KOŚCIÓŁ ŚW. WALENTEGO
| < Poprzednie | Następne > |
KOŚCIÓŁ ŚW. WALENTEGO, Matarnia, ul. Jesienna 13. Pierwsza świątynia, z fundacji q cystersów z q opactwa cystersów w Oliwie, istniała już w końcu XIV w. we wsi Wielkie Chojno, leżącej w sąsiedztwie ob. q Matarni, zniszczonej w czasie q wojny trzynastoletniej i odbudowanej przed 1472 pod obecną nazwą. Wraz z nią odbudowano kośc., najmłodszy z paraf. kośc. w dobrach ziemskich należących do opactwa oliwskiego. Według wizytacji z 1583–84 zamiennie tytułowano go wezwaniem Bożego Ciała lub św. Materna. Wizytacje z 1686–87 wymieniały już ob. wezwanie św. Walentego. Według danych z XVIII w., kośc. nosił oba wezwania, św. Materna i św. Walentego i był pocz. miejscem szczególnego kultu pierwszego z tych świętych. Od 2. poł. XVIII w. coraz większą cześć oddawano św. Walentemu i to przy jego obrazie zawieszano wota. W każdą drugą niedzielę lipca odbywał się tu odpust (na św. Materna), a z Oliwy prowadzono do kośc. w Matarni pielgrzymki młodzieży. Około 1823 zwyczaj ten zaniknął. Przyczynił się do tego zakaz noszenia podczas pielgrzymki feretronów, wydany przez ówczesnego opata komendatariusza oliwskiego q Josepha Wilhelma Friedricha Hohenzollern-Hechingena, a także malejąca liczba uczestników. Wraz z wygaśnięciem kultu św. Materna w XIX w., zanikło ostatecznie i to wez- wanie, pozostał tytuł św. Walentego. Dodawano doń w tym czasie także wezwanie Najświętszego Serca Pana Jezusa. Proboszczami w Matarni bywali cystersi, ale także księża diecezjalni. M.in. ok. 1612 posługiwał tu Paul Hindenberg, wspomagający w tym czasie duszpasterstwo w pozbawionym własnego konwentu męskiego klasztorze i kośc. gd. q brygidek. W czasie potopu szwedzkiego (1655–60) świątynia uległa całkowitemu zniszczeniu. Odbudowana po 1660, zachowała jednonawową bryłę o zewnętrznych cechach got. (schodkowe szczyty fasad), z wystrojem wnętrza barok. i rokokowym. W 1732 pękł jeden z dzwonów i 1740 przelano go ponownie w jednej z gd. ludwisarni. Po poświęceniu przez opata q Józefa Jacka Rybińskiego otrzymał imiona Józef Walenty. Parafia do 1821 znajdowała się w granicach diecezji włocławskiej, a od 1821 do 1992 wchodziła w skład diecezji chełmińskiej. W 1983–94 był tu proboszczem historyk, badacz m.in. przeszłości diecezji i parafii, ks. Władysław Szulist. W latach 80. XX w. wybudowano dom katechetyczny. Przy kośc. zachował się cmentarz. Po reformie administracji kościelnej w Polsce, parafia św. Walentego weszła w skład q archidiecezji gd. Świątynia z kamienia i cegły, bez wieży z jedną nawą, przykrytą stropem beczkowym, wyściełanym boazerią. Kruchta od płd., prezbiterium i zakrystia od płn. Okna dzielone w stylu tzw. gd. W prezbiterium gł. ołtarz w stylu barok., z przedstawieniem św. Walentego w części centr. i obrazem św. Materna w części górnej nastawy. Ołtarze boczne, również w prezbiterium, z lewej strony ołtarza gł. poświęcony św. Michałowi Archaniołowi, z prawej – Matce Bożej. Z boku nawy ambona w stylu rokokowym, z rzeźbami świętych w korpusie i balustradzie schodów, nakryta kopułą, z drewnianą figurą Chrystusa Zmartwychwstałego w zwieńczeniu. Na chórze organy ośmiogłosowe, na tylnej ścianie kośc. (od płn.) na zewnątrz dzwony zw. ob. Valentinus i Maternus. W parafii działa wiele stowarzyszeń rel., m.in. Droga Neokatechumenalna.
Tabela: Proboszczowie kościoła św. Walentego
