TERRAX JOHANN, rajca
| < Poprzednie | Następne > |
JOHANN (HANS) TERRAX (zm. 1449), kupiec, rajca Głównego Miasta Gdańska. Brat Heinricha (zm. 1461), kupca działającego od 1426 w Brugii, ojca nieślubnej córki Lysbette.
W 1404 roku wspólnie z gdańszczaninem Johannem Hammersem sprzedał szafarzowi zakonu krzyżackiego w Królewcu 14 łasztów popiołu, w 1409 i 1411 eksportował do Brugii na statkach gdańskich i pruskich (między innymi elbląskich) popiół, miedź, wańczos, importował sukno, sól i ryby. Współpracował w latach 1417–1418 z gdańskim kupcem Gerwinem (Erwinem) Marschandem, komisantem innego wielkiego hanzeatyckiego kupca, działającego w Brugii Hildebrandta Veckinhusena. W 1418 był pełnomocnikiem braci Curranda i Elaisa Knouff z Torunia, zaś w 1419 uczestnikiem transakcji gdańszczanina Tiedemana Schorrpagena.
Od 1418 ławnik Głównego Miasta, od 1422 racja, w 1423 pan palowy ( cło palowe, w 1428 sędzia. Z Clausem Deergardem był prowizorem szpitala św. Ducha, 12 X 1431 przekazali kwotę 48 grzywien na budowę kaplicy św. Barbary (późniejszy kościół św. Barbary). W 1442 i 1443 był jednym z witryków kościoła Najświętszej Marii Panny (NMP). Jako przedstawiciel władz miejskich brał udział w zjazdach stanów pruskich: 23 V 1429 w Malborku, 4 III 1436, 18 IV 1436 i 2 I 1440 w Elblągu, 9 I 1443 w Malborku, 24 IX 1443 w Elblągu.
Jesienią 1430 był stroną w sporze Hemana Czetterisa z proboszczem (prepozytem) w Żukowie. 22 IX 1431, wraz z innymi członkami Rady Głównego Miasta, świadczył na nadaniu (zgodnie z wcześniejszym zapisem wielkiego mistrza Paula von Rusdorfa) dla klasztoru franciszkanów. Jesienią 1437 i wiosną 1438 prowadził, wspólnie z bratem Heinrichem i najstarszym synem Anthonim, zakończone powodzeniem negocjacje w Münsterze i w Kloppenburgu w celu uwolnienia przez wójta Kloppenburga zatrzymanego w drodze powrotnej z Anglii burmistrza gdańskiego Heinricha Vorratha. 2 VI 1447 był świadkiem zatwierdzenia statutu dla gdańskich powroźników, 26 V 1448 poświadczył jedno z gdańskich sądowych rozstrzygnięć dokonanych przez wielkiego mistrza Konrada Erlichshausena.
Szczegóły o jego dalszej działalności handlowej znane są ze strat, jakie ponosił (o wyprawach zakończonych powodzeniem źródła z oczywistych względów nie informowały). Jesienią 1426 stracił sukno, przewożone na statku szypra Clausa Swedera, zaatakowanym na Sundzie przez poddanych króla duńskiego Eryka. W lipcu 1427 Duńczycy przejęli 130-łasztowy holk, którego był współwłaścicielem, prowadzony przez szypra Goltbeke’a, zapewne z ładunkiem soli atlantyckiej. 21 IX 1438, wspólnie z bratem Heinrichem i innymi gdańszczanami, kupcami miast pruskich oraz kontrahentami z Anglii i Flandrii, utracił towary (między innymi wańczos), wiezione na statku gdańskiego szypra Symona Lynkego, płynącym latem w kompanii innych statków do Zwin. Napadu mieli dokonać rybacy z okolic Rotterdamu i pobliskiego Schiedamu (obecnie wchodzi w skład zespołu miejskiego Rotterdamu), którzy zabrali część towaru i odpłynęli, a porzucony statek z resztą załadunku dryfował i został przejęty przez Holendrów. 18 XII 1438 Rada Głównego Miasta Gdańska interweniowała u władz Rotterdamu i Schiedamu o zwrot towarów oraz odszkodowanie za statek, skargi w tej sprawie składano do 1441. W tym samym mniej więcej czasie Holendrzy zajęli statek prowadzony przez szypra Kerstena Trupera i holk prowadzony przez szypra Tiedemana Gildemestera, w obu wypadkach stracił po 1/8 udziałów we własności tych jednostek.
Był właścicielem działek na Głównym Mieście w Gdańsku, przy ul. Powroźniczej oraz na styku Długiego Targu i ul. Długiej (po stronie południowej). Brał pożyczki pod zastaw czynszu z tych działek (np. w 1434 o zwrot tak zabezpieczonych pieniędzy zabiegał mieszczanin z Torunia Herman Cordelicz, a następnie jego syn Hans; w tym samym roku spłacił swego partnera w interesach, także mieszczanina toruńskiego Curranda Knouffa). Sam też udzielał pożyczek (w 1439 pożyczył 11 grzywien mieszczaninowi gdańskiemu Hansowi Missenerowi), w latach 1448–1449 działał jako opiekun dzieci mieszczanina gdańskiego Johanna Bilersa. Czynił nadania na rzecz Kościoła (w 1421, wspólnie z gdańszczaninem Peterem de Waterem, przekazał wino klasztorowi kartuzów w Darłowie, 26 XI 1431 temu samemu klasztorowi ofiarował wańczos). Był zapewne fundatorem ołtarza „Trzech Króli” w gdańskim kościele NMP, który 5 I 1440 sprzedał cechowi kuśnierzy za 70 grzywien. W tym samym kościele ustanowił wikarię, zlikwidowaną w 1489 roku.
Około 1415 poślubił Sophię, córkę burmistrza Głównego Miasta Johanna Hamera, prowadzącą jakąś formę działalności gospodarczej: 11 XI 1441 komtur toruński zwrócił się do Rady Głównego Miasta Gdańska, by zwróciła przyjęte niegdyś do wybielenia płótno wdowy Kethe z Torunia. Ojciec Anthoniego (działał już w 1438, określony jako zmarły w lutym 1448); Elisabeth, od około 1440 żony ławnika Głównego Miasta Albrechta Huxera; Ypola (zm. 1480), działającego między innymi w Brugii i w Antwerpii (stryj Heinrich Terrax uczynił go jednym z wykonawców swojego testamentu).
W latach 1450–1452 toczył się proces związany z podziałem pozostawionego przez niego majątku, w który zaangażowano nawet wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego. W 1453 wdowa Sophia podarowała klasztorowi kartuzów w Darłowie trzy funty pieprzu, zaś córka Elisabeth (chyba wówczas też już wdowa) – funt szafranu oraz funt finciberis.
Bibliografia:
Archiwum Państwowe Gdańsk, 300/ R/G 1; 300 R/G 4; 300R/Hq 2; 300 D; 300/27, 3
Das Danziger Pfundzollbuch von 1409 und 1411, bearb. Stuart Jenks, Wien 2012
Hildebrand Veckinhuschen. Breifwechsel eines deutschen Kaufmans im 15. Jahrhundert, hrsg. Wilhelm Stedia, Leipzig 1921
Księga małoletnich Głównego Miasta Gdańska z XV wieku, wyd. Marcin Grulkowski, Warszawa 2017
Liber beneficorum des Karthäuser-Kloster Marienkron bei Rügenwalde, ed. Hugo Lemcke, Stettin 1922
Liber scabinorum veteris civitatis Thorunensis 1363–1428, wyd. Kazimierz Kaczmarczyk, Toruń 1936
Hirsch Theodor, Handels- und Gewerbsgeschichte unter der Herrschaft des Deutschen Ordens, Leipzig 1858
Oliński Piotr, Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych (Chełmno, Toruń, Elbląg, Gdańsk, Królewiec, Braniewo), Toruń 2008
Rößsner Renne, Hansische Memoria in Flandren. Alltagsleben und Totengedenken der Osterlinge in Brügge und Antwerpen (13. Bis 16. Jahrhundert), Frankfurt am Main 2001
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342–1792 i 1807–1814, Gdańsk 2008, t. I Spisy (indeks), t. II Biogramy.
