BARTOLDI JOHANN GOTTLIEB, profesor Gimnazjum Akademickiego
| < Poprzednie | Następne > |
JOHANN GOTTLIEB BARTOLDI (4 X 1736 Gdańsk – 29 V 1788 Gdańsk), matematyk, profesor Gimnazjum Akademickiego. Syn Karla Friedricha Bartoldiego (1709 Kołobrzeg – 25 V 1785 Gdańsk), nauczyciela Gimnazjum Akademickiego i kantora przy kościele św. Trójcy. Uczył się w szkole św. Piotra i Pawła, 24 III 1751 zapisany został do drugiej klasy (secundy) gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. W latach 1757–1761 studiował w Rostocku teologię i prawo, następnie (1761–1763) w Jenie prawo i matematykę. Jako prywatny nauczyciel odbył podróże po Europie (Niemcy, Francja, Włochy).
W Gdańsku ponownie od 1774, powołany przez Radę Miejską na profesora Gimnazjum Akademickiego (gdzie nadal nauczał jego ojciec). Objął katedrę matematyki, wykładał także mechanikę i geografię, od 1784 fizykę. Stosował, jak na gdańskie warunki, nowe metody nauczania matematyki, np. eksperymenty w plenerze. Opierał się głównie na oświeceniowych podręcznikach Christiana Wolffa. Od 1784 członek Towarzystwa Przyrodniczego jako referent nauk matematycznych i przyrodniczych. Do jego obowiązków należało informowanie o najważniejszych wydarzeniach oraz odkryciach z tych dziedzin.
Opublikował Geschichte der Mathematik (Historia matematyki, 1785), redagował trzy serie kalendarzy ukazujących się w Gdańsku ( kalendarze): Neuer und Alter Kunst- und Tugend-Calender (1776–1789), Neuer und Alter Haus- und Geschichts-Calender (1776–1789) oraz Allgemeiner Landwirtschafts-Calender (1777). Popularyzował w nich m.in. wiedzę o morzu, jego bogactwach, pracy człowieka na morzu. W 1779 opisał np. autentyczne przeżycia czterech rosyjskich wielorybników, którzy spędzili sześć lat na bezludnej wyspie, informował o nowych odkryciach geograficznych, opisywał towary przywożone drogą morską do Gdańska, takich jak kawa, trzcina cukrowa, korzenie, wspominał nawet o dostarczanych do miasta diamentach. Tworzył formy wierszowane, np. w 1757 napisał utwór na cześć nowego burgrabiego Christiana Gabriela Schrödera (Ode auf die Wahl des H. Christian Gabriel von Schröder zum Königin Burggrafen).
30 XI 1779 w kościele Najświętszej Marii Panny ożenił się (jako wdowiec) z Gertrudą Lewinią, córką Martina Corneliusa Soremansa.
Bibliografia:
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 337.
Czerniakowska Małgorzata, Matematyka i fizyka w Gimnazjum Gdańskim, w: Gdańskie Gimnazjum Akademickie, t. 1, red. Edmund Kotarski, Gdańsk 2008, s. 158.
Kubik Kazimierz, Jan Bogumił Bartoldi gdański popularyzator wiedzy okresu Oświecenia, „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne. Prace Pomorzoznawcze”, R. 8, 1965, nr 13, s. 141–194.
Paluchowski Piotr, Kalendarze Johanna Gottlieba Bartoldiego wydawane w Gdańsku w latach 1776-1789. Tradycja i nowoczesność, „Libri Gedanenses”, t. 34, 2017, s. 103-115.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 31.
