CYBULSKI ZBIGNIEW, aktor, patron gdańskiej ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
ZBIGNIEW CYBULSKI (3 XI 1927 Kniaże, obecnie Ukraina – 8 I 1967 Wrocław), aktor, reżyser, patron gdańskiej ulicy. Syn Aleksandra (1896–1965), przed 1939 urzędnika Ministerstwa Spraw Zagranicznych, i Ewy z domu Jaruzelskiej (1903–1987). Starszy brat Antoniego (1931–2009), prawnika. Przed II wojną światową mieszkał z rodziną na Żoliborzu w Warszawie.
W 1947 absolwent Gimnazjum im. Jędrzeja Śniadeckiego w Dzierżoniowie. Studiował w Krakowie, początkowo na Wydziale Konsularnym Akademii Handlowej, później do 1949 na Wydziale Dziennikarskim Wyższej Szkoły Nauk Społecznych, następnie do dyplomu w 1953 w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej. Wraz z Lidią Zamkow i grupą aktorów (między innymi Bogumiłem Kobielą, Kaliną Jędrusik, Jerzym Golińskim, Leszkiem Herdegenem) przeniósł się do Trójmiasta, z którym związał się do 1960. W latach 1960–1962 występował w Warszawie w Teatrze Ateneum.
W Teatrze Wybrzeże zagrał osiem ról. Debiutował rolą Ferdynanda (Intryga i miłość), następnie grał: mąciwodę i sabotażystę Mechtiego Agę Rustambejlego (Poszukiwacze), Herszta Uzupełnienia Anarchistów (Tragedia optymistyczna), Zbigniewa (Mazepa), Bukowicza (Grzech), Józefa (Ballady i romanse) i Jana (Pierwszy dzień wolności). Najwybitniejszym osiągnięciem była rola narkomana Johnny’ego Pope’a (Kapelusz pełen deszczu). W 1954 założył w Gdańsku z Bogumiłem Kobielą teatr studencki Bim-Bom. Nie interesując się polityką, szukał rozwiązań dla zagadek egzystencjalnych. Założył z Kobielą Teatr Rozmów, który traktował jak laboratorium i naukę humanizmu. Zrealizowali dziesięć premier, między innymi Przy drzwiach zamkniętych Sartre’a, Improwizację Ionesco. Do Teatru Wybrzeże wrócił za dyrekcji Zygmunta Hübnera, reżyserując z Kobielą Jonasza i błazna.
Po wyjeździe do Warszawy zagrał dwie role: Jerry’ego (Dwoje na huśtawce) i Stevensa (Requiem dla zakonnicy). Występował w kabarecie Wagabunda. Zagrał w 37 filmach (w tym trzech zagranicznych), miał także dziewięć ról w Teatrze TV, między innymi wystąpił jako tytułowy Sammy i jako Pietuchow (Pozwólcie mi zmartwychwstać), oraz w popularnym telewizyjnym Teatrze Kobra, grając Paula Walby'ego (Murowane alibi) i Carlissa (Cała prawda). Wystąpił także w teatrze radiowym – jako Chauvin (Moderato cantabile) i Michał (Wielki człowiek).
Najbardziej cenione role filmowe to Maciek Chełmicki w symbolicznym Popiele i diamencie, debiut filmowy – Kostek (Pokolenie) oraz Rysiek (Miłość dwudziestolatków), Wiktor Rawicz (Jak być kochaną), Kowalski – Malinowski (Salto), Maciek (Szyfry), z ról komediowych: Staszek (Giuseppe w Warszawie), kostiumowych: Alfons van Wordem (Rękopis znaleziony w Saragossie), zagranicznych: rewolucjonista Corala i płk Prado Roth (La Poupéa). Ostatnie jego role to Rodecki (Morderca zostawia ślad) oraz trener Księżek (Jowita). Zagrał również w dziejącym się w Gdańsku filmie Janusza Morgensterna Do widzenia, do jutra z 1960 (zob. film w Gdańsku).
Był idolem młodzieży lat 50. i 60. XX wieku. Ucieleśniał sumienie i uosabiał rozdarcie moralne całej generacji. Popularność zyskał dzięki naturalności, spontaniczności oraz grze pełnej ekspresji. Budowanie postaci opierał na kontrastach stanów emocjonalnych, gestu i mimiki, przy jednoczesnym braku dbałości o wyrazistość wypowiedzi, nonszalancji i niechęci do kostiumu (zwłaszcza historycznego). Wprowadził do polskiego kina nowoczesny typ aktorstwa i aktora nawiązującego własny dialog z publicznością.
Od 30 VIII 1960 mąż Elżbiety z domu Chwalibóg (ur. 1934), absolwentki Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku, ojciec Macieja (30 I 1961 – 19 II 2016). Zginął tragicznie we Wrocławiu wskakując do ruszającego pociągu. Pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza w Katowicach.
Jego imię nosi od 22 V 1997 ulica w Gdańsku- Brzeźnie. Poświęcone mu tablice odsłonięto na Bramie Straganiarskiej, w której mieszkał w latach 1959–1960 (odsłonięta 17 XI 1967, z błędna datą: 1963), i w Sopocie, na kamienicy przy ul. gen. Andersa 11, gdzie zamieszkał z Bogumiłem Kobielą po przyjeździe do Trójmiasta (odsłonięta 15 IX 2009). 3 XI 2020, w 93 rocznicę urodzin, jego imię otrzymał tramwaj Pesa Jazz Duo 128NG nr 1062.
