DZIEŁA ZEWNĘTRZNE
Z Encyklopedia Gdańska
Wersja Blazejsliwinski (dyskusja | edycje) z dnia 13:31, 22 sty 2023
| < Poprzednie | Następne > |
DZIEŁA ZEWNĘTRZNE (Außenwerke), niegdyś nazwa obszaru na terenie obecnego Śródmieścia, między zachodnim ciągiem wałów i bastionów fortyfikacji wewnętrznych a wzniesionymi w latach 1665–1668 fortyfikacjami Biskupiej Górki i Grodziska. W skład Dzieł Zewnętrznych wchodziły Nowe Ogrody, Biskupia Górka, Zaroślak, Piaskownia, Grodzisko, część Młodego Miasta. Forowana od 1945 polska nazwa Podgórze nie została utrwalona.
| Ulica | Nazwy historyczne | Informacje o nazwie współczesnej | Uwagi |
|---|---|---|---|
| 3 Maja | 1385 via versus Hagensbergh (Droga ku Gajowej Górce) | obecna nazwa od 1945, 10 XII 1980 oddano nowo wybudowany odcinek od obecnych Nowych Ogrodów do al. Armii Krajowej, upamiętnia dzień Konstytucji 3 V 1791 | |
| 1468 Hagenbergische Gasse (Gajowogórska) – od Grodziska, zwanego wówczas Górką Gajową (Hagensberg) | |||
| 1902–1933 Promenade (Promenada) | |||
| 1933–1945 Horst Hoffman Wall – na pamiątkę członka nazistowskich bojówek SA (1915–1931) | |||
| al. Armii Krajowej (w granicach Śródmieścia) |
1567 Rosental (Różana Dolina) | obecna nazwa od 14 VI 1982 | |
| 1695–1945 Schwartze Maehr = Schwarzes Meer ( Czarne Morze) | |||
| od 1945 Stawki | |||
| Biskupia | 1854–1945 Bischofsberg (Biskupia Górka) | obecna nazwa od 1945 | |
| Doki | 1859 Neuer Weg (Nowa Droga) | obecna nazwa od 1945 | |
| 1880–1945 Werftgasse (Stoczniowa) | |||
| Dyrekcyjna | do 1945 Am Olivaer Tor (Przy Bramie Oliwskie) | obecna nazwa od 1945, od mieszczącej się tu Dyrekcji Kolei | |
| Gazownicza | do 1945 Jakobswall (Wały św. Jakuba) – od Bastionu św. Jakuba z 1635 | ||
| w 1945 Wały Piastowskie | |||
| od 1946 Gazowniana | |||
| Gdyńskich Kosynierów | 1908 Rennerstiftsgasse (Fundacji Rennerów, Fundacja Barbary Renner) | obecna nazwa od 1945 | |
| Górka | 1854–1945 Kaninchenberg (Królicza Górka) | obecna nazwa od 1945 | początkowo zaliczana do Piaskowni |
| Górna | 1566 Rosental (Różana Dolin) | obecna nazwa od 1945 | |
| od 1695 Schwartze Maehr = Schwarzes Meer ( Czarne Morze) | |||
| 1884 Kleine Berggasse (Mała Górska) | |||
| po 1920–1945 Am Berge (Przy Górze) | |||
| Gradowa | nazwa z końca lat 90. XX wieku, od dawnej nazwy Grodziska | ||
| Jana z Kolna | XVII wiek Kuhgasse (Krowia), Hinter dem Pockenhause (Za Szpitalem) albo Hinter dem Lazarett (Za Lazaretem), od Szpitala Miejskiego (Lazaretu przy Bramie Oliwskiej) | nazwa od 1945, upamiętnia mitycznego polskiego żeglarza z XV wieku | |
| 1899–1945 Schichaugasse – od Stoczni Schichaua | |||
| Stefana Jaracza | 1903 Am Holzraum (Przy Składach Drewna) – od urządzonych tu w 1403 składów drewna Młodego Miasta | obecna nazwa od 19 XII 1953, upamiętnia polskiego aktora (1883–1945) | |
| od 1945 Drewnica | |||
| Kaznodziejska | 1761–1945 Predigergasse | obecna nazwa od 1945 | |
| Kupiecka | po rozebraniu wałów Am Lazarett (Przy Lazarecie), od Szpitala Miejskiego (Lazaretu przy Bramie Oliwskiej) | obecna nazwa od 1945 | |
| 1909–1945 Hansagasse (Hanzeatycka) | |||
| Kurkowa | w XVII wieku Weg nach dem Notzkenberge (Droga na Nockę) – od wzgórza, później bastionu Nocka (nazwa zapewne od nazwiska Notzke) | obecna nazwa od 1945 | |
| 1822 Hinter der Schießstange (Za Strzelnicą) | |||
| do 1945 Schießstange – od strzelnicy ( Ogród Strzelecki i Dom Strzelecki) | |||
| Kustosza | 1761 Breite Gasse (Szeroka) | nazwa od 1945 | na Zaroślaku, w rejonie osiedla Gdańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej; obecnie nie istnieje, skreślona z wykazu nazw ulic Gdańska, zabudowana |
| po 1921–1945 Küstergasse (Kustosza) | |||
| Masońska | 1428 Schinkelgasse (Schinkla) | nazwa od 1945 | za Targiem Siennym, równoległa do Kanału Raduni (za Kanałem – od Targu Rakowego do przedłużenia ul. ks. Rogaczewskiego); obecnie skreślona z wykazu ulic Gdańska |
| około 1656 Stinkgang (Śmierdzący Zaułek) | |||
| 1877 Logengang (Zaułek Lożowy) – od sąsiedniej loży masońskiej | |||
| Mały Błędnik | Klein Irrgarten – zieleniec | od 26 IV 2001 Skwer Harcerzy Polskich w Wolnym Mieście Gdańsku | |
| Menonitów | 1884 Radaunengasse (Raduńska) | obecna nazwa od 1945 | |
| 1929–1945 An der Mennoniterkirche (Przy Kościele Menonitów) – od kościoła menonitów | |||
| Na Stoku | 1566 Rosental (Różana Dolin) | obecna nazwa od 1945 | |
| od 1695 Schwartze Maehr = Schwarzes Meer ( Czarne Morze) | |||
| 1884 Bischofsberg (Biskupia) | |||
| po 1920–1945 Grenadiergasse (Grenadierów) | |||
| Nowe Ogrody | 1430 Nygarten | obecna nazwa od 25 IX 1990 | |
| 1455 newe garten | |||
| do 1945 Neugarten (Nowe Ogrody) – wiodły do Bramy Nowych Ogrodów (rejon zbiegu ul. Powstańców Warszawskich, Kartuskiej i Pohulanki) | |||
| w 1945 Nowy Świat | |||
| od 18 III 1948 gen. Waltera Świerczewskiego, na pamiątkę działacza i oficera komunistycznego, wiceministra obrony narodowej (1897–1947) | |||
| Nowomiejska | 1898–1945 Jungstädtische Gasse (Młodomiejska), od Młodego Miasta | obecna nazwa od 1945 | |
| Podgórna | 1761 Petershagen hinter der Wache (Peterszawa za Odwachem) | nazwa od 1945 | na Zaroślaku, w rejonie osiedla Gdańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej; obecnie skreślona z wykazu ulic Gdańska, zabudowana |
| po 1796–1945 Paulsgasse – od nazwiska Paultzen | |||
| ks. Jerzego Popiełuszki | nazwa od 30 IV 2015 | w trakcie budowy pod nazwą Nowa Wałowa | |
| Podstoczna | do 1945 Am Milchpeter (Przy Mlecznym Piotrze) | ||
| w 1945 Postoczna | |||
| Poślednia | 1761–1945 Letzte Gasse (Ostatnia) | nazwa od 1945 | na Zaroślaku, w rejonie osiedla Gdańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej; obecnie nie istnieje, skreślona z wykazu ulic Gdańska, zabudowana |
| Robotnicza | 1899 Stftswinkel (Zakątek Fundacyjny), cała okolica, od Fundacji Barbary Renner | obecna nazwa od 1945 | |
| ks. Franciszka Rogaczewskiego | 1381 spelunca arenae | obecna nazwa od 1945, na pamiątkę ks. Franciszka Rogaczewskiego | |
| 1430 santgrove | |||
| do 1945 Sandgrube ( Piaskownia) | |||
| Salwator | 1884–1945 Salvatorgasse – od sąsiedniego cmentarza Zbawiciela ( cmentarze na Chełmie) | nazwa od 1945 | |
| Spadzista | 1639 zaliczana do Zaroślaka | obecna nazwa od 1945 | zanikła, przywrócona 10 X 1973 po powstaniu osiedla Gdańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej |
| 1761–1945 Reinkegasse (Reinkego) | |||
| Stępkarska | do 1945 Kielmeisterweg (Majstrów Stępkarskich) | obecna nazwa od 1945 | |
| Strzelecka | około 1656 Stinkgang (Śmierdzący Zaułek) | obecna nazwa od 1945 | |
| 1873–1945 Schützengang (Zaułek Strzelców) – od strzelnicy ( Ogród Strzelecki i Dom Strzelecki); o zmianie nazwy poinformował „Danziger Zeitung”, wydanie wieczorne z 12 VII 1873, nr 7998, s. 2 | |||
| Targ Rakowy | 1716 Sämischplatz (Plac Zamszowy) – od foluszu nad Radunią | obecna nazwa przywrócona od 25 IX 1990 | |
| 1763–1945 Krebsmarkt (Targ Rakowy) | |||
| od 1945 Bojowców | |||
| od 16 X 1953 Mieczysława Kalinowskiego, na pamiątkę działacza komunistycznego, oficera, poległego 12 X 1943 w bitwie pod Lenino | |||
| Targ Sienny | 1617 Ros Marckt = Rossmarkt (Targ Koński) | obecna nazwa przywrócona 25 IX 1990 | |
| 1625 Ochsenmarkt (Targ Wołowy) | |||
| 1866–1945 Heumarkt (Targ Sienny) | |||
| od 1945 pl. 1 Maja | |||
| węzeł Carla Groddecka | od 26 I 2006 rondo Carla Groddecka | skrzyżowanie al. Armii Krajowej i ul. 3 Maja | |
| obecna nazwa od 30 III 2006, upamiętnia burmistrza Karl von Groddeck | |||
| węzeł Unii Europejskiej | nazwa od 30 IX 2004 | skrzyżowanie al. Armii Krajowej, Podwala Przedmiejskiego, Okopowej | |
| Zakątna | 1854 Petershagen hinter der Kirche (Peterszawa za Kościołem, Zaroślak) | nazwa od 1945 | na Zaroślaku, w rejonie osiedla Gdańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej; obecnie ulica bezimienna |
| Zaroślak | około 1400 (ulica i rejon) Petershagen (Piotrowe Zagrody), po polsku Peterszawa | obecna nazwa od 1945 | |
| 1854 Petershagen an der Radaune (Peterszawa nad Radunią) | |||
| do 1945 Petershagen | |||
