HEIDENSTEIN REINHOLD, dyplomata, historiograf

Aktualna wersja na dzień 16:26, 21 maj 2024

Epitafium Reinholda i Erdmundy Heidensteinów w w kościele w Oliwie, fragment

Rainhold Heidendstein, portret przypisywany Hermanowi Hanowi w epitafium w kościele w Oliwie

Strona tytułowa pracy Reinholda Heidensteina, Rerum Polonicarum ab excessu Sigismundi Augusti libri XII

REINHOLD HEIDENSTEIN (1553 przypuszczalnie Królewiec – 24 XII 1620 Sulęczyno), dyplomata, historiograf. Pochodził z rodziny przybyłej do Prus w 2. poł. XV w. z Nadrenii. Syn Bernarda, w 1548 z bratem Ottonem zapisanego na uniwersytet w Królewcu, i Anny z domu Krok. Miał starszego brata Johanna, młodszych Christopha i Conrada oraz siostrę Annę. Wraz z braćmi Johannem i Conradem od 1566 studiował na uniwersytecie w Królewcu, od 1571 w Wittenberdze, od 1575 był studentem prawa w Padwie. Na przełomie 1577/1578 odbył podróż po Włoszech (Bolonia, Siena), w 1580 po Francji.

Po powrocie został sekretarzem administratora Prus Książęcych – margrabiego Jerzego Fryderyka Hohenzollerna, od 7 VI 1582 był sekretarzem polskiego króla Stefana Batorego. Zajmował się głównie sprawami obu państw pruskich (Prusy Królewskie i Prusy Książęce). Za dyplomatyczne zasługi Stefan Batory przyznał mu w 1585 indygenat. W 1586 odbył podróż do Królewca, Elbląga i Gdańska, którego interesy prawdopodobnie później reprezentował na królewskim dworze, o czym świadczy korespondencja z gdańską Radą Miejską.

Po śmierci króla Stefana Batorego (1586) pełnił funkcję sekretarza u kolejnego polskiego władcy, Zygmunta III Wazy, i nadal zajmował się głównie sprawami państw i miast pruskich. Z powodu postępujących problemów zdrowotnych w 1612 lub 1613 zrezygnował ze służby dyplomatycznej i osiadł na Pomorzu, w odziedziczonym po ojcu Sulęczynie. Na jego majątek składały się ponadto nadane przez Stefana Batorego w dożywocie wsie Pamiętowo i Zdunowice, a także dzierżawa uzyskana od Zygmunta III: wieś Benowo koło Sztumu oraz dwie królewszczyzny: Montowo pod Lubawą i Zajączkowo pod Grudziądzem. Nadwyżki finansowe, przypuszczalnie znaczne (wiadomo, że w 1603 wycofał z kasy gdańskiej miejskiej dużą kwotę 6000 złotych polskich), lokował u gdańskich mieszczan.

Pozostawił po sobie wiele prac, głównie historiograficznych. Część z nich była drukowana w gdańskiej oficynie Andreasa Hünefelda. Do jego ważnych osiągnięć należy znaczące współautorstwo istotnej modyfikacji prawa chełmińskiego, tzw. Korektury Pruskiej (1598), której trójjęzyczne wydanie staraniem Daniela Pattersona najwcześniej było wydrukowane w Gdańsku (1625). Do najważniejszych prac (wznawianych nawet obecnie) należą Rerum Polonicarum ab excessu Sigismundi Augusti libri XII (Dzieje Polski od śmierci Zygmunta Augusta do 1594 roku) oraz De bello Moscovitico commentatorium libri sex (Pamiętniki z wojny moskiewskiej).

W 1591 przeszedł konwersję z wyznania ewangelicko-augsburskiego na katolicyzm. W 1600 ożenił się z Erdmundą Teresą (1582 – 21 IV 1658 jako rezydentka w klasztorze w Żarnowcu), córką wojewody pomorskiego Michała Konarskiego i Barbary z Żelisławskich, bratanicą opata klasztoru cystersów w Oliwie Dawida Konarskiego. Małżonkowie byli hojnymi mecenasami klasztoru, on sam w 1615 wykupił tu miejsca grobowe dla siebie i żony, za które wypłacił cystersom 500 guldenów. Po prowizorycznym pochówku w kościele w Sulęczynie, ufundowanym przez niego w latach 1614–1616, został 4 II 1621 pochowany w oliwskim kościele klasztornym ( archikatedra Trójcy Świętej), 11 VII 1658 pochowano tu jego żonę. W południowym obejściu świątyni znajduje się epitafium małżeństwa Heidensteinów (z lat 1616–1621), z portretami małżonków przypisywanych Hermanowi Hanowi.

Ojciec Johanna Reinholda (1619–1673), podkomorzego malborskiego i kasztelana gdańskiego, Zofii, żony kasztelana elbląskiego Jakuba Oktawiana Konopackiego, Anny, żony kasztelana wileńskiego Andrzeja Sapiehy, oraz Elżbiety (1607–1687), od 1650 ksieni w klasztorze benedyktynek w Żarnowcu. KAJ = Kazimierz Jaśkiewicz

Bibliografia:
Borzestowski Marian, Heidenstein Reinhold, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 2, Gdańsk 1994, s. 177–179.
Cieślak Katarzyna, Kościół cmentarzem. Sztuka nagrobna w Gdańsku XV–XIII w., Gdańsk 1992.
Kubik Kazimierz, Mokrzecki Lech, Trzy wieki nauki gdańskiej, Ossolineum 1976.
Zdrójkowski Zbigniew, Zarys dziejów prawa chełmińskiego 1233–1862, Toruń 1983.