JAŚKOWA DOLINA

< Poprzednie

Następne >

Leśniczówka w Jaśkowej Dolinie, około 1893

Jaśkowa Dolina, 1894

Jaśkowa Dolina, około 1910

Leśniczówka w Jaśkowej Dolinie

JAŚKOWA DOLINA. Malownicza dolina o wyjątkowych walorach krajobrazowych, część Piecek, obecnie także ulica łącząca Wrzeszcz z Pieckami. Od 2. połowy XVI wieku własność rodziny Köhne-Jaski, od której wzięła nazwę. W XVIII wieku dzieliła się na dwie części: starą albo pierwszą (Erster Jäschkental; powyżej obecnej ul. Romera, na wysokości obecnej ul. Falistej), z trzema stawami rybnymi i browarem, oraz nową albo drugą (Zweiter Jäschkental; poniżej obecnej ul. Na Wzgórzu). W obu częściach już w XVII wieku działały karczmy; w pierwszej – od 1647 roku, kiedy właścicielem dóbr był Izrael Köhne-Jaski, który w 1678 uzyskał przywilej sprzedawania tu obcego piwa. W latach 1726–1743 dzierżawcą karczmy i stawu był Johann Kuchen. Druga karczma Zweites Jaskital (w okolicy obecnej ul. Na Wzgórzu) także była dzierżawiona. Karczmarzami byli kolejno: Martin Chemnitz (od 1679), Andreas Werner (od 1741), a od 1750 rodzina Vogel: wdowa Vogel (od 1769) i August Vogel (od 1796). Działała jeszcze w roku 1810 jako własność rodziny Köhne-Jaski, prawdopodobnie została zniszczona w 1813 podczas walk o Wrzeszcz.

Już w XVIII wieku okalające Jaśkową Dolinę wzgórza wykorzystywane były w celach rekreacyjnych. Były miejscem spacerów, organizowano tu coroczne uroczystości sobótkowe. W 1753 roku piekarze Johann Klausen ze Świętego Wojciecha i Gottfried Lübeck z Gdańska otrzymali pozwolenie na sprzedaż podczas nich precli, ciastek i pierników, a w roku 1798 August Vogel, aby zwiększyć atrakcyjność swojego lokalu, wystarał się o pozwolenie na zatrudnianie latem muzykantów. Pod koniec XVIII wieku właścicielem Jaśkowej Doliny został gdański kupiec, armator i filantrop Johann Labes, który zbudował tu dwór z ogrodem (nr 15), a około roku 1803 jedno ze wzgórz (Lisie Wzgórze) przekształcił w promenadę spacerową, którą otworzył dla mieszkańców miasta ( promenady publiczne). W czasie wojen napoleońskich promenada uległa zniszczeniu. W 1832 została odkupiona przez miasto Gdańsk, odbudowana i powiększona, w 1838 oddana do użytku jako park miejski ( Park Jaśkowej Doliny). Już pod koniec XVIII wieku wzdłuż obecnej ul. Jaśkowa Dolina zaczęły powstawać popularne lokale rozrywkowe z ogrodami, np. kawiarnia Kaffee Schröder, w roku 1800 należąca do Simona Schrödera (nr 84–88, dawniej 24–25). W połowie XIX wieku działały przy niej gospody: w roku 1839 Gustava A. Spiegelberga (Langfuhr nr 70), której w latach 1854 i 1869 właścicielem był Georg Beniamin Spliedt, Spliedts Garten (nr 29–33), Pod Wiśniami (nr 33), organizująca koncerty muzyczne dla gości, i Frommscher Gastgarten (nr 17). W 2. połowie XIX wieku także: Leśniczówka Forsthaus (nr 45), Bei Waldknecht (nr 62–66), Schultz Garten (nr 72– 74) oraz, na wzgórzu, ponad obecną ul. Sobótki, restauracja Zinglera Bellevue, która przyciągała gości pięknym widokiem i pełniła funkcję bramy wejściowej do Parku Jaśkowej Doliny oraz schroniska dla amatorów pieszych wędrówek. Pozostał po niej zrujnowany budynek, który wiele lat był siedzibą Telewizji Polskiej. W 2. połowie XIX wieku znaczna część gruntów wzdłuż Jaśkowej Doliny należała do rodzin Behrendtów i Steffensów. Barokowy dwór nr 17 (dawniej 9) wzniesiony pod koniec XVIII wieku (na początku XIX wieku własność restauratora Fromma, a po nim Augusta Behrendta) oraz willa Steffensów (dawniej posiadłość Labesa) nr 15 (dawniej 8) cenione były z powodu pięknych widoków. Do około połowy XIX wieku w okolicy ul. Akacjowej (Jaśkowa Dolina 38–42) funkcjonowała przetwórnia popiołu, produkująca potaż i wajdaż; pod koniec XVIII wieku należała do rodziny Schwarzów, od 1800 roku do Labesa, a od 1818 do braci Steffensów.

Na przełomie XIX i XX wieku Jaśkowa Dolina zaczęła przeobrażać się w modną dzielnicę mieszkaniową w stylu osiedli willowych. Na rozparcelowanych terenach wzdłuż ulicy zaczęły powstawać eklektyczne wille z ogrodami. W końcu lat 70. XIX wieku Otto Steffens wzniósł Villę Steffens nr 15 (dawniej 8; projekt ogrodu: w 1877, autorzy: Georg i Johann Larassowie z Bydgoszczy). Później powstały: Villa Schrey nr 19 (dawniej 10; zbudowana 1899, projekt Schade, właściciel: Carl Otto Schrey, do 1911 dyrektor fabryki wagonów), Villa Freymann nr 31 (dawniej 15; 1920 własność Baltische Bank, do 1938 kupca Louisa Luchtensteina, obecnie siedziba Polskiej Akademii Nauk), Villa Kirsch nr 44 (dawniej 33B; zbudowana w 1904, właściciel: architekt Kirsch), Villa Gerike nr 48 (dawniej 33A; właściciel: kupiec Otto Gerike, od 1917 kupiec Borschke), Jaśkowa Dolina nr 40 (dawniej 35; projekt architektoniczny: Bühring, właściciel: kupiec Kries, od 1920 kupiec Christian Petersen), Jaśkowa Dolina nr 42 (dawniej 34; właściciel: kupiec Runde) oraz wille przy ul. Pawłowskiego, np. nr 2 (architekt: Henkenhaf, właściciel: inż. Göllner). Podobne formy nadawano także wielorodzinnym kamienicom, np. na działce rozebranej Cafe Jäschkenthal nr 74, a także nr 38 oraz 43 (dawniej 36). Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku kupiec i fabrykant z Łodzi Oskar Kon zbudował na końcu Jaśkowej Doliny (nr 71) rezydencję z dużym ogrodem (Landhaus Jäschkental), która po wojnie pełniła funkcję pogotowia opiekuńczego; obecnie stoi opuszczona. W 1911 roku niedaleko Leśniczówki (nr 45, dawniej: 19) powstał Teatr Leśny. W roku 1972 (nr 77) założono Harcerską Bazę Obozową „Morenka”. KR