DUSZEŃKO FRANCISZEK, rektor Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych
| < Poprzednie | Następne > |
w Treblince, 1964
FRANCISZEK DUSZEŃKO (6 IV 1925 Gródek Jagielloński koło Lwowa – 11 IV 2008 Gdańsk). W latach 1942–1944 studiował w Państwowym Instytucie Sztuk Plastycznych we Lwowie u Mariana Wnuka. Należał do Armii Krajowej (ps. „Gustaw”). Od lipca 1944 do 8 V 1945 więzień obozów koncentracyjnych Gross-Rosen, Oranienburg i Sachsenhausen.
Od 1947 roku kontynuował naukę w Państwowej Wyższej Szkole Przemysłu Artystycznego w Łodzi, następnie w gdańskiej Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych Sztuk Plastycznych (PWSSP, Akademia Sztuk Pięknych), gdzie w 1952 uzyskał dyplom. Od 1950 asystent w gdańskiej PWSSP, od 1956 docent. W latach 1956–2000 prowadził Pracownię Rzeźby, najpierw w studium roku ogólnego, od 1958 roku na Wydziale Rzeźby. Od 1973 profesor nadzwyczajny, w latach 1981–1987 rektor uczelni, wybrany w pierwszych wolnych wyborach. Od 1990 profesor zwyczajny.
Debiutował w okresie socrealizmu, gdy obowiązywała zaangażowana treść i tradycyjna forma (Waryński, 1950; Portret lekarki, 1952; projekty konkursowe na pomniki Wyzwolenia w Bydgoszczy i Sosnowcu). W latach 1953–1954 należał do zespołu plastyków pracujących nad renowacją Drogi Królewskiej (m.in. przy Długim Targu: sfinksy przedproża kamienicy nr 8, figury portalu nr 40, portal przy ul. Ogarnej 99). W monumentalnych realizacjach pomnikowych wspólne jest połączenie abstrakcyjnych bloków kamienia z rzeźbą figuratywną. Pomnik Pamięci Ofiar Obozu Zagłady w Treblince (1964, z architektem Adamem Hauptem) stanowił nowatorską wówczas aranżację przestrzeni z setkami nieobrobionych głazów bazaltu (symbole miejsca pochodzenia ofiar), wśród których stoi symboliczny grobowiec ze szczeliną na osi i rodzajem kapitela z reliefem przedstawiającym ludzkie szczątki z jednej strony i żydowską menorę z drugiej. Kolejną realizacją był pomnik Obrońców Westerplatte (1966, z Adamem Hauptem i Henrykiem Kitowskim) w formie ustawionego na ziemnym kopcu pionowego obelisku z granitowych bloków pokrytych reliefem figuralnym i napisami (za udział w realizacji pomnika otrzymał zespołową nagrodę I stopnia Ministra Obrony Narodowej). Pomnik Artylerzysty Polskiego (1980) w Toruniu składa się z nierównej, poziomej bryły z romboidalnych chropawych głazów z zarysami dział armatnich, zwieńczonej ekspresyjną zbitką realistycznych, portretowych głów w hełmach i popiersia żołnierza z uniesioną ręką. Z innych realizacji wymienić można pomnik Marii Konopnickiej (1977) i wystrój kościoła św. Józefa w Gdyni-Leszczynkach, z ogromną figurą unoszącego się nad ołtarzem Chrystusa (1983–1987).
Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1967), Krzyżem Oficerskim OOP (1978), Krzyżem Komandorskim OOP (1996), Medalem Tysiąclecia (1966), odznaką „Za zasługi dla Gdańska” (1960). W 1986 otrzymał Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska.
Żonaty był z Urszulą Ruhnke-Duszeńko (1922 Poznań - 18 IX 2014 Gdańsk), malarką, w 1954 absolwentką gdańskiej PWSSP (dyplom u Juliusza Studnickiego); w latach 1952–1971 w Pracowni Malarstwa (J. Studnickiego), następnie prowadziła Pracownię Malarstwa na Wydziale Architektury Wnętrz. Ojciec Marcina (14 VII 1958 Gdańsk – 2 I 2000 Gdańsk), absolwenta gdańskiej PWSSP w 1983, tamże adiunkta.
Pochowany (obok żony i syna) na cmentarzu Srebrzysko. W 2008 roku pośmiertnie przyznano mu Medal Księcia Mściwoja II.
