BANACH ALEKSANDRA, konserwatorka zabytków
| < Poprzednie | Następne > |
ALEKSANDRA BANACH (ur. 5 II 1947 Gdańsk), konserwatorka zabytków. W latach 1961–1966 uczyła się w Państwowym Liceum Technik Plastycznych w Gdyni-Orłowie, w 1971 absolwentka kierunku Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (UMK).
Od 1972 do 1977 pracowała w Przedsiębiorstwie Gospodarki Mieszkaniowej Gdańsk-Śródmieście. Zajmowała się oceną zachowania zabytkowych kamienic i budynków, sporządzaniem programów prac konserwatorskich przy wystroju elewacji, sprawowała nadzór nad tymi pracami (kamienice przy ulicach: Długiej, Mariackiej, Piwnej i św. Ducha). Od 1977 pracowała w urzędzie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku. Od 1979 do emerytury w 2013 zajmowała się programowaniem ochrony zabytków ruchomych (malarstwo, rzeźba, tkaniny, złotnictwo), prowadząc nadzory konserwatorskie nad przebiegiem renowacji, powołując do realizacji tych zadań wykonawców, rzeczoznawców i komisje konserwatorskie. Zgromadziła duże archiwum dokumentacyjne z przebiegu prac konserwatorskich przy zabytkach ruchomych województwa pomorskiego, mogący stanowić poważny punkt wyjścia do różnego rodzaju badań porównawczych w zakresie historii sztuki, oraz technologicznych nad warsztatem malarzy i snycerzy pomorskich od XVI do XIX wieku. Jej działalność charakteryzowała staranność w wyborze wykonawców, gwarantująca wysoki poziom prac konserwatorskich oraz wierność zasadom konserwatorskim, które najkrócej scharakteryzować można jako dążenie do zahamowanie procesów destrukcji dzieła sztuki, oraz szacunek dla jego twórcy i epoki. Równie ważnym zagadnieniem było dokumentowanie tych działań.
Do szczególnie ważnych prac konserwatorskich, których przebieg nadzorowała w latach 1980–2013, należały: w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny konserwacja gotyckiego ołtarza głównego, gotyckich polichromii w prezbiterium, wiszących tam epitafiów rodzin Gűldenstern (z 1651), Schumann (z 1654), oraz Schachmann (z 1607); w kościele Trójcy Świętej w Gdańsku-Oliwie (archikatedra oliwska) renowacja ołtarza św. Trójcy (z 1606), barokowych ołtarzy w nawach i ambicie oraz wielkiego prospektu organowego(1761–1788); w katedrze w Pelplinie renowacja ołtarzy bocznych: św. Jakuba Starszego(1641), św. Andrzeja, św. Filipa, św. Macieja, ufundowanych w latach 1670–1772 i św. Bernarda (1757), oraz konserwacja wielkoformatowych, barokowych obrazów ze scenami biblijnymi (22 sztuki) autorstwa Andreasa Stecha i innych twórców pomorskich z krużganków klasztornych.
Nadzorowała również wiele prac konserwatorskich przy zabytkowym wyposażeniu kościołów gdańskich: św. Katarzyny, św. Mikołaja, św. Trójcy z kaplicą św. Anny oraz św. Piotra i Pawła.
Wiele uwagi poświęciła utworzonej w 1945 oliwskiej składnicy konserwatorskiej w spichrzu i wozowni byłego klasztoru cystersów, do których w latach 1945–1950 zwożono dzieła sztuki, zrabowane w okresie okupanci z kolekcji prywatnych, muzeów i kościołów w Gdańsku, przed końcem wojny wywiezionych i ukrytych w dworach i kościołach Pomorza. Odzyskane dzieła sztuki, często fragmenty większej całości, nie posiadały dokumentacji, która mogła ułatwić rozpoznanie ich pierwotnego wizerunku i miejsca pochodzenia. Prowadzone przez nią żmudne studia historyczne, ikonograficzne i porównawcze doprowadziły z czasem do rozpoznania i scalenia wielu dzieł sztuki, ich powrotu na pierwotne miejsce oraz zaowocowały po latach opracowaniem strat wojennych kościołów gdańskich, co ułatwia roszczenia prawne w przypadku ujawnienia tych zabytków na europejskim rynku antykwarycznym. W rozpoznawaniu dzieł sztuki i ich fragmentów znaczącą pomoc przyniosły monografie kościołów gdańskich, wydawane sukcesywnie od 1957 przez Willego Drosta, a następnie dokumentacja fotograficzna i inwentaryzacyjna wykonana przez Petera Jakoba Deurera.
W latach 1981–1982 była sekretarzem Zarządu Oddziału Gdańskiego Stowarzyszenie Historyków Sztuki. Autorka opracowań Matka Boża Kościerska (Pelplin 1993); Straty wojenne w kościołach gdańskich (w: Europejskie Dziedzictwo Rozproszone. Katalog wystawy, wyd. 1: Drukarnia Oruńska 1992, wyd. 2: Wydawnictwo Gdańskie 1993). W maszynopisie pozostaje jej praca Kościół św. Jana w Gdańsku, inwentarz zabytków wnętrza (katalog, 1994, napisana na zlecenie Stowarzyszenia Odbudowy Gotyckiego Kościoła św. Jana w Gdańsku).
