MAZUR JÓZEF, urzędnik
JÓZEF MIROSŁAW MAZUR (18 III 1925 Divion, dep. Pas-de-Calais, Francja – 27 XII 2010 Gdańsk?), funkcjonariusz Urzędu Bezpieczeństwa, urzędnik. Syn górnika Pawła Mazura (zm. 30 VIII 1948) i Michaliny z domu Świątek (2o voto Palowska), brat Mieczysława (ur. 1920) i Sabiny (1922–1935). Wychowany przez małżeństwo górnika Józefa Turalskiego (ur. 1886) i Mariannę z domu Dąbrowską (ur. 1893), z którymi w październiku 1934 został wysiedlony do Polski i zamieszkał w Rawiczu.
Ukończył trzy klasy francuskiej szkoły podstawowej, w Polsce trzy kolejne, zdając egzamin do gimnazjum w 1939. W Rawiczu był członkiem Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP). W czasie II wojny światowej pracował w Rawiczu jako robotnik i pomocnik ślusarza w Lasach Państwowych (1940–1941) i Fabryce Papieru Falistego i Kartonów Fr. Durczewski (1941–1944). W sierpniu 1944 został wywieziony w okolice Leszna i Włocławka do pracy przy kopaniu okopów. Po przejściu frontu, w styczniu 1945 powrócił do pracy w fabryce Fr. Durczewski.
W lipcu 1945 wyjechał do Szczecina, gdzie 22 VII 1945 został zatrudniony w charakterze pracownika operacyjnego początkowo w Miejskim Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego (jako referent Sekcji 1 Wydziału I), od maja 1946 w Wojewódzkim Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego (referent Sekcji 2 Wydziału V 1946–1947, referent i starszy referent Sekcji 2 Wydziału I 1947–1948, starszy referent p.o. kierownika Sekcji 5 Wydziału I 1948–1949, kierownik Sekcji 1 Wydziału I 1949–1951). W pionie V (tzw. społeczno-politycznym) zajmował się m.in. inwigilacją opozycji wewnętrznej i jak zapisano w zaświadczeniu z 1973: „brał udział w walce z bandami i reakcyjnym podziemiem”, a w pionie I (kontrwywiad) inwigilacją mniejszości niemieckiej (ze względu na biegłą znajomość tego języka). W listopadzie 1950 został oddelegowany do pracy jako wykładowca w ośrodku szkoleniowym Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (MBP) w Pleszewie (do 12 VI 1951).
1 IX 1951 przeniesiony do Gdańska na stanowisko wykładowcy Katedry Specjalnej w Krajowym Ośrodku Szkolenia MBP, skąd został zwolniony na własną prośbę 31 VII 1952. Od sierpnia 1946 służył w stopniu starszego sierżanta, od 1947 chorążego, od 1948 podporucznika, od 1951 porucznika, od 1973 kapitan rezerwy. W latach 1952–1954 pracował jako pracownik umysłowy na stanowiskach kierowniczych, głównie w działach personalnym: w 1952 w Gdańskiej Stoczni Remontowej, w latach 1952–1954 w Biurze Projektów Budownictwa Morskiego w Gdańsku, w 1954 w Polskiej Żegludze Morskiej w Szczecinie, w 1954 Państwowym Przedsiębiorstwie Imprez Sportowych w Warszawie. Od października 1954 do 1957 zatrudniony był jako starszy marynarz w Przedsiębiorstwie Połowów Dalekomorskich „Dalmor” w Gdyni, w 1057–1959 w Przedsiębiorstwie Połowów Dalekomorskich i Usług Rybackich „Gryf” w Szczecinie, w 1959 jako bosman w Przedsiębiorstwie Robót Czerpalnych i Podwodnych w Gdańsku. Najprawdopodobniej około 1954 był zarejestrowany w ewidencji operacyjnej UB lub SB w Gdańsku jako tajny współpracownik ps. „Malicki”.
Od 1 I 1960 do 15 VI 1975 pracował w Wydziale do Spraw Wyznań (WdsW) w Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej (PWRN) – od 1973 Urzędzie Wojewódzkim (UW) w Gdańsku na kolejnych stanowiskach: starszy inspektor (od 1 I 1960), zastępca kierownika (od 1 IV 1963), a po likwidacji tego etatu jako starszy inspektor wojewódzki (od 1 IX 1973). Początkowo odpowiadał za sprawy wyznań nierzymskokatolickich, z czasem realizował wszystkie sprawy, wielokrotnie zastępując kierownika Jana Szewczyka.
Już w trakcie pracy w WUBP w Szczecinie próbował uzupełnić wykształcenie, ostatecznie uczynił to dopiero jako pracownik PWRN/UW, uzyskując maturę w 1961 i tytuł magistra administracji w 1976 na Zawodowym Studium Administracji na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego.
Po reformie administracyjnej przeszedł na nowo utworzone stanowisko dyrektora WdsW UW w Elblągu, które pełnił od 16 VI 1975 do 31 XII 1981, po czym przeszedł na emeryturę. Od 1 IX 1983 do 12 IX 1987 był zatrudniony na pół etatu jako inspektor w Biurze Organizacyjno-Prawnym i Kadr, od 17 VI 1984 w Wydziale Kadr i Szkolenia tamtejszego UW.
Od 1946 był członkiem Polskiej Partii Robotniczej (PPR), od 1948 Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR), najpewniej do jej rozwiązania w styczniu 1990. Pełnił różne funkcje w instancjach partyjnych w PWRN/UW. Udzielał się w pracy propagandowej jako lektor Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Gdańsku. Od 1950 należał do Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, od tego roku do kolejnych związków zawodowych; był także członkiem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację.
Odznaczony Brązowym (1947), Srebrnym (1965) i Złotym (1969) Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1975), Medalem 30-lecia Polski Ludowej (1974), odznakami „Tysiąclecia Państwa Polskiego” (1966), „Zasłużony Pracownik Rady Narodowej” i „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej”. Od 1950 żonaty był z Henryką z domu Iwańską (10 II 1926 – 18 IV 2009), ojciec Zbigniewa Włodzimierza (ur. 18 VIII 1951) i Krzysztofa (ur. 9 II 1953). Pochowany wraz żoną cmentarzu św. Franciszka w Gdańsku.
Bibliografia:
Archiwum Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie Delegatura w Elblągu, sygn. OK-IV 1534, Akta osobowe Józefa Mazura.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku, Wojskowa Komenda Uzupełnień w Elblągu, sygn. 990/1, Karta ewidencyjna Józefa Mazura.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Elblągu, sygn. 646/16271, Akta paszportowe Józefa Mazura.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, sygn. 0193/3276, Akta osobowe Józefa Mazura.
Archiwum Państwowe w Gdańsku, Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, sygn. 2384/724, Lista lektorów przesłana przez Wojewódzki Ośrodek Pracy Partyjnej w Gdańsku, 15 V 1969, k. 132.
Gucewicz Daniel, Gdańscy wyznaniowcy. Kadry administracji wyznaniowej w województwie gdańskim w latach 1950–1990, w: Gdańsk 1945–1990. Materiały–studia–analizy, t. 2, red. Sylwia Bykowska, Mirosław Golon, Gdańsk–Warszawa 2021.
Gucewicz Daniel, Kalwaryjska rebelia. Z historii wybranych sanktuariów Pomorza Gdańskiego w okresie Polski Ludowej, Gdańsk–Warszawa 2020.
Gucewicz Daniel, Koordynacja spraw wyznaniowych w latach 1957–1975 na przykładzie województwa gdańskiego, w: Urząd do spraw Wyznań. Struktury, działalność, ludzie, t. 3: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1950–1975, red. Rafał Łatka, Warszawa 2023.
Klimiński Eugeniusz, Do niego należy czas, Warszawa 2007, s. 61–62.
Kościół katolicki w Trójmieście wobec Grudnia ’70. Dokumenty, wstęp, wybór i oprac. Piotr Abryszeński, Daniel Gucewicz, Leszek Molendowski, Gdańsk–Warszawa 2021.
Krupa Andrzej Bohdan, Polityka wyznaniowa państwa polskiego wobec Kościoła katolickiego na Powiślu w latach 1945–1989, praca doktorska napisana pod kierunkiem ks. dr. hab. Marka Jodkowskiego, prof. UWM, na Wydziale Teologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2022.
