EDEL HIERONYMUS, złotnik
| < Poprzednie | Następne > |
HIERONYMUS EDEL (Eddel, von Henstete) (około 1597 Henstedt, obwód Segeberg, prowincja Szlezwik-Holsztyn – pochowany 26 IV 1681 Gdańsk), złotnik. W 1624 zapisany na staż czeladniczy w Gdańsku w 1624, pracę mistrzowską wykonał w 1628 u Zachariasa Dersaua. 17 III 1629 otrzymał obywatelstwo Gdańska. W latach 1642, 1651, 1664, 1671 pełnił funkcję podstarszego cechu, starszym cechu był w 1643, 1652, 1665 i 1672. Prace mistrzowskie w jego warsztacie wykonali: Michael John z Elbląga (1643), Merten Junge (1651), Hans Bachmann z Camenz (Saksonia, 1642, od 20 września tego roku posiadający obywatelstwo Gdańska), Michael Brackenhaus z Elbląga (1651), Melcher (Michel) Jaske (Jeschke, 1664), Christian Hase (Hasse, 1672), Christian Pichgel I.
Używał znaku warsztatowego z wiązanym monogramem HE w trzech wariantach: w polu owalnym, kwadratowym o zaokrąglonych rogach lub tarczy herbowej. Prowadził warsztat przez ponad pół wieku, jednak dotychczas przypisano mu zaskakująco niewielką liczbę dzieł. Zachowało się kilka jego naczyń świeckich: puchar puklowany w kształcie ananasa (Monachium, zbiory prywatne), pozłacana misa z uchwytami i pokrywką ozdobioną herbem i uchwytem w kształcie żołędzia (Kraków, zbiory Książąt Czartoryskich), kufel z dekoracją kwiatową (Warszawa, zbiory prywatne) i kufel fakturowany (Moskwa, Państwowe Muzeum Historyczne) oraz kilka sprzętów kościelnych: łódka na kadzidło z herbem bp. Mikołaja Szyszkowskiego w katedrze we Fromborku, kielichy w katedrze oliwskiej i w Stankowie na Pomorzu Gdańskim, wysoki dzban komunijny z bogatą dekoracją puklowaną i grawerowaną (obecnie zaginiony, dawniej w kościele św. Katarzyny w Gdańsku). Przypisuje mu się także autorstwo dzbana z lat 40. XVII wieku znajdującego się w zbiorach Germanisches Nationalmuseum w Norymberdze.
Był dwukrotnie żonaty, po raz pierwszy około 1629 z nieznanego imienia wdową z synem Walterem, którego usynowił i w 1636 wyuczył (wyzwolił na czeladnika), po raz drugi około 1638 z Ester (pochowana 3 II 1667, w wieku 48 lat wraz z mężem). Ojciec ochrzczonych w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP) dzieci: 1/ Anny (pochowana 27 XI 1658, w wieku 39 lat), od 31 X 1649 żony mistrza złotniczego Hansa Gronaua (1619–1658); 2/ Johanna (Hansa) (pochowany 26 VIII 1680 wraz z ojcem), w 1658 zapisanego u ojca na cztery lata nauki, 3/ zmarłego młodo (w wieku 21 lat) Hieronima (pochowany 21 X 1660 wraz z ojcem), 4/ Heleny, od 9 V 1666 pierwszej żony kupca Conrada Figka (1639–1689); 5/ Friedricha (chrzest 23 XI 1649), zapisanego w 1670 u ojca na osiem lat nauki, wyuczonego w 1677, także rytownika, pozbawionego praw mistrzowskich w 1691, ale wydającego swoje sztychy co najmniej do 1708, od 1678 żonatego z Cathariną (która urodziła mu co najmniej trzech zmarłych w niemowlęctwie synów); zmarłych w niemowlęctwie
6/ Eufrozyny (chrzest 15 XII 1652) i 7/ Ester (chrzest 15 II 1655), oraz 8/ Eufrozyny (chrzest 6 III 1661), od 7 VIII 1678 żony poślubionego w kościele NMP latarnika (Holzkapitän) Christiana Lingnaua (zm. 1707), matki jego czworga dzieci.
Pochowany w grobie rodzinnym w kościele NMP w Gdańsku, w kaplicy św. Anny. Wdowa prowadziła warsztat w 1682, do chwili przejęcia go w tym samym roku przez syna Friedricha. Zob. też złotnictwo.
Bibliografia:
Czihak Eugen von, Die Edelschmiedekunst früherer Zeiten in Preussen, Leipzig 1908, s. 38, 57, 59, 60, 62, 63, 64, 92, 197.
Krupska-Łyczak Katarzyna, Łyczak Bartłomiej, Friedrich Edel – mało znany rytownik czynny w Prusach Królewskich pod koniec XVII w.
„Porta Aurea”, 18, 2019, s. 82–95.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 1, 172; 2, 211, 329, 503.
