BIBLIOTEKA MIEJSKA

Wersja z 14:21, 30 lip 2022

Psałterz z lipskiej oficyny Kachelofena, XV wiek

Kościół św. Jakuba jako siedziba Biblioteki Miejskiej, przełom XIX/XX wieku

Biblioteka Miejska (po lewej) i szkoła św. Piotra i Pawła (po prawej), początek XX wieku, widok od strony wschodniej ze skrzyżowania obecnych ul. Łagiewniki i Wałowej

Biblioteka Miejska i szkoła w. Piotra i Pawła, widok od strony południowo-wschodniej, z kościoła św. Jakuba, 1939

Były budynek Biblioteki Miejskiej i szkoły św. Piotra i Pawła współcześnie (2019), widok od strony południowo-wschodniej, od kościoła św. Jakuba. W miejscu widocznego poprzednio w środku niskiego budynku w listopadzie 1975 oddano do użytku nową czytelnię Biblioteki Gdańskiej PAN (biały budynek)

Otto Günther, dyrektor Biblioteki Miejskiej w latach 1902–1921

BIBLIOTEKA MIEJSKA. Danziger Stadtbibliothek (poprzednio Biblioteka Rady Miejskiej) – nową nazwę nadano po ostatecznej likwidacji w 1817 Gimnazjum Akademickiego i przeniesieniu zbiorów biblioteki do kościoła św. Jakuba, który dzieliła ze Szkołą Nawigacyjną.

Przenosiny zakończono 11 IX 1819, oficjalnie udostępniona jako biblioteka publiczna 3 X 1821 (od tego momentu pod tytułową nazwą). W roku 1822 opracowano katalog rzeczowy, odpowiadający działowemu układowi książek na półkach, rejestrujący 21 400 książek. Zbiory umieszczono w nawie kościoła podzielonej stropami na trzy kondygnacje. Na parterze urządzono czytelnię (czynną w środy i soboty), wyżej – magazyny książek. Po przeniesieniu Szkoły Nawigacyjnej do nowego gmachu (1826) w zajmowanym przez nią prezbiterium kościoła umieszczono na krótko kolekcję dzieł sztuki Jakoba Kabruna, następnie w latach 1832–1845 zajmowało je Towarzystwo Przyrodnicze. Od 1860, po remoncie budynku, całość zajęła biblioteka. Od 1863, ze względu na funkcjonowanie w Gdańsku już kilku bibliotek typowo publicznych, ta, o charakterze naukowym, była czynna codziennie. Wzbogacana o księgozbiory znanych gdańszczan, np. w 1879 Johanna Uphagena, w 1880 Franza Antona Mengego, w 1893 Augusta Bertlinga.

W połowie lat 90. XIX wieku uznano, że budynek średniowiecznego kościoła nie może dalej spełniać funkcji siedziby biblioteki. Obiekt był nieogrzewany, zawilgocone mury powodowały niszczenie książek, brakowało miejsca na nowe nabytki (pod koniec XIX wieku zbiory liczyły 120 tysięcy tomów) i czytelnie. W 1904 zbiory przeniesiono do zbudowanego w pobliżu nowego gmachu, przy Am Jakobstor 16 (ul. Wałowa 15). Pod koniec II wojny światowej zbiory liczyły około 250 000 woluminów, część w końcu 1944 ukryto w Malborku (około 25 000 woluminów), w Pelplinie (około 30 000 woluminów) i na terenie Gdańska.

Biblioteka Miejska. Podczas działań wojennych w 1945 budynek biblioteki uległ niewielkim uszkodzeniom, zachowało się na miejscu około 170 tysięcy woluminów. W kwietniu 1945 działający z polecenia Ministerstwa Oświaty Marian Pelczar wstępnie zabezpieczył zbiory biblioteczne. 9 IV 1945 prezydent Gdańska Franciszek Kotus-Jankowski nominował go na stanowisko dyrektora biblioteki. Odzyskiwanie wojennych strat trwało do 1958. Oddana do użytku czytelników 22 VI 1946 (uroczyste otwarcie połączono z pierwszym po II wojnie światowej zjazdem polskich bibliotekarzy), składała się z 2 pionów: naukowego (w budynku przy ul. Wałowej 15) i oświatowego (sieć miejskich wypożyczalni i czytelni publicznych).

1 I 1955 dział oświatowy przekazany został Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej, z działu naukowego utworzono Bibliotekę Gdańską Polskiej Akademii Nauk. RED