JAŚNIEWICZ RYSZARD, aktor, reżyser
| < Poprzednie | Następne > |
RYSZARD JAŚNIEWICZ (15 X 1939 Nowogródek – 4 XI 2021 Gdańsk), aktor, reżyser, autor sztuk teatralnych, poeta. Syn Antoniego (1901–1957), inżyniera, podporucznika rezerwy saperów, w czasie II wojny światowej w II Armii Wojska Polskiego, i Teresy (1912–1988). Od 1945 z matką i siostrą repatriowani do Polski, do Wolsztyna, gdzie uczęszczał do szkoły powszechnej. W Poznaniu, gdzie ojciec pracował jako inżynier mierniczy, w 1956 ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. Karola Marcinkowskiego, będąc członkiem tamtejszej grupy poetyckiej „Wierzbak”. Ze względu na młody wiek nie został przyjęty do Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej (PWST) w Krakowie.
Od 1957 adept lalkarstwa w gdańskim Teatrze Lalki i Aktora „Miniatura”, do 1959 grał w przedstawieniach Natalii Gołębskiej, Ali Bunscha, w Zaklętej Królewiance Lecha Bądkowskiego czy Trzech niedźwiadkach reżyserowanych przez Henryka Zalesińskiego (1958). W latach 1960–1964 studiował w PWST w Krakowie, ukończył kierunki lalkarski (1963) i aktorski (1964). Jako aktor zadebiutował 12 XI 1964 postacią Arialda w Żywej masce Luigi Pirandellego w Teatrach Dramatycznych (później Teatr Polski) we Wrocławiu, z którymi był związany do 1968. W latach 1968–1971 występował w Lubuskim Teatrze im. Leona Kruczkowskiego w Zielonej Górze, gdzie zagrał między innymi tytułowego Don Juana Molière’a w spektaklu Krzysztofa Pankiewicza (19 XII 1970), 6 XI 1970 gościnnie zagrał w gdańskim Teatrze Wybrzeże Wiktora w Połowczańskich sadach Leonida Leonowa, asystując jednocześnie reżyserowi Markowi Okopińskiemu, oraz 6 II 1971 Muzykanta w Domu otwartym Michała Bałuckiego, w reżyserii Jana Kreczmara.
Od jesieni 1971 do początków 1983 związany był na stałe z Teatrem Wybrzeże. 20 XI 1971 zagrał Polidosa w Homerze i Orchidei Tadeusza Gajcego w reżyserii Zbigniewa Bogdańskiego, występował między innymi jako Starikow w Ożenku Mikołaja Gogola w reżyserii Ryszarda Majora, tytułowy Samuel Zborowski Juliusza Słowackiego w reżyserii Stanisława Hebanowskiego, Bengtsson w Sonacie widm Augusta Strindberga w reżyserii Krzysztofa Babickiego, Gnębon Puczymorda w Szewcach Witkacego w reżyserii Marcela Kochańczyka. Gościnnie wystąpił 15 XI 1980 jako Chłopicki w Warszawiance Stanisława Wyspiańskiego w reżyserii Krystyny Meissner w Teatrze Polskim w Bydgoszczy. Kończąc współpracę z Teatrem Wybrzeże wyreżyserował 30 I 1983 spektakl Mniszki Eduardo Maneta.
W latach 1983–1988 był dyrektorem artystycznym, aktorem i reżyserem Teatru Dramatycznego w Słupsku, w 1988–1992 powołany został przez Ministra Kultury na stanowisko kierownika artystycznego Centrum Edukacji Teatralnej Dzieci i Młodzieży w Gdańsku przy Teatrze Wybrzeże, grając między innymi Grafa Franza von Telek w Pragmatystach Witkacego w reżyserii Andrzeja Markowicza (20 V 1989). W latach 1989–1990 występował gościnnie w Théâtre Les Déchargeurs w Paryżu, gdzie z Zofią Mayr zagrał w reżyserowanych przez siebie Krzesłach Eugène’a Ionesco i reżyserował Silniejszą Augusta Strindberga. W latach 1992–1995 związany był z Teatrem Miejskim w Gdyni, zagrał między innymi Majordomusa w Księdze Krzysztofa Kolumba Paula Claudela, spektaklu transmitowanym przez TVP 8 VIII 1992.
Jednocześnie w latach 1977–1994 prowadził warsztaty i Teatr Poezji dla osób niewidomych w gdańskim Związku Niewidomych. Od 1990 do 2017 był pedagogiem Szkole Muzycznej II stopnia w Gdańsku-Wrzeszczu. W latach 1993–1995 prowadził zajęcia w młodzieżowym Teatrze „Gong” w Gdańsku-Pieckach.
W latach 70. XX wieku wraz z Zofią Mayr stworzył Teatr Mały, pierwszą na Wybrzeżu prywatną scenę, na której zagrali m.in. Tygrysa Murraya Schisgala. Ze spektaklami objechali całe Pomorze. W 1999 wraz z żoną – Gabrielą Pewińską-Jaśniewicz – stworzył Teatr z Polski 6, debiutując w kawiarni "Pod psią i kocią łapą" w Sopocie 26 listopada tego roku monodramem Sukinsyn, inspirowanym prozą Ernesta Hemingwaya. Od 2008 związany z oliwskim tzw. Domem Zarazy (Domu Bramnym klasztoru cystersów w Oliwie), gdzie do końca życia wystawił 16 monodramów, według tekstów m.in. Szekspira, Diderota, Jesienina, własnych oraz żony – wszystkie we własnym opracowaniu. Ostatnim, zagranym zaledwie miesiąc przed śmiercią, we wrześniu 2021, był Budowniczy według tekstu Gabrieli Pewińskiej. W latach 2008–2021, w każdą pierwszą niedzielę miesiąca, prowadził w Domu Zarazy cykl warsztatów poetyckich Jaśniewicz recytuje, spróbuj i Ty!, w których najlepsi recytatorzy otrzymywali statuetkę Recytatora Roku. Cykl po jakimś czasie przekształcił się w warsztaty również dla osób piszących wiersze. Od 2015 uczestniczył w działalności Koła Literackiego Stowarzyszenia „Nasz Gdańsk”, w ramach którego prowadził warsztaty poetyckie.
Wystąpił w kilku filmach i serialach telewizyjnych, m.in.: epizody w 5. odcinku serialu Czterej pancerni i pies (1966), w 5. odcinku Królowej Bony (1981) oraz w 127. odcinku Lokatorów (2002), także w Fataliście Stanisława Lenartowicza (1967). Dwukrotnie wystąpił w Teatrze Telewizji: zagrał Greisera w Ostatnich tygodniach (31 VIII 1981) i Mortona w Marii Stuart Juliusza Słowackiego w reżyserii Marka Okopińskiego (24 VI 1991). Dwukrotnie zagrał także w Teatrze Polskiego Radia: Badylarza w Odpoczynku wojownika Andrzeja Twerdochliba (25 VIII 1984) oraz Kolejarza II w spektaklu Gdańsk – Godzina Ypsylon Kazimierza Radowicza (3 VIII 1980). Wraz z Krystyną Łubieńską wystąpił 5 IV 2021 w Radiu Gdańsk w premierze dramatu Gabrieli Pewińskiej Pajace. Był autorem tomiku Wiersze teatralne (Gdańsk 2021).
Uhonorowany m.in. Medalem Prezydenta Miasta Gdańska (2019), tytułami „Zasłużony Działacz Kultury” (1986) oraz „Zasłużony dla Kultury Polskiej” (2016), Nagrodą Teatralną Wojewody Gdańskiego za rok 1982 za rolę Bengtssona w Sonacie widm w Teatrze Wybrzeże (1983), słupskiego Wydziału Kultury i Sztuki (1988), Nagrodą Teatralną Prezydenta Miasta Gdyni za rok 1993 za rolę Bladaczki w Ferdydurke w Teatr Miejskim (1994), Nagrodą Specjalną Marszałka Województwa Pomorskiego „za wybitne zasługi w dziedzinie twórczości artystycznej oraz upowszechniania i ochrony kultury na rzecz mieszkańców województwa pomorskiego” (2020).
Po raz pierwszy żonaty z Zofią Miklińską (6 XII 1928 Zamość – 12 XI 1997 Sopot), aktorką i reżyserką teatrów lalkowych, w latach 1970–1991 dyrektorką artystyczną Państwowego Teatru Lalki „Tęcza” w Słupsku. Po raz drugi ożenił się z Gabrielą Pewińską, dziennikarką „Wieczoru Wybrzeża” i „Dziennika Bałtyckiego”, pisarką, autorką sztuk teatralnych, mającej także za sobą debiut aktorski w roli Damy III w Iwonie, księżniczce Burgunda Witolda Gombrowicza w reżyserii swego późniejszego męża, wystawionej 27 III 1987 w Słupskim Teatrze Dramatycznym.
Pochowany 12 XI 2021 na Cmentarzu Komunalnym w Oliwie. Od 27 III 2022 patron Sceny Teatralnej w oliwskim Domu Zarazy. Uroczystości nadania imienia towarzyszyła wystawa fotografii dokumentujących jego 65-letnią drogę artystyczną, zatytułowana "Jestem Teatrem!".
