POMNIK POLEGŁYCH STOCZNIOWCÓW 1970
| < Poprzednie | Następne > |
POMNIK POLEGŁYCH STOCZNIOWCÓW 1970, pl. Solidarności. Postulat wzniesienia pomnika upamiętniającego ofiary wydarzeń Grudnia 1970 zgłosił już w 1971 roku Henryk Lenarciak, lecz władze, mimo że początkowo się zgodziły, odrzuciły ten pomysł. Do idei powrócono w trakcie strajku sierpniowego w 1980 roku ( sierpień 1980). Szkicowy projekt pomnika wykonał w pierwszym dniu strajku, 14 VIII 1980 roku, Bogdan Pietruszka. Szkic przedstawiał cztery krzyże połączone w krąg ramionami, z kotwicą na każdym i zniczem u dołu. 16 VIII 1980 zgodę na wzniesienie pomnika wyraziła dyrekcja Stoczni Gdańskiej. 24 VIII 1980 członkowie Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, po zapoznaniu się z rysunkowym projektem Bogdana Pietruszki, jednogłośnie opowiedzieli się za skierowaniem go do realizacji, przyjmując jako datę odsłonięcia 16 XII 1980 roku. W „Strajkowym Biuletynie Informacyjnym” Stoczni Gdańskiej z 25 VIII 1980 wyjaśniono, że krzyże mają symbolizować cztery pierwsze osoby poległe w grudniu 1970 roku, a płonący znicz ma oznaczać nadzieję. 1 IX 1980 roku (dzień po podpisaniu porozumienia gdańskiego) powstał szesnastoosobowy Społeczny Komitet Budowy Pomnika, którego przewodniczącym został Henryk Lenarciak; następnego dnia plenum Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego – podobnie jak wcześniej jego członkowie – przyjęło uchwałę o jednomyślnym zatwierdzeniu do realizacji projektu pomnika autorstwa Bogdana Pietruszki. 17 IX 1980 zaakceptowano lokalizację pomnika przed bramą Stoczni Gdańskiej, w miejscu likwidowanej pętli tramwajowej, w osi widokowej od Dworca Głównego, z symbolicznym amfiteatrem stworzonym przez lekkie wyniesienie terenu. Tego samego dnia Lech Wałęsa wbił pierwszy pal fundamentowy. Jednocześnie 6 IX 1980 Społeczny Komitet Budowy Pomnika ogłosił konkurs na opracowanie koncepcji rzeźbiarsko-architektonicznej monumentu. Wpłynęły cztery projekty trzech zespołów (zespół A: Maria Talaga-Korpalska, Gedymin Jabłoński, Wojciech Mokwiński; zespół B: Grzegorz Boros, Wacław Długosz; dwa projekty zgłosił zespół C: Bogdan Pietruszka, Robert Pepliński, Elżbieta Szczodrowska-Peplińska, Wiesław Szyślak). Projekty zostały przedstawione 24 IX 1980 roku w Sali BHP Stoczni Gdańskiej, w obecności m.in. wiceministra kultury i sztuki prof. Wiktora Zina. Nie zatwierdzono do realizacji żadnego z nich, sugerowano za to połączenie projektów zespołu A i C, na co te się nie zgodziły. 1 X 1980 roku Społeczny Komitet Budowy Pomnika zaakceptował udoskonaloną wersję zespołu C, 10 X 1980 uzyskał on aprobatę wiceministra prof. Wiktora Zina. Kwestie wytrzymałościowe opracował Konrad Niklas, a małą architekturę wokół pomnika architekci Jacek Krenz i Wojciech Mokwiński. 16 X 1980 roku Społeczny Komitet Budowy Pomnika zwrócił się z prośbą do Czesława Miłosza o napisanie utworu poetyckiego – wiersza, który w formie powiększonego rękopisu byłby stałym elementem kompozycji pomnika; poeta zaproponował odwołanie się do wersetu 11 z Psalmu 29 w swoim przekładzie.
Od 30 listopada rozpoczęto montaż pomnika (wykonanego w Stoczni Gdańskiej z blach dostarczonych z Huty Batory w Chorzowie i z Tych); kamień węgielny wmurowano 6 XII 1980 roku, odsłonięcie nastąpiło zgodnie z planem 16 XII 1980 roku. Na pomnik składają się trzy krzyże o wysokości 42 metrów i wadze 42 ton każdy, ustawione na planie trójkąta, o nieregularnych, spękanych kształtach. Upamiętniają trzech pierwszych zabitych stoczniowców (ustalono, że czwarty zmarł w drodze do szpitala); spinające je kotwice (po 2 tony każda) są znakiem nadziei i nawiązaniem do wydarzeń z lat 1956, 1970 i 1980. Dolne partie pomnika zdobią płaskorzeźby ze stali nierdzewnej przedstawiające życie stoczniowców (autorzy: Robert Pepliński i Elżbieta Szczodrowska-Peplińska). Na płaskorzeźbach daty 1956, 1970, 1980 i 1981, na jednej fragment wiersza Czesława Miłosza: KTÓRY SKRZYWDZIŁEŚ CZŁOWIEKA PROSTEGO, ŚMIECHEM NAD KRZYWDĄ JEGO WYBUCHAJĄC, NIE BĄDŹ BEZPIECZNY, POETA PAMIĘTA. MOŻESZ GO ZABIĆ, NARODZI SIĘ NOWY. SPISANE BĘDĄ CZYNY I ROZMOWY. Od strony stoczni znajduje się mur z około 40 tablicami (m.in.: 21 gdańskich postulatów strajkowych, werset 11 z Psalmu 29 w tłumaczeniu i według propozycji Czesława Miłosza: PAN DA SIŁĘ SWEMU LUDOWI, PAN DA SWEMU LUDOWI BŁOGOSŁAWIEŃSTWO POKOJU, z nazwiskami poległych w 1970 roku). Pomnik jest miejscem zebrań i hołdów odwiedzających Gdańsk prezydentów, monarchów, szefów rządów (także papieża Jana Pawła II, 12 VI 1987, zob. papież Jan Paweł II w Gdańsku). W latach 1999–2000 pomnik otrzymał iluminację.
