BOROWSKI MICHAŁ ALEKSANDER, kontradmirał, patron gdańskiej ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
MICHAŁ ALEKSANDER BOROWSKI (10 XI 1872 Juncewicze, pow. Wilejka, obecnie Litwa – 23 XII 1939 Wilno), oficer Marynarki Wojennej, inżynier mechanik okrętowy, patron gdańskiej ulicy. Syn właściciela ziemskiego Kazimierza (ur. 1845), powstańca styczniowego 1863, i Ludwiki z Koziełł-Poklewskich. Ukończył sześcioklasowe gimnazjum klasyczne w Pskowie. 12 IX 1889 rozpoczął naukę w Morskiej Szkole Inżynieryjnej im. Cesarza Mikołaja I w Kronsztadzie (szkoła oficerów technicznych carskiej marynarki wojennej). W wolnych chwilach, spędzanych w pobliskim Petersburgu, poznał studiującego w rosyjskiej stolicy Mieczysława Jałowieckiego, która to znajomość w przyszłości zaważyła na jego obecności w Gdańsku. 17 IX 1893 awansowany do stopnia gardemaryna (podchorążego). Szkołę ukończył 27 IX 1894 z trzecią lokatą, jednocześnie awansowany do stopnia miczmana (porucznika). Dodatkowo absolwent kursu minowego dla inżynierów mechaników.
Służbę w korpusie oficerów technicznych na okrętach rosyjskich rozpoczął na krążowniku „Wsadnik”. Następnie kolejno pływał na krążownikach „Pamiat’ Azowa”, „Admirał Korniłow” oraz kanonierce „Groziaszczyj”. 27 IX 1894 awansował na młodszego inżyniera mechanika (porucznika). Jako starszy inżynier mechanik na transportowcu „Bakan" w grudniu 1897 uczestniczył w zajęciu Port Artur. 18 XII 1898 awansował na pomocnika starszego inżyniera mechanika (sztabskapitana). Od maja 1898 do lutego 1899 pracował w komisji nadzoru budowy krążownika „Pałłada”, od 6 II 1899 do 1901 w komisji nadzoru budowy dla Rosji dwóch dużych okrętów w USA. Od 11 IV 1901 brał udział w rejsach na okrętach rosyjskich na Oceanie Spokojnym. W załodze kanonierki „Groziaszczyj” w Yngkou (Yingkou) wziął udział tłumieniu tzw. powstania bokserów (1900). 19 XII 1902 awansowany na kapitana korpusu inżynierów mechaników. W 1905 uczestniczył w wojnie z Japonią na pokładzie nowego kontrtorpedowca „Smiełyj”. Wraz okrętem, po przedostaniu się przez blokadę, internowany przez Niemców w Kiaoczou (Jiaozhou). Do Rosji powrócił przez USA. W lipcu 1906 wysłany został do Wielkiej Brytanii w składzie komisji nadzorującej budowę krążownika pancernego „Riurik”. 19 XII 1906 awansowany na podpułkownika korpusu inżynierów mechaników. Po zakończeniu budowy od 1908 pełnił służbę w załodze tego okrętu, po czym został przeniesiony na stanowisko starszego mechanika inżyniera na krążownik „Pałłada”, a następnym roku na okręt liniowy „Impierator Aleksandr II”.
Od 1909 flagowy inżynier mechanik 1. Dywizji Torpedowców w Libawie (Lipawa, obecnie Liepāja, Łotwa). 19 XII 1912 awansowany do stopnia kapitana I rangi inżyniera mechanika (pułkownika). Od 1 III 1916 flagowy inżynier mechanik sztabu dowódcy obrony Zatoki Fińskiej. 22 VI 1916 awansowany na stopień generała majora inżyniera mechanika marynarki (odpowiednik kontradmirała w korpusie morskim). 24 I 1917 wysłany został jako szef rosyjskiej Misji Technicznej do USA na norweskim statku „Haakon VII”. W czasie rejsu na Morzu Północnym statek został zatrzymany przez niemiecki okręt podwodny „U 27”. Aresztowany, przebywał w niewoli na wyspie Helgoland, następnie jako jeniec cywilny w obozach jenieckich w Czersku i Havelbergu (Saksonia-Anhalt). Po zawarciu pokoju w Brześciu w 1918 odstawiony pod konwojem do granicy i przekazany w ramach wymiany jeńców przedstawicielom Rosji Radzieckiej. Mianowany 15 V 1918 Głównym Inżynierem Mechaników Morskich Rzeki Newy i Jeziora Ładoga. Zdezerterował, przedostał się na okupowaną przez Niemców Wileńszczyznę. Od 12 XII 1918 działał w sztabie wileńskiej organizacji samoobrony przeciwko bolszewikom.
Od stycznia 1919 w Warszawie. 11 III 1919 przyjęty do Wojska Polskiego w komendzie oficerów rezerwy (brak przydziału dla tak wysoką rangą oficerów w polskiej MW nie posiadającej okrętów, w kraju nie posiadającym wówczas dostępu do morza). Włączył się w organizowane przez kontradmirała Kazimierza Porębskiego Stowarzyszenie Pracowników na Polu Rozwoju Żeglugi „Bandera Polska”. 14 V 1919, po objęciu przez Porębskiego szefostwa Departamentu Spraw Morskich Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie, mianowany został szefem Sekcji Technicznej tego departamentu.
Na prośbę Mieczysława Jałowieckiego, wówczas Generalnego Delegata Ministerstwa Aprowizacji na miasto Gdańsk, urlopowany z MW w celu objęcia kierownictwa gdańskiego portu. Od 12 VII 1919 w Gdańsku jako Poufny Pełnomocnik dla Spraw Wojskowych i Morskich. 8 II 1920 witał na Dworcu Głównym przybyłego do Gdańska pierwszego Komisarza Generalnego RP Macieja Biesiadeckiego oraz 12 tego miesiąca pierwszego Wysokiego Komisarza Ligi Narodów Reginalda Towera. 21 VII 1920 mianowany został Przedstawicielem Wojskowym dla Spraw Morskich przy Komisarzu Generalnym Rzeczpospolitej Polskiej w II Wolnym Mieście Gdańsku, od 21 II 1920 z rozszerzonymi kompetencjami o sprawy handlowe, od 20 maja z uprawnieniami równorzędnymi z szefem departamentu. 15 II 1921 został także jednym z pięciu polskich przedstawicieli w Radzie Portu i Dróg Wodnych w Gdańsku. 23 III 1921 zwolniony z funkcji szefa Departamentu II Wojskowego w Komisariacie Generalnym RP w Gdańsku. Pozostał w składzie Polskiej Delegacji Rady Portu i Dróg Wodnych, od 9 VII 1923 mianowany jej przewodniczącym. 28 III 1923 wyznaczony w charakterze delegata-rzeczoznawcy na konferencję Rady Ambasadorów w Paryżu w sprawie opracowania statutu dla terytorium Kłajpedy. 27 X 1923 zweryfikowany przez Komisję Weryfikacyjną w stopniu generała brygady z dniem 1 VI 1919. 30 XII 1925 przeniesiony z korpusu oficerów technicznych do korpusu morskiego wraz z przemianowaniem stopnia na kontradmirała.
W latach 1924–1926 nadzorował budowę basenu amunicyjnego i bazy przeładunkowej na Westerplatte. Zwolennik rozbudowy i modernizacji portu gdańskiego, opowiadał się także za budową portu w Gdyni. Na własną prośbę opuścił Gdańsk w sierpniu 1927. 31 X 1927 zwolniony z funkcji przewodniczącego Polskiej Delegacji Rady Portu i Dróg Wodnych, 30 listopada przeniesiony w stan spoczynku (emerytura). Formalnie emerytura i zwolnienie ze stanowiska liczyło się od 31 I 1928. Przeniósł się do rodzinnego Wilna. Aktywnie działał w Lidze Morskiej i Rzecznej. W 1930 powołany był do komitetu honorowego obchodów 10-lecia odzyskania dostępu do morza.
Odznaczony Krzyżem Odrodzenia Polski (1921), Krzyżem Oficerskim Legii Honorowej (1923), Odznaką Honorową Frontu Pomorskiego. Od 1908 żonaty z Marią Adelią Wirginią z domu Raue (zm. 1971 Kielce), ojciec Edwarda (9 X 1900 Wilno – 30 V 1987 Paryż), doktora praw, Kawalera Maltańskiego, pracownika polskiej ambasady w Rzymie, po II wojnie światowej w Paryżu pracownika sekcji polskiej radia francuskiego, następnie Związku Kawalerów Maltańskich i dyrektora tamtejszej Biblioteki Polskiej na Quai d’Orlean, oraz Izabeli Marii (24 XI 1912 Libawa – 14 X 2007 Kielce), absolwentki liceum sióstr nazaretanek w Wilnie i tamtejszego Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego, w lipcu 1944 ewakuowanej wraz z matką z Wilna do Warszawy, po powstaniu warszawskim osiadłej z nią w Kielcach, specjalistki malarstwa religijnego oraz wystroju i architektury wnętrz kościelnych, ze spadku po bracie fundatorki Domu dla Niepełnosprawnych w Piekoszowie (otwartego w 1993), przekazanego Caritas Diecezji Kieleckiej.
Pochowany na cmentarzu wojskowym na Antokolu w Wilnie. Od 27 V 1999 patron ulicy w Gdańsku- Zakoniczynie.
Bibliografia:
Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie, Akta personalne, sygn. AP 9667, Karta ewidencyjna.
Andrzejewski Marek, Michał Aleksander Borowski, w: Działacze polscy i przedstawiciele RP w Wolnym Mieście Gdańsku, Gdańsk 1974, s. 22-31.
Andrzejewski Marek, Borowski Michał Aleksander, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 1, Gdańsk 1992, s. 149-150.
Kadry morskie Rzeczypospolitej, t. II, Polska Marynarka Wojenna, część I: Korpus oficerów 1918-1947, red. Jan Kazimierz Sawicki, Gdynia 1996.
Machaliński Zbigniew, Admirałowie polscy 1918-1950, Warszawa 1993.
Machaliński Zbigniew, Michał Aleksander Borowski (1872-1939) generał major rosyjskiej marynarki wojennej, kontradmirał Polskiej Marynarki Wojennej, szef Przedstawicielstwa Wojskowego i Morskiego RP w Gdańsku, przewodniczący Polskiej Delegacji Rady Portu i Dróg Wodnych w Gdańsku, „Nautologia”, 21, 1986, nr 4, s. s. 21-33.
Machaliński Zbigniew, Admirał Michał Aleksander Borowski, jego służba i działalność w Wolnym Mieście Gdańsku w latach 1919–1928, „Studia Gdańskie”, t. 17, 2020, s. 143-171.
