SZPITAL ŚW. GERTRUDY
| < Poprzednie | Następne > |
SZPITAL ŚW. GERTRUDY (St. Gertrauden-Hospital), założony około roku 1342 (albo przed 1378), przeznaczony dla podróżnych (których patronką była święta Gertruda), pierwotnie poza miastem, na lewym brzegu q Kanału Raduni, naprzeciwko q Bramy Długoulicznej, przy głównym szlaku komunikacyjnym, omijającym Gdańsk od zachodu. Znajdował się przy nim q kościół św. Gertrudy. W 1520, w obliczu zagrożenia miasta przez wojska zakonu krzyżackiego, spalony profilaktycznie przez gdańszczan, wkrótce potem przez nich odbudowany. Z powodu rozbudowy umocnień q Głównego Miasta w roku 1563 szpital rozebrano i przeniesiono na prawy brzeg Kanału Raduni, między fosą q Starego Przedmieścia a obecną ul. Mostową i Traktem św. Wojciecha (do nazwy szpitala nawiązuje bastion Gertrudy). W roku 1576, podczas konfliktu Gdańska ze Stefanem Batorym, nowe zabudowania ponownie zniszczono. W latach 1581–1582 ukończono budowę gmachu szpitala w postaci długiego, kalenicowego, piętrowego budynku, o konstrukcji szachulcowej, mieszczącego kaplicę (funkcjonującą do roku 1695) na środkowej kondygnacji oraz – nad nią i pod nią – izby dla pensjonariuszy. Około roku 1620 teren szpitala powiększono od północy (w związku z przesunięciem wjazdu do miasta na wschód, do prowizorycznej bramy w bastionie Gertrudy), umieszczając tu bielnik. Dalszy rozwój posiadłości szpitalnych nastąpił po wybudowaniu Bramy Nizinnej (1626; q bramy miejskie), gdy powiększony został o obszar między nią a zlikwidowanym wjazdem tymczasowym. Na powiększenie bielnika przeznaczono leżące naprzeciwko szpitala tereny na lewym brzegu Kanału Raduni. W latach 1769–1770 wyburzono szachulcowe zabudowania, stawiając murowane. W nieznanym czasie zmieniono pierwotne przeznaczenie zakładu, przyjmując m.in. prebendariuszy. W roku 1551 q Rada Miejska nakazała przyjmowanie ubogich zdrowych starców. Liczba pensjonariuszy: w 1537 – 10 (wskutek złego stanu funduszy szpitala z powodu nadużyć zarządu), 1681 – 49, 1689 – 69, 1706 – 59, w XIX i 1. połowie XX wieku była stała – 63, 1928 i 1939 mieszkało w nim 56 kobiet. W XIX wieku szpital nie przeszedł procesu medykalizacji i nadal pełnił funkcję przytułku. Przyjmowano osoby powyżej 50. roku życia, obojga płci i wyznania chrześcijańskiego, mogące wkupić się według taryfy zależnej od wieku. Bezpłatne utrzymanie bywało wyjątkowo przyznawane zasłużonym dla szpitala lub związanego z nim q kościoła Zbawiciela (I). Bazę zakładu do roku 1945 stanowiły dwa budynki powstałe w latach 1769–1770, oraz trzy zbudowane po roku 1850; ostatni oddano do użytku w sierpniu 1883. Adresem była w połowie XIX wieku uliczka St. Gertruden Hospital 1/3, po rozebraniu Bramy Zaroślak, po roku 1921: Südpromenade 1/3. W roku 1537 zarządzał szpitalem 1 prowizor, 1561 – 3, 1586–1945 – 4. Zniszczony w roku 1945.
Tabela: Prezesi zarządu szpitala św. Gertrudy
