ORTSCHEID MARTINUS, pastor kościoła św. Ducha
| < Poprzednie | Następne > |
MARTINUS ORTSCHEID (Martin; Ordscheid) (zm. 1586), pastor kościoła św. Ducha przy szpitalu św. Ducha. W latach 1552–1586 polski kaznodzieja i pastor kościoła św. Ducha w Gdańsku. Ufundował tam w 1571 – mimo istnienia zakazu chrztów w kościołach szpitalnych – pierwszą kamienną chrzcielnicę, usuniętą po jego śmierci.
W 1564 wyznaczony przez Radę Miejską na kaznodzieję kościoła św. Mikołaja, opuszczonego przez dominikanów, m.in. na skutek panującej wówczas w mieście wielkiej zarazy (dżumy) ( epidemie nowożytne, tabela). Głosił w tym kościele luterańskie kazania w języku polskim i zamieszkał w klasztorze dominikańskim. Po interwencjach kolejnych nuncjuszy apostolskich, Johanna Commendone i Juliusa Ruggieri, oraz powołanej przez króla Zygmunta II Augusta komisji (w osobach kasztelana gdańskiego Jana Kostki i opata oliwskiego Kaspra Geschkaua), zmuszony został w sierpniu 1567 do rezygnacji z tego stanowiska i opuszczenia klasztoru.
Od 1562 samotnie, od 1569 wraz z pastorem kościoła św. Bartłomieja Gregoriusem Sagittariusem (Schützem) bronił egzorcyzmu stosowanego przy obrzędzie chrztu (więcej w biogramie Sagittariusa). Wraz z innymi stronnikami „nowej wiary” (luteranizmu), jak Hans Weidmann, Jörg Schepp, Joachim Mörlin czy Benedict Morgenstern (nie tylko egzorcyzmu), wspomniany został w wierszowanym paszkwilu z 1572/1573, podpisanym przez Jeremiasa Romanusa, ale przypisywanym niemieckiemu kronikarzowi Johannowi Hasentödterowi (1517–1586). Wiersz, pełen niewybrednych epitetów dotyczących pochodzenia opisywanych osób, wyglądu, wykształcenia itd., kończą zwrotki poświęcone niedouczonemu „Ortscheißowi” (świadomie zniekształcone nazwisko: „scheißen”) i jego egzorcyzmom, które „ochrzczą nawet woła” (w wolnym tłumaczeniu), oraz podsumowaniem, iż wiersz jest o „tych, którzy rozerwali Kościół”.
Bibliografia:
Freytag Hermann, Danzigs zu Wittenberg in der Zeit der Reformation, „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins” 1913, H. 55, s. 44–45.
Janse Wim, Pitkin Barbara, Dutch Review of Church History, The Formation of Clerical and Confessional Identities in Early Modern Europe, v. 85, Leiden 2006, s. 247.
Kościelak Sławomir, Katolicy w protestanckim Gdańsku od połowy XVI do końca XVIII wieku, Gdańsk 2012, s. 62–63.
Müller Michael G., Zweite Reformation und städtische Autonomie im königlichen Preussen. Danzig, Elbing und Thorn während der Konfessionalisierung (1557–1660), Berlin 1997, s. 70.
Prätorius Ephraim, Dantziger-Lehrer Gedächtniβ…, Danzig und Leipzig, 1760, s. 17.
Rhesa Ludwig, Kurzgefaßte Nachrichten von allen seit der Reformation an den evangelischen Kirchen in Westpreuszen angestellten Predigern, Königsberg 1834, s. 64.
