RHETE PHILIPP CHRISTIAN, drukarz, wydawca

Aktualna wersja na dzień 12:55, 8 gru 2024

PHILIPP CHRISTIAN RHETE (około 1632 Gdańsk – luty 1668 Gdańsk), drukarz i wydawca. Syn Georga Rhetego i Anny z domu Richter. Brat m. in. Davida Friedricha, w styczniu 1648 wraz z nim zapisany został do gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. Po ukończeniu tej szkoły pracował w drukarni ojca przy Fleischergasse (ówczesna ulica Rzeźnicka, obecnie ulica Żabi Kruk 3). 14 VI 1651 wpisany został do metryki uniwersytetu w Królewcu.

Po powrocie do Gdańska wraz z bratem Davidem Friedrichem pomagał matce wdowie w prowadzeniu oficyny. W 1651 otrzymał od niej nieformalnie część drukarni (do prawnego i oficjalnego podziału doszło w 1655) ze zobowiązaniem nieszkodzenia i niekonkurowania z bratem. W 1652 zainwestował w wyposażenie swojego przedsiębiorstwa, odkupując część materiałów typograficznych od likwidującego swoją oficynę Andreasa Hünefelda. Początkowo na drukach wychodzących z jego oficyny umieszczano napis praelio Rhetiano, pełnym imieniem i nazwiskiem zaczął je podpisywać później. W 1658 za nieprzestrzeganie miejskiej cenzury został aresztowany i spędził 10 dni w celi, rok później za podobne wykroczenie otrzymał od władz miasta naganę.

Zajmował się przede wszystkim wydawaniem publikacji szkolnych, dzieł naukowych oraz dokumentów historycznych. Współpracował z nakładcą Jacobem Weissem i księgarzem gdańskim Georgiem Försterem. W jego oficynie wydrukowano m.in. dzieła prawnicze Johanna Nixdorffa, np. Regni Poloniae terrarumque Prussiae regalis proces sus iudiciarii kompendium (1654), Compendium Processus iudiciarii Regni Poloniae, terrarumque Prussiae Regalis in duas partes distributum (1655) oraz druga część tego dzieła De tribunalitio Regni Poloniae iudicio eiusdemque iudici regestris brevis et thematica commentatio (1655), jak również druki opisujące zawarcie pokoju oliwskiego w 1660. Za przyzwoleniem króla Jana Kazimierza, w nakładzie Jacoba Weissa, wydrukował Instrumentum pacis perpetua Inter S. Regiam Majestatem et Rempubl. Poloniae … et Inter S. Regiam Majestatem Regnumque Sueciae ex altera parte, gdzie określił się mianem królewskiego topografa. Nie wiadomo jednak, czy była to tylko chwilowo pełniona funkcja związana z pobytem króla w klasztorze cystersów w Oliwie, czy tytułem tym mógł posługiwać się dłużej. Sam

Pomimo wcześniejszych próśb matki wszczął spór z bratem, m.in. o prawo druku popularnych awizów (Avisen) i nowin (Nouvellen), które przynosiły olbrzymie dochody. W 1664 spór o to rozstrzygnęła gdańska Rada Miejska – zezwolono mu jedynie na drukowanie wydań nadzwyczajnych (extraordynaryjnych), a jego brat mógł wydawać publikowane periodycznie pisma ulotne.

20 XI 1651 ożenił się z Marią z domu Fircanin, co uczciły liczne utwory panegiryczne, m.in.: Oswalda Endlera; Johanna Berga; Georga Bucheima; A. Beuthnerusa; Bartholomaeusa Manhardta; rektora szkoły św. Piotra i Pawła Johanna Georga Moersiusa; Michaela Roethera.

Po jego śmierci drukarnię przejął brat Davida Friedricha, część materiałów odkupionych od Andreasa Hünefelda znalazła się w toruńskiej drukarni Jana Coepseliusa. PP AKP

Bibliografia:
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 159.
Die Matrikel … der Albertus-Universität zu Königsberg, ed. Ehler Georg, Bd. 1, Leipzig 1910, s. 522.
Nowak Zbigniew, Rhete Filip Chrystian, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 4, Gdańsk 1994, s. 60–61.
Rhete Filip Chrystian, w: Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, t. 4: Pomorze, oprac. Alodia Kawecka-Gryczowa oraz Krystyna Korotajowa, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962, s. 354–356.