LETNICA, jedna z jednostek pomocniczych Gdańska ( administracyjny podział) w randze osiedla, o charakterze przemysłowo-mieszkaniowym. Do początku XX wieku stanowiła wschodnią część wsi Zaspa, położoną na południe od jeziora Zaspa, wraz z nią wchodziła w skład dóbr oliwskich cystersów. W 1589 roku istniały tu cztery gospodarstwa, w 1591 określane łącznie jako Gburowo (Burau); w roku 1604 należało do parafii kościoła św. Jakuba w Oliwie.
W początkach XVIII wieku powstał dwór Lauental (pierwsza wzmianka w roku 1728; otrzymał wówczas przywilej na domowy wyrób piwa i gorzałki), zwany także Löwental (Lwia Dolina). Podczas oblężenia Gdańska w 1734 spalony przez Rosjan; dzierżawcą był menonita Abraham Hommel. Przejęty przez katolika Ernesta Burskiego, dzierżawcę Nowych Szkotów, który urządził w nim gospodarstwo mleczne. W 1772 roku, w wyniku I rozbioru Polski w granicach Królestwa Prus. W 1789 osada Löwental liczyła dwa domy, w 1819 – 11 mieszkańców. W roku 1821, w związku z rozpoczętą komasacją gruntów, po raz ostatni odnotowana pod nazwą Gburowo. 13 IV 1829, podczas powodzi, Wisła przelała się przez leżące w pobliżu jezioro Zaspa. W 1833 umocniono Drogę Letnicką (Lauentalerweg – ciąg obecnych ulic Wielopole, Starowiejskiej i Letnickiej), biegnącej od zbudowanej w latach 1803–1805 Broschkischerweg (ul. Wiślna) przez Letnicę do Brzeźna; w pobliżu dworu Lauental odchodziła od niej droga prowadząca w kierunku dworów Zaspy, biegnąca równolegle do Redewki i nazwana Redefkaweg (Droga nad Redewką, obecna ul. Uczniowska).
W XIX wieku zaczęły powstawać tu zakłady przemysłowe ( przedsiębiorstwa: od roku 1870 Chemische Fabrik AG vorm. Moritz Milch & Co. przy Wiślnej 12/13, Danzig Superphosphat przy Wiślnej 22 i inne), w Letnicy zamieszkali także pracownicy innych gdańskich zakładów, co znalazło odzwierciedlenie w nazwach ulic: Marienhüttenweg (obecna ul. Niecała), od notowanej w tym miejscu od około 1870 roku Walzwerk Marienhütte ( Huta Marii), Eisenweg (po 1945 ul. Żelazna, obecnie Michny) i Schraubenweg (Śrubowa, obecna Sielska), Nietenweg (Nitowa, obecna Sucha) oraz istniejąca i współcześnie ul. Szklana Huta (Glashüttenweg). Dużą część ludności stanowili przybysze z Kaszub i Kociewia. W roku 1889 wybudowano bocznicę kolejową z Nowych Szkotów do Portu Wiślanego, zlokalizowanego między Letnicą a Nowym Portem, w latach 1914–1917 wybudowano tu dużą stację rozrządową i lokomotywownię (obecnie Zaspa Towarowa) do obsługi ruchu towarowego portu ( kolej).
1 XII 1900 roku w Letnicy mieszkało 1700 osób: 950 katolików i 750 ewangelików. W roku 1906 wybudowano szkołę przy Redefkaweg (ul. Uczniowska); w 1921–1928 jej kierownikiem był Antoni Michna, działacz gdańskiej Polonii (w 1940 zamordowany w obozie Stutthof), od 1 IV 1934 do 1945 jej rektorem był Wilhelm Schikorr (ur. 27 X 1894). W roku 1910 do Letnicy doprowadzono prąd elektryczny, 1 IV 1914 wraz z Zaspą, liczącą 3169 mieszkańców (większość mieszkańców Zaspy koncentrowała się w Letnicy), wyłączona z gminy Oliwa i włączona w granice administracyjne Gdańska. W 1929 przez Letnicę przeprowadzono nową drogę z Gdańska do Nowego Portu, Paul-Beneke-Weg (ul. Marynarki Polskiej), na którą przeniesiono także linię tramwajową z Broschkischerweg (ul. Wiślna). W okresie 1933–1934 na północnym skraju Letnicy robotnicy katoliccy zbudowali osiedle działkowe (Laubenkolonie) Gwiazda Morza (Meeresstern). W roku 1932 wzniesiono kościół św. Anny i Joachima, konsekrowany w 1933; od 1939 parafialny (w 1939 trafiły tu ławki z rozebranej Wielkiej Synagogi; synagoga). Po II wojnie światowej nadano Letnicy nazwę Letniewo, wywodząc niemieckie Lauental od lau (letni, ciepły) zamiast od gwarowego Lau (lew). W 1949 roku państwowa Komisja Ustalania Nazw Miejscowych zmieniła ją, jako niezgodną z zasadami polskiego słowotwórstwa (końcówka -ewo odnosi się wyłącznie do nazw odosobowych), na Letnica, odrzucając proponowane równolegle Lewkowo; w potocznym użyciu Letnica wciąż jest jednak nazywana Letniewem (w początku XX wieku nazwę Lauental nosiło też niewielkie rolnicze siedlisko na obecnym Przymorzu). W 1951 roku zelektryfikowano przechodzącą w pobliżu Letnicy linię kolejową do Nowego Portu, włączając ją do sieci trójmiejskiej SKM; w 1975 leżący na niej przystanek Gdańsk-Zaspa otrzymał nazwę Gdańsk-Zaspa Towarowa; w 2005 linię pasażerską zamknięto i przystanek został zlikwidowany. W roku 1963 oddano do użytku nowy budynek SP nr 22 przy ul. Suchej, której nadano imię kpt. żeglugi wielkiej Witolda Poinca, nestora Polskiego Ratownictwa Morskiego; w 2009 szkołę zamknięto z powodu zbyt małej liczby uczniów. W 1968 roku decyzją władz tereny Letnicy przeznaczono w całości na zabudowę przemysłową, miała tu też powstać nowa zajezdnia tramwajowa. Plany te nie zostały zrealizowane, spowodowały jednak postępującą dekapitalizację budynków mieszkalnych, których – z uwagi na planowaną rozbiórkę – przez całe dziesięciolecia nie remontowano; stan ten uległ zmianie dopiero w 1998 dzięki rozpoczęciu procedury przywracającej dzielnicy dawny charakter. Pomimo to liczba ludności Letnicy spadała: od 2336 mieszkańców w roku 1991 do 1840 na koniec 2004. W 1997 w Letnicy powstała – jako jedna z pierwszych w Gdańsku – Rada Dzielnicy, której przewodniczył Antoni Szczyt (1952–2010); przez kilka miesięcy w 1998 działała też powołana przez nią Straż Obywatelska. Uchwalony w czerwcu 2009 roku nowy plan zagospodarowania przestrzennego Letnicy przewiduje dla niej funkcję mieszkaniowo-usługową.
W latach 2008–2011 w Letnicy, w miejscu dawnych ogródków działkowych nad Redewką, zbudowano nowoczesny stadion miejski. W celu budowy arterii dojazdowych do obiektu w 2009 roku wyburzono wszystkie budynki po południowej stronie ul. Uczniowskiej, z wyjątkiem szkoły z początku XX wieku. W roku 2010 podjęto decyzję o rewitalizacji Letnicy, prace rozpoczęto w 2011, zakończono zasadniczo we wrześniu 2014. Obejmowały one budowę infrastruktury podziemnej, remont kapitalny 29 budynków mieszkalnych (150 mieszkań i lokali usługowych) przy ul. Starowiejskiej i Sielskiej, naprawę nawierzchni siedmiu ulic (1,5 km) wraz z położeniem nowych chodników i zainstalowaniem nowego oświetlenia oraz uporządkowanie podwórzy; wybudowano osiem nowych budynków (142 mieszkania). W dawnej szkole przy ul. Uczniowskiej 22 uruchomiono Dom Otwarty, przeznaczony do działań społecznych mieszkańców. W latach 2010–2011 odnowiono wiadukt w ciągu ul. Uczniowskiej. ZdK
Letnica. Ulice
| Mariana Chodackiego
|
| Gwiazdy Morza (Meeresstern)
|
| Handlowa
|
| Letnicka (Lauentaler Weg), część
|
| Marynarki Polskiej (Paul-Beneke-Weg) – nr. 76–130 parzyste i nr. 53–89 nieparzyste
|
| Antoniego Michny (Eisenweg; Żelazna)
|
| Narwicka
|
| Niecała (Marienhüttenweg)
|
| Park Księdza Kanonika Kazimierza Orkusza (od 2008); na pamiątkę K. Orkusza, proboszcza kościoła św. Anny i Joachima 1953–1987
|
| Rybitwy (Möwenweg)
|
| Sielska (Schraubenweg)
|
| Stalowa (Stahlweg)
|
| Starowiejska (Lauentaler Weg), część
|
| Sucha (Nietenweg)
|
| Szklana Huta (Glashüttenweg)
|
| Śnieżna (Sasper Kehle)
|
| Uczniowska (Redefkaweg) – od nr. 1 do nr. 44
|
| Wielopole (Lauentaler Weg), część
|
| Wiślna (Broschkischerweg)
|
| Załogowa (Marxstraβe)
|
| Żaglowa (Segelstraβe)
|
| RED
|
