i transporcie, dalszych 14% w przemyśle i rzemiośle, pozostali w wolnych zawodach i innych usługach. Od 1933 interweniowała w obronie Żydów atakowanych przez hitlerowców, a od 1937 wspierała ich emigrację z II Wolnego Miasta Gdańska.
Po spaleniu synagogi w Sopocie (listopad 1938) zaczęła reprezentować również sopocian, w roku 1938 przejęła nadzór na cmentarzami zlikwidowanych gmin żydowskich w Nowym Dworze Gdańskim i Nowym Stawie. Z nieznanych powodów hitlerowcy jej nie rozwiązali, mimo że liczba członków w wyniku emigracji i deportacji w 1944 zmniejszyła się do kilkunastu osób. Przestała istnieć w roku 1945.
(zob. Felix Fabian, Kurt Caspar Itzig, Robert Kaelter, Erwin Lichtenstein, Stowarzyszenie Na Rzecz Religijno–Liberalnego Judaizmu).
