GMINA POLSKA

Wersja z 16:45, 17 lis 2021

Działacze Gminy Polskiej, od lewej: Guziński, Erazm Czarnecki, Roman Ogryczak (stoi), Józef Czyżewski, Augustyn Wesołowski (stoi), Bernard Milewski, 1927

Przedstawiciele Gminy Polskiej na uroczystościach Święta Morza w Gdyni, lipiec 1933

Dom Polski, ul. Wałowa 16

Tablica pamiątkowa na Domu Polskim

GMINA POLSKA. Organizacja społeczno-polityczna, założona 21 IV 1921, od roku 1924 w siedzibie przy Wallgasse 16 (ul. Wałowa), tzw. Dom Polski. Stawiała sobie za cel obronę praw społecznych, kulturalnych i politycznych gdańskiej Polonii na terenie II Wolnego Miasta Gdańska (WMG).

Inicjatorem założenia był reprezentujący po roku 1918 w Gdańsku ludność polską Podkomisariat Naczelnej Rady Ludowej w Gdańsku. Dążyła do koordynacji działań wszystkich polskich organizacji w II WMG. Członkowie dzielili się na zwyczajnych, czyli pełnoprawnych (obywatele gdańska) i nadzwyczajnych (obywatele polski) – mających tylko głos doradczy. W latach 1932-1933 miała siedem wydziałów: I. Prawno-Polityczny i Prasowy, II. Finansowy, III. Organizacyjny, IV. Kościelny, V. Szkolny i Porady Prawnej, VI. Wiejski i Kulturalno-Oświatowy i VII. Opieki Społecznej. W roku 1923 liczyła 7,5 tysięcy członków, w tym 3,5 tysiąca nadzwyczajnych, w 1933 ponad 5.000 członków, w tym 1.000 nadzwyczajnych. Podporządkowane jej było między innymi Zjednoczenie Zawodowe Polskie. Do kierownictwa należeli między innymi Władysław Panecki, Józef Czyżewski, Franciszek Kubacz, Zygmunt Moczyński, Antoni Lendzion, Erazm Czarnecki. Wydawała pismo „Gmina Polska”.

Po 1926 roku nasiliły się tarcia między zwolennikami endecji i chadecji a osobami popieranymi przez Komisariat Generalny RP. W 1933 musiała konkurować z nowo powstałym Związkiem Polaków w WMG. Wobec narastającego zagrożenia ze strony nazistów, 23 V 1937 roku nastąpiło połączenie obu organizacji w Gminę Polską Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku. MA