Kościół Lutra, widok ze Wzgórza Zinglera, około 1905
Kościół Lutra, około 1910
Fasada główna: portal z rozetą i figurami apostołów św. Piotra i św. Pawła, 2010
KOŚCIÓŁ GARNIZONOWY ŚW. APOSTOŁÓW PIOTRA i PAWŁA, Wrzeszcz, ul. Sobótki 20 (Am Johannisberg). Zbudowany dla nowej parafii kościoła ewangelickiego pod wezwaniem Lutra (Lutherkirche) dla mieszkańców Wrzeszcza, należących wcześniej do parafii kościoła Bożego Ciała oraz dla żołnierzy tego wyznania stacjonujących w koszarach huzarów (jako świątynia pomocnicza dla kościoła św. Elżbiety, będącego kościołem garnizonowym). Po powstaniu II Wolnego Miasta Gdańska świątynia przeznaczona była także dla policjantów, zajmujących dawne koszary wojskowe.
Wybudowany staraniem społecznego komitetu budowy pod przewodnictwem Johannesa Oscara Kupferschmidta i pastora Johannesa Eduarda Karla Lutzego, poświęcony 6 X 1899, w stylu neogotyckim, według projektu Gotthilfa Ludwiga Möckela (1838–1915). Patronat nad budową objęła cesarzowa Augusta Wiktoria, małżonka Wilhelma II, obecna przy położeniu kamienia węgielnego jak i przy poświęceniu kościoła. Była też fundatorką witraży w ścianie prezbiterium, przedstawiających sceny z życia Chrystusa.
Bryła kościoła ma dwie niesymetryczne nawy oraz krótkie, zamknięte prosto prezbiterium, obok którego zlokalizowano zakrystię w prostokątnym aneksie. W narożniku północno-zachodnim znajduje się wieża zegarowa na rzucie kwadratu z istniejącą przed II wojną światową kaplicą chrzcielną w przyziemiu, w narożu północno-wschodnim dwie cylindryczne klatki schodowe, prowadzące na emporę muzyczną. Nawa główna kryta jest dachem dwuspadowym, nad boczną znajdują się dachy dwuspadowe, poprzeczne. Fasada z portalem i wielką rozetą zwieńczono trójkątnym szczytem ożywionym ostrołukowymi blendami. Wieża o trzech kondygnacjach, ujęta w części dolnej skarpami, powyżej elewacje z trójdzielnymi, zamkniętymi półkoliście, przezroczami, ostatnia kondygnacja ażurowa. Wnętrze sklepione o charakterze salowym z emporą nad nawą boczną. Na wieży trzy dzwony (dwa zarekwirowano w czasie I wojny światowej, później odtworzone). Fasadę zdobiły figury apostołów Piotra i Pawła. Od zachodu nawa boczna z umieszczoną nad nią emporą. Na chórze organy pneumatyczne elbląskiej firmy Terleckiego. Od strony południowej w 1908 zbudowano dom parafialny i obszerną plebanię (podczas I wojny światowej wykorzystywane w charakterze lazaretu wojskowego).
Nie poniósł większych strat w 1945. Przejęty przez katolickie duszpasterstwo wojskowe ludowego Wojska Polskiego i służył jako kościół garnizonowy. Pierwszym kapelanem wojskowym był ks. Władysław Żebracki, który zmienił wezwanie świątyni na św. Piotra i Pawła (od figur obu świętych istniejących od początku nad głównym portalem). Świątynia stopniowo zmieniała swój wystrój wewnętrzny. W kruchcie dawnej kaplicy chrzcielnej umieszczono obrazy Matki Bożej Królowej Aniołów i Najświętszego Serca Jezusowego, a także tablice upamiętniające ważne wydarzenia z historii Polski. W ołtarzu nawy bocznej obrazy o tematyce maryjnej.
Do 1991 znajdował się na terenie parafii kościoła Najświętszego Serca Jezusowego we Wrzeszczu. Po odtworzeniu Ordynariatu Polowego w tym samym roku parafia wojskowa (w latach 1995–1998 proboszczem był ks. Franciszek Cybula, były kapelan prezydenta Lecha Wałęsy). 1 VII 2009 utworzono (nie zmieniając wezwania świątyni) parafię wojskowo-cywilną pod wezwaniem Matki Odkupiciela. SK
Kapelani wojskowi kościoła garnizonowego
św. Apostołów Piotra i Pawła
| 10 IX 1992 – 1 X 1995
|
ks. mjr/ppłk Jan Wołyniec
|
| 1 X 1995 – 15 IX 1998
|
ks. ppłk Alfred Franciszek Cybula
|
| 15 IX 1998 – 15 VI 2004
|
ks. mjr Andrzej Molendowski
|
| 15 VI 2004 – 15 III 2007
|
ks. mjr/ppłk Edwin Czach
|
| 15 III 2007 – 11 IV 2010
|
ks. ppłk Krzysztof Karpiński
|
| RED
|
