TARG WĘGLOWY
| < Poprzednie | Następne > |
TARG WĘGLOWY (Kohlenmarkt), po roku 1342 miejsce nadane przez Krzyżaków Głównemu Miastu, nazywane wówczas ugorem przy cmentarzu św. Gertrudy (anger umme sente Gertruden kirchhof), od miejsca lokalizacji ówczesnego szpitala św. Gertrudy. Początkowo plac między zachodnimi murami Głównego Miasta i fosą a Kanałem Raduni; miejsce krzyżowania się szlaków wiodących do głównego wjazdu do miasta. Od XV wieku miejsce handlu węglem i główne miejsce dorocznego sierpniowego Jarmarku św. Dominika, dlatego nazywany po 1473 roku także Dominiksplan (pl. Dominikańskim).
Formę placu w pojęciu urbanistycznym otrzymał w XVII wieku, po wyburzeniu części dawnych murów, zasypaniu fos i po ujęciu od strony zachodniej i północnej nowożytnymi fortyfikacjami miejskimi. Obszarowo wówczas zmniejszony. Od strony południowej zamknięty zespołem Przedbramia ul. Długiej, w części północno-wschodniej Wielką Zbrojownią. Po stronie zachodniej, wzdłuż wałów, zwłaszcza w 2. połowie XVII wieku, powstały liczne wolno stojące stragany, niekiedy w formie jednopiętrowych budynków (o niskim standardzie) ze sklepami i warsztatami. Funkcjonował też targ z tandetą, tzw. Große Vendet lub wprost Tagnete, a naprzeciwko Zbrojowni – Erbsenmarkt (Targ Grochowy). Po stronie wschodniej (ku Bramie Złotej) powstały późnobarokowe kamieniczki mieszkalne. Znajdowała się tu wówczas także jedna z dwóch gdańskich szubienic. Do XVIII wieku od Targu Drzewnego oddzielały go drewniane umocnienia, połączenie umożliwiała Brama św. Ducha (lub Brandenburska). W połowie XVIII wieku nosił nazwę Kohlenmarkt.
W latach 1799–1801 pierzeję północną zamknął wybudowany w stylu klasycystycznym, według projektu Carla Samuela Helda, Teatr Miejski. Według planów tegoż w roku 1808 w części zachodniej 25 istniejących tu kramów przysłonięto charakterystyczną frontową kolumnadą. Powstał wówczas reprezentacyjny plac przy głównym wjeździe do miasta. Kolumnada i ukryte za nią stragany zostały rozebrane w listopadzie 1855, a place przeznaczone pod budowę kamienic czynszowych ze sklepami na parterze. Całość uzyskała reprezentacyjny wygląd. W latach 50. XIX wieku przebito przejście z Targu Grochowego na ul. św. Ducha: Theatergasse (ul. Teatralna); po zachodniej stronie zasadzono dwa szpalery drzew tworzące aleję. Od około 1880 roku w kamienicy we wschodniej pierzei istniała firma braci Maxa i Kaspra Freymannów, od 1 IV 1905 na kilku sąsiednich parcelach – dom towarowy. Po elektryfikacji linii tramwajowych (do końca 1896) urządzono tu dwutorową pętlę uliczną (zob. tramwaje). Po zniesieniu wałów obronnych i powstaniu nowej ul. Dominikswall (ul. Wały Jagiellońskie) zachodnią pierzeję zajął między innymi hotel Danziger Hof. Od 1906 nieprzerwanie miejsce postoju taksówek (początkowo jako jedno z trzech; zob. taksówki). Po 1933 roku nosił nazwę pl. Teatralnego; od 1945 – Targu Węglowego.
24 XI 1946 na placu rozpoczęto oficjalnie akcję coniedzielnego odgruzowywania Gdańska (udział wzięło około 5 tysięcy osób), zorganizowaną przez Społeczny Komitet Odbudowy Gdańska. 22 XII 1947 przywrócono ruch tramwajowy. 1 IX 1957 na murze miejskim przy Baszcie Słomianej odsłonięto tablicę pamiątkową upamiętniającą wybuch II wojny światowej. W 1967 przed budynkiem teatru uruchomiono nieistniejącą obecnie fontannę. 28 VII 1971 została zlikwidowana pętla tramwajowa, plac zamieniono na parking dla samochodów. W czerwcu 1972 do użytku został oddany tunel pod ul. Wały Jagiellońskie, łączący plac z Targiem Siennym. W 1993 roku otwarty został po zachodniej stronie tzw. Pasaż Królewski (powierzchnia 750 m², 29 boksów). Od lat 90. XX wieku plac jest okresowo zamykany z okazji licznych imprez (jedno z miejsc odbywania Jarmarku św. Dominika i jarmarków bożonarodzeniowych). 7 VII 1998 roku ustawiono na nim Drzewo Millenium Gdańska. Od 2013 roku zamykany również na sezon letni, służy jako teren rekreacyjny.
