ZDEB JAN KAROL, komandor podporucznik
| < Poprzednie | Następne > |
JAN KAROL ZDEB (22 V 1887 Bielsko, obecnie Bielsko-Biała – 11 I 1940 Stutthof), komandor podporucznik, wykładowca szkół morskich. Po ukończeniu szkoły powszechnej, jako najzdolniejszy uczeń, został przyjęty do Szkoły Technicznej Marynarki Wojennej (MW) Austro-Węgier w Puli (obecnie Chorwacja), zdobywając tam 15 IX 1905 zawód elektrotechnika-mechanika. Od 1905 w służbie zawodowej w MW Austro-Węgier na Morzu Adriatyckim. Od 1 XII 1917 do 1 XI 1918 był inżynierem ruchu (szefem technicznym) w szefostwie okrętów podwodnych Austro-Węgier.
Od 1 XII 1918 oficer zawodowy Polskiej MW, służył na jednostkach flotylli rzecznej w Toruniu, odszedł w stan spoczynku 30 IV 1927 jako komandor podporucznik. W październiku tegoż roku odkomenderowany jako wykładowca do Szkoły Specjalistów Morskich, wykładał też elektrotechnikę w Oficerskiej Szkole Marynarki Wojennej. W związku z otrzymanym 2 III 1927 dyplomem mechanika I klasy, 23 marca tegoż roku awansowany na stanowisko kierownika portu i inspektora technicznego Żeglugi Wisła – Bałtyk sp. z o.o. w Tczewie.
Od 1 VIII 1928 pracował początkowo jako urzędnik kontraktowy w Radzie Portu i Dróg Wodnych (RPiDW) w II Wolnym Mieście Gdańsku (WMG), następnie inspektor techniczny. Zamieszkał we Wrzeszczu, przy Lindenstraße 6 (ul. Lipowa). Był aktywnym działaczem gdańskiej Polonii. Należał do Gminy Polskiej, był także długoletnim prezesem Towarzystwa Byłych Powstańców i Wojaków, Stowarzyszenia Byłych Oficerów Rezerwistów, opiekunem stowarzyszenia Gdańskiej Macierzy Szkolnej, Związku Harcerstwa Polskiego. Przed wybuchem II wojny światowej prowadził szkolenia pracowników Poczty Polskiej (zob. obrona Poczty Polskiej). Od rządu II Rzeczypospolitej Polskiej (RP) otrzymał tajne zlecenie opracowania projektu i wykonania instalacji elektrycznych w Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte.
25 VIII 1939 około godziny 8.30 aresztowany w czasie pełnienia obowiązków służbowych na polecenie radcy dr. Rudolfa Trögera, szefa gdańskiego Gestapo, i dostarczony do siedziby Prezydium Policji w Gdańsku. Zwolniony po interwencji komisarza generalnego RP ( Komisariat Generalny RP w II WMG), następnego dnia ponownie aresztowany razem z kmdr. Tadeuszem Ziółkowskim z powodu niewyrażenia zgody na wpuszczenie do portu pancernika „Schleswig-Holstein”. Podjęte przez komisarza generalnego RP w Gdańsku Mariana Chodackiego starania wymiany za szpiega niemieckiego, zakończyły się niepowodzeniem. Przetrzymywany w gdańskim więzieniu przy Schießstange (ul. Kurkowa, Areszt Śledczy), jesienią 1939 pracował w niemieckim gospodarstwie rolnym na Żuławach, następnie przetrzymywany był w obozie dla Polaków w Nowym Porcie, od początku stycznia 1940 w obozie Stutthof. Rozstrzelany w grupie 22 działaczy gdańskiej Polonii w lesie obok obozu.
Po ekshumacji w 1977 prochy wraz z innymi złożono w relikwiarzu pomnika Walki i Męczeństwa na terenie byłego obozu Stutthof. Na Cmentarzu Ofiar Hitleryzmu na Zaspie znajduje się jego symboliczny nagrobek. Żonaty był z Carlą z domu Brunner (7 IX 1890 – 1 IV 1966 Elbląg), córką komendanta Szkoły Morskiej w Puli, wysiedloną przez Niemców w 1940 z Gdańska do Generalnej Guberni. Mieli trójkę dzieci: Wandę (1914), Arnolda (13 V 1916 – 13 XI 1988 Elbląg), lekarza i Norberta (7 IX 1917 – 28 I 1980).
