PAŁAC OPATÓW
| < Poprzednie | Następne > |
PAŁAC OPATÓW, Oliwa, ul. Cystersów 18, dawna rezydencja opatów cysterskich, obecnie w Parku im. Adama Mickiewicza. Składa się z dwóch dwukondygnacyjnych budynków. Starsze skrzydło wschodnie (Stary Pałac Opatów) pochodzi z XV wieku. Zachowało się gotyckie sklepienie krzyżowe piwnicy i układ cegieł w części murów. Zniszczony w roku 1577, odbudowany przez opata Kaspra Geschkaua. Na podstawie wzmianki o odbudowie w kronice klasztoru powstała tradycja o usytuowaniu budynku na miejscu dawnej rezydencji książąt gdańskich ( Sobiesławice).
10 III 1637 rozpoczęto budowę nowego, południowego skrzydła rezydencji (Nowy Pałac Opatów). Przed rokiem 1740 został przebudowany z polecenia opata Franciszka Zaleskiego, a w latach 1754–1756 ponownie z polecenia opata Jacka Rybińskiego. Powstał rokokowy, dwukondygnacyjny budynek nakryty mansardowym dachem z lukarnami, wysuniętym trzykondygnacyjnym ryzalitem i podcieniami otwartymi do ogrodu. Ściany ozdobione stiukowymi ornamentami. Na piętrze sala muzyczna ozdobiona rokokowymi sztukateriami. Budynek przylega do muru obronnego otaczającego klasztor cystersów w Oliwie.
Po śmierci Rybińskiego w pałacu rezydowali ostatni opaci oliwscy: Karl Hohenzollern-Hechingen i Joseph Hohenzollern-Hechingen. Po kasacie klasztoru i śmierci w 1836 roku ostatniego opata, pałac przeszedł na własność króla pruskiego. W okresie 1840–1850 mieszkał tu emerytowany prezydent gdańskiej policji Dagobert von Vegesack, po nim pruscy generałowie z gdańskich jednostek wojskowych. W latach 1869–1888 rezydowała tu Maria Hohenzollern-Hechingen, za której czasów zlikwidowano zachodnią część galerii podcieniowej. Po jej śmierci budynek wykorzystywali urzędnicy pruscy, potem administracja gminy Oliwa. Rozważano wykorzystanie pałacu jako lokalu rozrywkowego.
Poddany renowacji, od 1 V 1927 siedziba Muzeum Krajowego Historii Gdańska. Wykorzystywany pod koniec II wojny światowej jako magazyn materiałów wybuchowych i łatwopalnych, spłonął w 1945 roku podpalony przez Niemców. Odbudowany w okresie 1958–1965 staraniem Muzeum Pomorskiego ( Muzeum Narodowe), które zajęło południowe skrzydło na siedzibę Działu Etnograficznego. We wschodnim skrzydle do lat 90. XX wieku mieścił się Instytut Budownictwa Wodnego Polskiej Akademii Nauk. Gromadzone zbiory muzealne pozwoliły na otworzenie w roku 1970 Działu Sztuki Współczesnej. Po przeniesieniu w 1988 zbiorów etnograficznych do Spichlerza Klasztornego ( klasztor cystersów w Oliwie), stał się siedzibą zajmującego oba budynki samodzielnego Oddziału Sztuki Współczesnej Muzeum Narodowego, prezentującego stałą ekspozycję sztuki współczesnej i czasowe wystawy tematyczne.
W kwietniu 1966 Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza, przy wsparciu Miejskiej Rady Narodowej w Gdańsku, podjęło uchwałę o umieszczeniu na ścianie budynku tablicy pamiątkowej z napisem: "W tym pałacu gościł w sierpniu 1768, lipcu 1777, wrześniu i październiku 1778 oraz sierpniu 1791 Ignacy Krasicki, wielki poeta polskiego Oświecenia".
