MIEDZIOWIEC

Wersja z 19:40, 27 gru 2019

Miedź w plastrach wydobyta z wraku

„MIEDZIOWIEC”, statek handlowy typu holk. Zbudowany prawdopodobnie w 1400 roku metodą skorupową z dębiny i z klepek połączonych na zakładkę za pomocą nitów żelaznych. W przybliżeniu mógł mieć 24 m długości, 8 m szerokości, 4 m wysokości kadłuba, a jego ładowność wynosiła około 150 łasztów (około 300 ton). Zatonął w 1408 roku w wodach Zatoki Gdańskiej, niedaleko od ujścia Wisły, najprawdopodobniej z powodu pożaru.

Wrak został odnaleziony w 1969 roku podczas trałowania dna morskiego przez jednostki Gdańskiego Urzędu Morskiego oraz Polskiego Ratownictwa Morskiego, przygotowujące przedpole do budowy Portu Północnego. Był oddalony od wejścia do portu o około 3 mile morskie, znajdował się na głębokości około 16 metrów (dokładna pozycja: 54 27’47,267” szerokości północnej i 18 42’29,796” długości wschodniej). Zachowane części wraka były w większości pokryte skamienieliną, czyli piaskiem morskim, smołą i rudą żelaza. Poza skamieniałością znajdowały się na nim pojedyncze elementy konstrukcyjne statku i część ładunku. Wrak zyskał kryptonim badawczy W-5.

Pierwsze prace badawcze prowadzone pod kierownictwem Przemysława Smolarka z Centralnego Muzeum Morskiego ( Narodowe Muzeum Morskie) przy udziale Lecha Nowicza, Jana Wojdyły, Karola Mielczarka i Czesława Bogusławskiego, płetwonurków z Morskiego Klubu Podwodnego „Neptun” LOK, oraz Marii Węgrockiej i Bożeny Olszewskiej, asystentek muzeum, odbyły się w maju 1971 roku i były wykonywane przy okazji badań wraku „Solen”. Kolejne dwa sezony badawcze (lata 1972 i 1973) były związane z wydobyciem luźnych fragmentów ładunku. W 1974 roku nurkowie odkryli spore zniszczenia wraku, wynikające z rzucania w tym rejonie kotwicy. Stan ten, a także bezpośrednie zagrożenie dla wraka przyczyniły się do podjęcia decyzji o jego wydobyciu. 17 X 1975 roku z pomocą dźwigu pływającego służby ratownictwa morskiego Marynarki Wojennej wyciągnęły główną część kadłuba oraz największe bryły ukrytego w skamieniałości ładunku. Wrak na pokładzie dźwigu wpłynął na Motławę, gdzie spoczął na pontonie na wysokości Żurawia i przeszedł w ręce archeologów i konserwatorów.

Dalsze prace wydobywcze, dokumentacyjne i renowacyjne zakończono 30 VII 1981 roku. W kolejnych latach wciąż trwała konserwacja wszystkich obiektów (część z nich jest nadal odnawiana) oraz przygotowanie ekspozycji muzealnej (wystawa pod tytułem Polacy na morzach świata, otwarta w 1990 roku w Spichlerzach na Ołowiance). Do ostatnich badań terenowych (podwodnych) doszło w latach 2011–2012. Prace w dużej części polegały na oczyszczeniu obiektów ze skorupy skamieliny. Po usunięciu zabrudzeń znaleziono ładunek, którym były różne produkty leśne i górniczo-hutnicze. Najbardziej znane są plastry miedzi (odlana miedź w postaci płaskich krążków, przypominających plastry miodu o średnicy od kilkunastu do 50 cm i masie wahającej się od 3 do kilkunastu kg, łącznie znaleziono 226 sztuk ważących około 2 tony), od których pochodzi nazwa statku. Miedź pochodziła najprawdopodobniej z Bańskiej Bystrzycy na Słowacji. Poza tym znaleziono także sztaby żelaza w wiązkach (ważących w całości około 11,5 tony, pojedyncza wiązka miała około 80 sztab i ważyła 220–230 kg), smołę, dziegieć, rudę żelaza w beczkach (około 100 beczek, każda ważyła w przybliżeniu 310 kg), tarcicę (ciosy dębowe, 79 sztuk długości 2,5 m), klepki dębowe, popiół drzewny oraz wosk w beczkach.

Z szacowanego na 300 ton ładunku pozyskano około 19 ton zabytków. Wiezione przedmioty były oznaczone wyrytymi na denkach i klepkach znakami kupieckimi (merkami), które ułatwiały identyfikację towarów należących do konkretnych właścicieli. Dodatkowo została odnaleziona imponujących rozmiarów stępka – licząca ponad 16 metrów, wykonana z jednego pnia. Wszystkie obiekty znajdują się w zbiorach Narodowego Muzeum Morskiego, można je oglądać na wystawie stałej w spichlerzach na Ołowiance. Badania prowadzone przy „Miedziowcu”, a także przy „Solenie”, przyczyniły się do powstania w 1974 roku przy muzeum pierwszej w Polsce jednostki poszukiwawczej: Działu Badań Podwodnych. W 2014 roku została wydana monografia Miedziowiec. Wrak średniowiecznego statku i jego ładunek, opisująca badania i znaleziska związane ze statkiem. AKU