DAMITZ MATTHIAS, rektor szkoły św. Jana
MATTHIAS DAMITZ (Matthäus, Matthaeus) (31 I 1671 Lötzen (Giżycko) – 24 X 1735 Praust (Pruszcz Gdański)), rektor szkoły św. Jana. Uczeń Gimnazjum Akademickiego w Gdańsku, pod opieką rektora Samuela Schelwiga, autor dysertacji Quackerismi Confutati Segmentum IV. De Principio Cognoscendi ... (Gedani 1692).
Od 1693 studiował na uniwersytecie w Wittenberdze, gdzie pod kierunkiem Philippa Ludwiga Hannekena (1637–1706) prowadził opublikowaną także drukiem dysputę Exercitatio Theologica, De Quaesitis Nonnullis Circa Lapsum Angelorum, Et praecipue ex Dicto Johann. VIII. vers. 44 ... (Wittenberg 1693).
Od 1700 konrektor szkoły św. Jana w Gdańsku. Po odejściu rektora Christiana Sahma do Królewca (13 XI 1702), Kolegium Szkolne, szukające kandydata na jego następcę, 27 II 1703 zdecydowało się złamać dotychczasową zasadę, że rektorem szkoły musi być jednocześnie profesor gdańskiego Gimnazjum Akademickiego i 24 marca powołało go na tę funkcję.
Za swojego urzędowania przeprowadził szkołę przez burzliwe czasy ścierania się dotychczasowego systemu z propozycjami reformatora szkolnictwa, profesora uniwersytetu w Halle i pietysty Augusta Hermanna Franckego (1663–1727). Według jego reform programy szkolne zyskały języki nowożytne oraz język niemiecki, zagadnienia współczesności, zmieniono podejście do łaciny i kanonu wyboru oraz interpretacji literatury starożytnej. Dla nauczycieli przewidziano nowoczesny system kształcenia, nadzoru metodycznego i oceny osiągnięć w dydaktyce i pedagogice. W szkole św. Jana nowy system miał swoich zwolenników (oprócz niego był to także Peter Hanau, pozbawiony niektórych zajęć w 1705). Ich działania spotykały się z reakcją ortodoksyjnych luterańskich duchownych, jak pastorzy kościoła św. Jana Johann Strauss i Johann Heinrich Nothwanger, którzy m.in. wprowadzali dodatkowe, początkowo cotygodniowe, następnie nawet codzienne katechezy dla uczniów. W tym samym okresie trwały też spory dotyczące pozycji i dotowania tzw. klasy ubogich (Armenklasse; Pauperklasse), dochodziło nawet do zamieszek wśród samych uczniów obu „obozów”, jak i np. skargi wychowawców tej klasy (Praeceptor Pauperum) na zbyt niskie uposażenia.
Wiosną 1709 został powołany na pastora kościoła w Pruszczu Gdańskim, urząd objął 31 V 1709. Po długich staraniach, w 1730 uzyskał zgodę gdańskiego burmistrza Johanna Gotffrieda Diesseldorfa na przelanie uszkodzonego dzwonu z 1551. Pracę wykonał gdański ludwisarz Michael Wittwerck, jego nazwisko i dwóch witryków pruszczańskiego kościoła, Gerga Noahema i Daniela Nachtigala, umieszczono na metryczce dzwonu (od 22 VI 1993 zmajduje się na wieży cmentarza Ostfriedhof w Kilonii, formalnie wypożyczony od nadal istniejącej ewangelickiej gminy Pruszcza Gdańskiego). Od 1734 na emeryturze.
Od 1700 żonaty bezdzietnie z poślubioną w Lipsku (Leipzig) Johanną Dorotheą Schütz (zm. 25 IX 1714 Pruszcz).
Bibliografia:
Faber Walther, Die Johannisschule in Danzig vom Mittelalter bis zum Jahre 1824, Danzig 1925, s. 56–57, 73, 112.
Prätorius Ephraim, Athenae Gedanenses sive commentarius ..., Leipzig, 1713, s. 74, s. 182.
Prätorius Ephraim, Dantziger-Lehrer Gedächtniβ ..., Danzig und Leipzig, 1760, s. 65.
Rhesa Ludwig, Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern, Königsberg 1834, s. 88.
Schnaase Eduard, Geschichte der evangelischen Kirche Danzigs actenmässig Dargestellt, Danzig 1863.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.-18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986-1992, Bd. 2, 163.
