GREISER ARTHUR KARL, prezydent Senatu
| Linia 6: | Linia 6: | ||
'''ARTHUR KARL GREISER''' (22 I 1897 Środa Wielkopolska – 21 VII 1946 Poznań), [[PREZYDENT GDAŃSKA | prezydent]] [[SENAT II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA 1920–1939 | Senatu II Wolnego Miasta Gdańska]]. Syn Gustawa Greisera (1861–1935), komornika i Idy Siegmund (1870–1951). Miał troje starszego rodzeństwa: braci Wilhelma (1889–1951) i Ottona (1891–1945) oraz siostrę Käthe (1890–1966) (ponieważ jej mąż był Żydem, po 1933 roku wyemigrowała z nim i dzieckiem z Niemiec do USA). <br/><br/> | '''ARTHUR KARL GREISER''' (22 I 1897 Środa Wielkopolska – 21 VII 1946 Poznań), [[PREZYDENT GDAŃSKA | prezydent]] [[SENAT II WOLNEGO MIASTA GDAŃSKA 1920–1939 | Senatu II Wolnego Miasta Gdańska]]. Syn Gustawa Greisera (1861–1935), komornika i Idy Siegmund (1870–1951). Miał troje starszego rodzeństwa: braci Wilhelma (1889–1951) i Ottona (1891–1945) oraz siostrę Käthe (1890–1966) (ponieważ jej mąż był Żydem, po 1933 roku wyemigrowała z nim i dzieckiem z Niemiec do USA). <br/><br/> | ||
W 1900 roku przeniósł się z rodziną ze Środy do Inowrocłąwia (Hohensalza), gdzie uczęszczał do szkoły podstawowej i do królewskiego gimnazjum humanistycznego. Nauki w szkole średniej nie ukończył, po wybuchu I wojny światowej jako ochotnik 4 VIII 1914 wstąpił do cesarskiej marynarki wojennej. Od sierpnia do października 1917 dowodził skrzydłem w lotniczym pułku myśliwskim „von Richthofen“. Odkomenderowany do jednostki lotnictwa morskiego w belgijskiej Ostendzie, w październiku 1918 został zestrzelony i ciężko ranny. Został odznaczony Żelaznym Krzyżem pierwszej i drugiej klasy.<br/><br/> | W 1900 roku przeniósł się z rodziną ze Środy do Inowrocłąwia (Hohensalza), gdzie uczęszczał do szkoły podstawowej i do królewskiego gimnazjum humanistycznego. Nauki w szkole średniej nie ukończył, po wybuchu I wojny światowej jako ochotnik 4 VIII 1914 wstąpił do cesarskiej marynarki wojennej. Od sierpnia do października 1917 dowodził skrzydłem w lotniczym pułku myśliwskim „von Richthofen“. Odkomenderowany do jednostki lotnictwa morskiego w belgijskiej Ostendzie, w październiku 1918 został zestrzelony i ciężko ranny. Został odznaczony Żelaznym Krzyżem pierwszej i drugiej klasy.<br/><br/> | ||
| − | W grudniu 1918 został zwolniony z wojska, do wiosny 1919 leczył się w jednym z gdańskich szpitali, kończąc kurację z 50% utraty zdrowia. Od 1 lutego do 15 maja 1919 był członkiem organizacji paramilitarnych Grenzschutz i Freikorps. Był typem wojskowego kombatanta, dobrze czującego się w mundurze. W 1923 roku założył w Gdańsku lokalną grupę organizacji paramilitarnej Stahlhelm. Dwa lata później wstąpił do prawicowej [[DEUTSCHSOZIALE PARTEI W GDAŃSKU | Deutschsoziale Partei]] (Niemiecka Partia Socjalna), a w 1929 do NSDAP. Pozostawał w konflikcie z pierwszym gdańskim gauleiterem Hansem-Albertem Hohnfeldtem. Początkowo popierał [[RAUSCHNING HERMANN | Hermanna Rauschninga]], by później stać się jego przeciwnikiem. W 1930 roku zdobył mandat poselski do [[VOLKSTAG | Volkstagu]] (Zgromadzenia Narodowego) [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939 | II Wolnego Miasta Gdańska]] (II WMG) i został zastępcą gdańskiego gauleitera. Zasiadał w Volkstagu IV i V kadencji (1930–1935). Od 1 XI 1931 był członkiem [[RADA PORTU I DRÓG WODNYCH W II WOLNYM MIEŚCIE GDAŃSKU | Rady Portu i Dróg Wodnych]] w Gdańsku. W latach 1930–1933 piastował stanowisko kierownika biura okręgowego gdańskiej NSDAP. Po dojściu 28 V 1933 roku narodowych socjalistów do władzy w II WMG został wiceprezydentem Senatu II WMG oraz senatorem spraw wewnętrznych. <br/><br/> | + | W grudniu 1918 został zwolniony z wojska, do wiosny 1919 leczył się w jednym z gdańskich szpitali, kończąc kurację z 50% utraty zdrowia, następnie utrzymywał się z obwożenia wycieczek po gdańskim porcie. Od 1 lutego do 15 maja 1919 był członkiem organizacji paramilitarnych Grenzschutz i Freikorps. Był typem wojskowego kombatanta, dobrze czującego się w mundurze. W 1923 roku założył w Gdańsku lokalną grupę organizacji paramilitarnej Stahlhelm. Dwa lata później wstąpił do prawicowej [[DEUTSCHSOZIALE PARTEI W GDAŃSKU | Deutschsoziale Partei]] (Niemiecka Partia Socjalna), a w 1929 do NSDAP. Od października 1930 do kwietnia 1933 był kierownikiem okręgowego biura NSDAP.<br/><br/> |
| + | Pozostawał w konflikcie z pierwszym gdańskim gauleiterem Hansem-Albertem Hohnfeldtem. Początkowo popierał [[RAUSCHNING HERMANN | Hermanna Rauschninga]], by później stać się jego przeciwnikiem. W 1930 roku zdobył mandat poselski do [[VOLKSTAG | Volkstagu]] (Zgromadzenia Narodowego) [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939 | II Wolnego Miasta Gdańska]] (II WMG) i został zastępcą gdańskiego gauleitera. Zasiadał w Volkstagu IV i V kadencji (1930–1935). Od 1 XI 1931 był członkiem [[RADA PORTU I DRÓG WODNYCH W II WOLNYM MIEŚCIE GDAŃSKU | Rady Portu i Dróg Wodnych]] w Gdańsku. W latach 1930–1933 piastował stanowisko kierownika biura okręgowego gdańskiej NSDAP. Po dojściu 28 V 1933 roku narodowych socjalistów do władzy w II WMG został wiceprezydentem Senatu II WMG oraz senatorem spraw wewnętrznych. <br/><br/> | ||
Mając na względzie możliwość zostania prezydentem, poparł gauleitera [[FORSTER ALBERT MARIA | Alberta Forstera]] w jego konflikcie z Hermanem Rauschnigiem. 28 XI 1934 wybrano go na prezydenta Senatu i urząd ten sprawował do 1 IX 1939 roku. Równocześnie w okręgu gdańskim pozostał zastępcą gauleitera. W porównaniu z Albertem Forsterem uchodził za polityka bardziej umiarkowanego. Według relacji współczesnych stosunki między tymi dwoma przywódcami gdańskiej NSDAP nie były pozbawione rywalizacji i skrywanej osobistej niechęci. Czynnik nie bez znaczenia stanowiły jego dobre kontakty z Heinrichem Himmlerem i Hermannem Göringiem, a przede wszystkim zaufanie, jakim darzył go Adolf Hitler. <br/><br/> | Mając na względzie możliwość zostania prezydentem, poparł gauleitera [[FORSTER ALBERT MARIA | Alberta Forstera]] w jego konflikcie z Hermanem Rauschnigiem. 28 XI 1934 wybrano go na prezydenta Senatu i urząd ten sprawował do 1 IX 1939 roku. Równocześnie w okręgu gdańskim pozostał zastępcą gauleitera. W porównaniu z Albertem Forsterem uchodził za polityka bardziej umiarkowanego. Według relacji współczesnych stosunki między tymi dwoma przywódcami gdańskiej NSDAP nie były pozbawione rywalizacji i skrywanej osobistej niechęci. Czynnik nie bez znaczenia stanowiły jego dobre kontakty z Heinrichem Himmlerem i Hermannem Göringiem, a przede wszystkim zaufanie, jakim darzył go Adolf Hitler. <br/><br/> | ||
Był osobą autorytatywną, bezwzględną i próżną. Miał jednoznacznie negatywny stosunek do Polaków i [[ŻYDZI | Żydów]]. Odpowiadał za antypolskie poczynania i antyżydowskie ekscesy podległej mu policji politycznej. Wobec gdańskich Niemców opowiadających się za poszanowaniem w II WMG zasad demokracji postępował w sposób bezprawny. Kiedy Wysoki Komisarz Ligi Narodów [[LESTER SEÁN| Sean Lester]] protestował przeciwko bestialskiemu pobiciu 12 VI 1936 roku uczestników legalnego zebrania członków Deutschnationale Volkspartei (Niemiecka Narodowa Partia Ludowa), odpowiedział, że bijatyki na zebraniach przydarzają się w „każdym kulturalnym państwie”. Dążył do upodobnienia sytuacji politycznej w II WMG do tej panującej w Trzeciej Rzeszy i wprowadzenia systemu jednopartyjnego. Na początku 1938 roku doprowadził do tego, że w Volkstagu – oprócz dwóch polskich posłów – zasiadało siedemdziesięciu reprezentantów NSDAP, a posłowie antyfaszystowskiej opozycji zostali zmuszeni do rezygnacji ze swoich mandatów. <br/><br/> | Był osobą autorytatywną, bezwzględną i próżną. Miał jednoznacznie negatywny stosunek do Polaków i [[ŻYDZI | Żydów]]. Odpowiadał za antypolskie poczynania i antyżydowskie ekscesy podległej mu policji politycznej. Wobec gdańskich Niemców opowiadających się za poszanowaniem w II WMG zasad demokracji postępował w sposób bezprawny. Kiedy Wysoki Komisarz Ligi Narodów [[LESTER SEÁN| Sean Lester]] protestował przeciwko bestialskiemu pobiciu 12 VI 1936 roku uczestników legalnego zebrania członków Deutschnationale Volkspartei (Niemiecka Narodowa Partia Ludowa), odpowiedział, że bijatyki na zebraniach przydarzają się w „każdym kulturalnym państwie”. Dążył do upodobnienia sytuacji politycznej w II WMG do tej panującej w Trzeciej Rzeszy i wprowadzenia systemu jednopartyjnego. Na początku 1938 roku doprowadził do tego, że w Volkstagu – oprócz dwóch polskich posłów – zasiadało siedemdziesięciu reprezentantów NSDAP, a posłowie antyfaszystowskiej opozycji zostali zmuszeni do rezygnacji ze swoich mandatów. <br/><br/> | ||
Wersja z 15:12, 15 sty 2020
ARTHUR KARL GREISER (22 I 1897 Środa Wielkopolska – 21 VII 1946 Poznań), prezydent Senatu II Wolnego Miasta Gdańska. Syn Gustawa Greisera (1861–1935), komornika i Idy Siegmund (1870–1951). Miał troje starszego rodzeństwa: braci Wilhelma (1889–1951) i Ottona (1891–1945) oraz siostrę Käthe (1890–1966) (ponieważ jej mąż był Żydem, po 1933 roku wyemigrowała z nim i dzieckiem z Niemiec do USA).
W 1900 roku przeniósł się z rodziną ze Środy do Inowrocłąwia (Hohensalza), gdzie uczęszczał do szkoły podstawowej i do królewskiego gimnazjum humanistycznego. Nauki w szkole średniej nie ukończył, po wybuchu I wojny światowej jako ochotnik 4 VIII 1914 wstąpił do cesarskiej marynarki wojennej. Od sierpnia do października 1917 dowodził skrzydłem w lotniczym pułku myśliwskim „von Richthofen“. Odkomenderowany do jednostki lotnictwa morskiego w belgijskiej Ostendzie, w październiku 1918 został zestrzelony i ciężko ranny. Został odznaczony Żelaznym Krzyżem pierwszej i drugiej klasy.
W grudniu 1918 został zwolniony z wojska, do wiosny 1919 leczył się w jednym z gdańskich szpitali, kończąc kurację z 50% utraty zdrowia, następnie utrzymywał się z obwożenia wycieczek po gdańskim porcie. Od 1 lutego do 15 maja 1919 był członkiem organizacji paramilitarnych Grenzschutz i Freikorps. Był typem wojskowego kombatanta, dobrze czującego się w mundurze. W 1923 roku założył w Gdańsku lokalną grupę organizacji paramilitarnej Stahlhelm. Dwa lata później wstąpił do prawicowej Deutschsoziale Partei (Niemiecka Partia Socjalna), a w 1929 do NSDAP. Od października 1930 do kwietnia 1933 był kierownikiem okręgowego biura NSDAP.
Pozostawał w konflikcie z pierwszym gdańskim gauleiterem Hansem-Albertem Hohnfeldtem. Początkowo popierał Hermanna Rauschninga, by później stać się jego przeciwnikiem. W 1930 roku zdobył mandat poselski do Volkstagu (Zgromadzenia Narodowego) II Wolnego Miasta Gdańska (II WMG) i został zastępcą gdańskiego gauleitera. Zasiadał w Volkstagu IV i V kadencji (1930–1935). Od 1 XI 1931 był członkiem Rady Portu i Dróg Wodnych w Gdańsku. W latach 1930–1933 piastował stanowisko kierownika biura okręgowego gdańskiej NSDAP. Po dojściu 28 V 1933 roku narodowych socjalistów do władzy w II WMG został wiceprezydentem Senatu II WMG oraz senatorem spraw wewnętrznych.
Mając na względzie możliwość zostania prezydentem, poparł gauleitera Alberta Forstera w jego konflikcie z Hermanem Rauschnigiem. 28 XI 1934 wybrano go na prezydenta Senatu i urząd ten sprawował do 1 IX 1939 roku. Równocześnie w okręgu gdańskim pozostał zastępcą gauleitera. W porównaniu z Albertem Forsterem uchodził za polityka bardziej umiarkowanego. Według relacji współczesnych stosunki między tymi dwoma przywódcami gdańskiej NSDAP nie były pozbawione rywalizacji i skrywanej osobistej niechęci. Czynnik nie bez znaczenia stanowiły jego dobre kontakty z Heinrichem Himmlerem i Hermannem Göringiem, a przede wszystkim zaufanie, jakim darzył go Adolf Hitler.
Był osobą autorytatywną, bezwzględną i próżną. Miał jednoznacznie negatywny stosunek do Polaków i Żydów. Odpowiadał za antypolskie poczynania i antyżydowskie ekscesy podległej mu policji politycznej. Wobec gdańskich Niemców opowiadających się za poszanowaniem w II WMG zasad demokracji postępował w sposób bezprawny. Kiedy Wysoki Komisarz Ligi Narodów Sean Lester protestował przeciwko bestialskiemu pobiciu 12 VI 1936 roku uczestników legalnego zebrania członków Deutschnationale Volkspartei (Niemiecka Narodowa Partia Ludowa), odpowiedział, że bijatyki na zebraniach przydarzają się w „każdym kulturalnym państwie”. Dążył do upodobnienia sytuacji politycznej w II WMG do tej panującej w Trzeciej Rzeszy i wprowadzenia systemu jednopartyjnego. Na początku 1938 roku doprowadził do tego, że w Volkstagu – oprócz dwóch polskich posłów – zasiadało siedemdziesięciu reprezentantów NSDAP, a posłowie antyfaszystowskiej opozycji zostali zmuszeni do rezygnacji ze swoich mandatów.
Przywiązywał dużą wagę do wystąpień propagandowych: przemówień oraz artykułów prasowych; przejawiał na tym polu dużą aktywność. Podobnie wiele uwagi poświęcał działalności Hitlerjugend. Nie stronił od wystawnego trybu życia, między innymi jedną z jego ulubionych form spędzania wolnego czasu były polowania.
W latach II wojny światowej pełnił funkcję namiestnika Rzeszy w tak zwanym Kraju Warty (Wartheland). Uroczyste wprowadzenie na urząd przez ministra spraw wewnętrznych Rzeszy Wilhelma Fricka miało miejsce 3 XI 1939 na Zamku w Poznaniu. Z jego inicjatywy wybudowany został obóz zagłady w Chełmnie, był odpowiedzialny za pierwsze masowe zagazowania, dokonane tam na początku grudnia 1941 roku. Ofiarami było około 2300 Żydów z Koła, zwłoki których przewożono do już przygotowanych wcześniej masowych grobów w lesie koło Chełmna.
Aresztowany w Alpach Bawarskich, 30 III 1946 roku został przez stronę amerykańską przekazany Polsce. Najwyższy Trybunał Narodowy skazał go 9 VII 1946 za zbrodnie wojenne na karę śmierci przez powieszenie. Prośba Watykanu o jego ułaskawienie została przez stronę polską odrzucona. Wyrok wykonano publicznie 21 VII 1946 roku w Poznaniu, na stokach cytadeli (była to ostatnia publiczna egzekucja w Polsce).
Od 25 VII 1919 roku był żonaty z Ruth z domu Tripler (ur. 1899), córką pastora, doczekał się córek Ingrid (ur. 23 III 1920) i Rotraut (ur. 11 X 1930) oraz synów NN (zmarłego w kilka godzin po urodzeniu w 1929) i Erhardta , który w grudniu 1939 zginął w wypadku samochodowym i został pochowany na ewangelickim cmentarzu św. Łukasza w Poznaniu. 5 XII 1934 rozwiódł się przed Sądem Okręgowym w Gdańsku. 9 IV 1935 ożenił z młodszą o jedenaście lat Marią
Theodorą „Tulli“ Körfer (ur. 1908 Kolonia), córką Johanna Kaspara Körfer z Mönchen-Gladbach i jego małżonki Emilie. Maria Theodora była pianistką i występowała w grudniu 1935 jako solistka w Gdańsku z orkiestrą Filharmonii Warszawskiej, a w listopadzie 1940 w Poznaniu w auli uniwersyteckiej. Wykorzystując swoje stanowisko, usiłował wykreować żonę na wirtuoza fortepianu. Z tego małżeństwa doczekał się syna (ur. 20 XII 1939).
