SPOŁECZNY KOMITET BUDOWY POMNIKA POLEGŁYCH STOCZNIOWCÓW 1970
SPOLECZNY KOMITET BUDOWY POMNIKA POLEGŁYCH STOCZNIOWCOW 1970. Stowarzyszenie społeczne powołane 1 IX 1980, którego głównym celem było doprowadzenie do wzniesienia pomnika upamiętniającego poległych w grudniu 1970 gdańskich stoczniowców. Powstał po opracowaniu projektu pomnika przez Bogdana Pietruszkę i zaakceptowaniu projektu 24 VIII 1980 przez Międzyzakładowy Komitet Strajkowy (MKS) Stoczni Gdańskiej. Liczył początkowo 16 osób, 10 X 1980 przyjął swój statut, 11 X 1980 został wpisany pod nr 66 do rejestru stowarzyszeń i związków Wydziału Spraw Społeczno-Administracyjnych Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku. Siedzibą komitetu była Stocznia Gdańska (ul. Doki 1). W dniu rejestracji liczył już 21 osób. Członkostwo w komitecie mogło mieć charakter rzeczywisty lub honorowy. Organami komitetu były Walne Zebranie Członków, Zarząd (w składzie: przewodniczący, zastępca, sekretarz, księgowy, skarbnik) i Komisja Rewizyjna (w składzie: przewodniczący, zastępca, sekretarz). Kadencja Zarządu trwała dwa lata. Członkowie Zarządu i Komisji Rewizyjnej pełnili swoje funkcja społecznie. Komitet mógł zostać rozwiązany decyzją Walnego Zebrania Członków. Przewodniczącym komitetu został wybrany Henryk Lenarciak.
6 IX 1980 komitet ogłosił konkurs na opracowanie koncepcji rzeźbiarsko-archtektonicznej pomnika. Pozwolenie architekta miejskiego na jego lokalizację uzyskał 11 IX 1980. Budowa pomnika była realizowana ze składek społecznych, poprzez konto komitetu w Narodowym Banku Polskim (NBP) IV Oddział Miejski w Gdańsku. 18 XI 1980 komitet uzyskał zezwolenie wojewody gdańskiego prof. Jerzego Kołodziejskiego na zorganizowanie i przeprowadzenie publicznej zbiórki pieniędzy na terenie województwa gdańskiego w formie sprzedaży numerowanych „cegiełek” rozprowadzanych przez Międzyzakładowe Komisje Związkowe (MKZ), zbiórkę do skarbony w holu głównym kolejowego dworca Gdańsk Główny oraz zbiórki do skarbonek w zakładach pracy. Termin zakończenia zbiórki określono na 30 VI 1981.
Po odsłonięciu (16 XII 1980) pomnika, 11 IX 1981 zatwierdzono zmianę w statucie komitetu, rozszerzając jego działalności o powołanie Komitetu Ochrony Pomnika po jego wybudowaniu i rozliczeniu spraw finansowych, oraz o wspieranie finansowo i popieranie społecznie użytecznych inicjatyw i przedsięwzięć np. domów dziecka, sierocińców, domów starców, finansowanie i wydawanie dzieł literackich, albumów, książek dla dzieci i młodzieży. 19 IX 1981 wojewoda Jerzy Kołodziejski wydał zgodę na zorganizowanie i przeprowadzenie przez komitet zbiórki pieniężnej na terenie województwa gdańskiego do 30 IX 1982. Zbiórka miała mieć formę sprzedaży cegiełek wartościowych w postaci znaczków okolicznościowych z motywem pomnika o wartości 25 i 20 zł, w zależności od wersji. Środki z tej zbiórki miały być przeznaczone na realizację celów statutowych komitetu.
Po wprowadzeniu stanu wojennego (13 XII 1981) zarządzeniem wojewody Jerzego Kołodziejskiego z 14 XII 1981 działalność komitetu została zawieszona. 24 VI 1983, decyzją wojewody Mieczysława Cygana, komitet został rozwiązany, jako uzasadnienie wskazywano na osiągnięcie już głównego celu, dla którego został powołany. Wyznaczono również likwidatorów komitetu w osobach dyrektora ds. pracowniczych i głównego księgowego Stoczni Gdańskiej. Decyzja w sprawie majątku komitetu miała zapaść po konsultacjach ze związkami zawodowymi i samorządem robotniczym. 4 VII 1983 przewodniczący Henryk Lenarciak odwołał się od decyzji wojewody do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, ten jednak w sierpniu 1983 utrzymał decyzję o rozwiązaniu komitetu.
W marcu 2012 kilku członków dawnego komitetu, m.in. Henryk Maciej Knapiński, Wiesław Szyślak i Zygmunt Manderla, podjęło starania o reaktywowaniu stowarzyszenia. 10 listopada tego roku w Sali BHP Stoczni Gdańskiej odbyło się walne zebranie, miesiąc później (10 grudnia) uchwalono nowy statut, 24 VII 2013 ponownie wpisano stowarzyszenie do rejestru w Krajowym Rejestrze Sądowym. Siedzibą zostało Europejskie Centrum Solidarności. Jako cele statutowe stowarzyszenia uznano m.in.: sprawowanie pieczy nad pomnikiem, doradztwo instytucjom odpowiedzialnym za pomnik w zakresie jego konserwacji, ochrona dobrego imienia twórców i budowniczych pomnika, pielęgnacja pamięci ofiar Grudnia 1970, wzbogacanie zasobów archiwalnych dotyczących powstania pomnika, podejmowanie działań na rzecz dialogu społecznego i na rzecz integracji byłych Komitetów Budowy Pomników w Polsce, upamiętniających m.in. wydarzenia lat 1956, 1968, 1970, 1976, 1980 oraz stanu wojennego, badania historyczne dotyczące pomnika Poległych Stoczniowców 1970 oraz jego budowniczych, pielęgnowanie historii, tradycji i kultury oraz edukacja społeczeństwa w zakresie spraw dotyczących okresu budowy Pomnika Poległych Stoczniowców 1970 oraz wydarzeń lat 1956, 1968, 1970, 1976, 1980 oraz stanu wojennego, prowadzenie działalności wydawniczej, w tym również medialnej, dotyczących Pomnika Poległych Stoczniowców 1970 oraz wydarzeń lat 1956, 1968, 1970, 1976, 1980 oraz stanu wojennego i w zakresie tradycji Sierpnia 1980.
W skład Stowarzyszenia wchodzą członkowie zwyczajni, wspierający i honorowi. Członkami zwyczajnymi mogą być również członkowie Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Poległych Stoczniowców 1970 w Gdańsku działającego w latach 1980–1981. Władze Stowarzyszenia stanowią: Walne Zebranie Członków, Zarząd (składający się z pięciu do siedmiu osób, w tym: przewodniczącego, wiceprzewodniczącego, skarbnika i sekretarza), Komisja Rewizyjna przewodniczący i dwóch członków), Sąd Koleżeński (powoływany doraźnie). Kadencja władz Stowarzyszenia trwa cztery lata, nadzór nad nim sprawuje prezydent miasta Gdańska. Od 24 VII 2013 przewodniczącym zarządu Stowarzyszenia jest Henryk Maciej Knapiński. W 2016 stowarzyszenie wydało publikację Pomnik Poległych Stoczniowców 1970 (pod redakcją Henryki Dobosz-Kinaszewskiej). Z inicjatywy Stowarzyszenia w 2020 powstał film dokumentalny O tych, co zbudowali pomnik” poświęcony twórcom i budowniczym pomnika. Autorką scenariusza i współreżyserką (wraz z Piotrem Weychertem) była Henryka Dobosz-Kinaszewska. Stowarzyszenie było również współproducentem filmu.
| Imię i nazwisko | Zakład Pracy | Funkcja w Komitecie |
|---|---|---|
| Adamczewski Marek | Polam | zastępca przewodniczącego |
| Artski Andrzej | Geoprojekt | członek Komitetu |
| Bieńkowska Elżbieta | Stocznia Gdańska | członek Komitetu |
| Baum Szczepan | Miastoprojekt | członek Komitetu |
| Chmielewski Ryszard | Mostostal-10 | członek Komitetu |
| Garbusiński Wiesław | Geoprojekt | członek Komitetu |
| Górski Leszek | Stocznia Gdańska | członek Komitetu |
| Grzyb Stanisław | Mostostal-10 | członek Komitetu |
| Gwiazda Andrzej | Elmor | członek Komitetu |
| Koziatek Jan | Stocznia Gdańska | członek Komitetu |
| Kozłowski Henryk | Geoprojekt | członek Komitetu |
| Lenarciak Henryk | Stocznia Gdańska | przewodniczący Komitetu |
| Manderla Zygmunt | Stocznia Gdańska | członek Komitetu |
| Mokwiński Witold | Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych w Gdańsku | członek Komitetu |
| Niklas Konrad | Mostostal-10 | członek Komitetu |
| Onoszko Stanisław | Energopol-4 | członek Komitetu |
| Bogdan Pietruszka Bogdan | Stocznia Gdańska | członek Komitetu |
| Raganowicz Czesław | Energopol-4 | członek Komitetu |
| Szyślak Wiesław | Stocznia Gdańska | członek Komitetu |
| Urbanowicz Mirosław | Mostostal | członek Komitetu |
| Wyganowski Tadeusz | Promor | członek Komitetu |
