MIEJSKI OGRÓD ZOOLOGICZNY WYBRZEŻA

Wersja z 18:10, 20 maj 2024

Budowa wybiegu dla białych niedźwiedzi w Miejskim Ogrodzie Zoologicznym, 1974

Niedźwiadek himalajski z Miejskiego Ogrodu Zoologicznego, 1974

Pisklę sowy śnieżnej w Miejskim Ogrodzie Zoologicznym

Młody szympans w Miejskim Ogrodzie Zoologicznym

Alpaki w Miejskim Ogrodzie Zoologicznym

MIEJSKI OGRÓD ZOOLOGICZNY WYBRZEŻA, Oliwa, od 25 XI 1999 pod nazwą Gdański Ogród Zoologiczny, ul. Karwieńska 3. Powstał przy Leśnym (Krzaczastym) Młynie. Projekt utworzenia ogrodu zoologicznego w Gdańsku po raz pierwszy ogłosił w 1865 dr Johann Julius Moritz Schneller. Od 1928 do ostatnich lat II wojny światowej niewielki ogród typu zwierzyniec, Wildgarten-Gesellschaft Forstgut Freudenthal, funkcjonował w Dolinie Radości. Po II wojnie światowej projekty założenia dużego ogrodu pojawiły się już jesienią 1945. W lutym 1947 Zarząd Miasta Gdańska i powstałe głównie z myślą o założeniu ogrodu Towarzystwo Przyjaciół Oliwy i Jelitkowa (z Janem Wojnarskim na czele) zgłosiły projekt powołania w Gdańsku ogrodu zoologicznego w Oliwie, na powierzchni 120 ha w Dolinie Radości. Powołanie placówki uzasadniano wzrostem ruchu turystycznego, zwłaszcza w czasie (jak zakładano – corocznych) Międzynarodowych Targów Gdańskich.

Planowano utworzyć rezerwat dla zwierząt krajowych, połączony z hodowlą, następnie dzięki ich eksportowi pozyskiwać zwierzęta egzotyczne. Miały też powstać: muzeum zoologiczne, centrum badań nad fauną krajową i zbiory fauny morskiej, eksponowanej w wielkich, tunelowych, podświetlanych akwariach. Po ogłoszeniu planów mieszkańcy Wybrzeża masowo dostarczali do Towarzystwa Przyjaciół Oliwy i Jelitkowa różne gatunki zwierząt. Z braku miejsca oddawano je pod opiekę Wydziałowi Plantacji Miejskich Zarządu Miasta, mniejsze umieszczono w palmiarni w Parku Oliwskim.

Po wycofaniu się z projektu Zarządu Miasta (powodem był brak środków finansowych) w kwietniu 1949 powstał społeczny Komitet Organizacyjny Ogrodu Zoologicznego Wybrzeża pod przewodnictwem prof. Fryderyka Pautscha i z siedzibą przy ul. Subisława 16. Komitet, mając pozytywną opinię Zarządu Miasta Sopotu, skłaniał się do zorganizowania ogrodu w Sopocie. Przekazywane Komitetowi przez mieszkańców Trójmiasta zwierzęta (lwy, zebry, niedźwiedzie, renifery, łosie, jelenie, lamy, wilki) kierowano na czasowy pobyt do zoo w Łodzi. Inicjatywa upadła wiosną 1950.

30 IX 1950 w Wydziale Kultury Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej (WRN) w Gdańsku odbyło się zebranie nowo powstałego Komitetu do spraw Założenia Ogrodu Zoologicznego. 17 X 1950 Prezydium WRN podjęło oficjalną decyzję o utworzeniu ogrodu w Dolinie Radości w Oliwie. Prywatni właściciele z Gdyni zaoferowali Komitetowi przekazanie siedmiu lwów, zoo w Łodzi obiecało lwa, bizona i lamy, zoo w Zamościu niedźwiedzia, Dyrekcja Lasów Państwowych jelenie mandżurskie, pomoc w dostarczeniu zwierząt deklarowali Szwedzi. Od nadleśnictwa w Oliwie pozyskano magazyny, przerabiając je na prowizoryczne boksy dla zwierząt. Dolinę Radości Komitet proponował przekształcić w Park Kultury Ludowej im. Feliksa Dzierżyńskiego. Początkowo zakładano uruchomienie ogrodu w listopadzie 1950 (prowadzono nawet rozmowy z kierownictwem cyrku bawiącego we Wrzeszczu o pozyskanie niedźwiedzia). Na terenie ogrodu planowano zbudować również wieżę spadochronową, tor saneczkowy, kolejkę wożącą turystów. W przerobionych zabudowaniach nadleśnictwa zimę 1950/1951 spędziło pięć lwów i siedem niedźwiedzi, inne zwierzęta przechowywali ofiarodawcy.

We wrześniu 1953 przedstawiciele Ministerstwa Gospodarki Komunalnej przeprowadzili w Oliwie wizję lokalną, odrzucając dotychczasową propozycję lokalizacji ogrodu i wskazując na jego siedzibę Dolinę Leśnego (Krzaczastego) Młyna wraz z dawnymi zabudowaniami czynnego tu do 1944 Domu Kuracyjnego (przejętymi po Państwowym Pedagogium Wyższej Szkoły Pedagogicznej), jego budynkami gospodarczymi i młynem wodnym. Komitet organizacyjny na zebraniu 24 III 1954 wyznaczył jako datę otwarcia ogrodu 1 maja tego roku, w czasie obchodów jubileuszu 500-lecia powrotu Gdańska do Polski.

Budowę zasiliły zbiórki pieniężne prowadzone na terenie Trójmiasta, między innymi przez Miejski Sopocki Komitet Budowy ZOO, który w tym celu 25 III 1954 zorganizował imprezę artystyczną w Grand Hotelu, oraz przez komitet z Gdyni, organizatora koncertu z 24 IV 1954. Z darowizn mieszkańców i marynarzy pozyskiwano zwierzęta (króliki, świnki morskie, sarny, lisy, węże, żółwie i krokodyle; podarowany w roku 1954 kajman szerokopyski żył jeszcze w 2009). Gdańska Miejska Rada Narodowa przydzieliła nieodpłatnie drzewo do budowy wybiegów, gdańska Izba Rzemieślnicza wykonała pozostałe prace związane z wybiegami, Gdańska Stocznia Remontowa wyremontowała instalację elektryczną i wodno-kanalizacyjną, Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacji dostarczyło 70 słupów do poprowadzenia linii energii elektrycznej, Stocznia Gdańska wykonała bramę wejściową, ogrodzenie klatek i ogrodzenie terenu, Stocznia Gdyńska wykonała klatki i dostarczyła siatkę ogrodzeniową, Gdańskie Zakłady Maszyn Elektrycznych naprawiły elektrownię wodną w Dolinie Krzaczastego Młyna, Gdańskie Zjednoczenie Elektromontaż wykonało instalację elektryczną, Gdańskie Zakłady Pasz i Wytwórnia Pasz zobowiązały się dostarczać paszę dla zwierząt. BŚ

Zgodnie z planem ogród otwarto 1 V 1954. Początkowo został podporządkowany Zarządowi Zieleni Miejskiej. Od 15 V 1954 kierownikiem był Michał Massalski. 1 I 1957 ogród został przekształcony w samodzielną jednostkę (pod obecną nazwą). 3 I 1957 Michał Massalski objął stanowisko dyrektora, pełniąc je do 30 IX 1981. W latach 50. i 60. XX wieku powstały trasy zwiedzania, drogi dojazdowe, wybiegi z małymi stawami dla zwierząt brodzących, większe wybiegi dla zwierząt kopytnych, baseny dla fok i pingwinów. W latach 80. XX wieku w zoo znajdowało się 176 gatunków i około 800 osobników. Systematycznie reorganizowany: w okresie 1999–2005 powstała małpiarnia, w 2003 ptaszarnia z herpetarium, 2001–2005 woliery i wybiegi dla niedźwiedzi, panter, rysi, serwali, tygrysów, wilków, żbików, 2008 żyrafiarnia, 2014 nowa lwiarnia (dla zakupionych lwów rasy angolskiej). Atrakcją dydaktyczną dla dzieci jest małe zoo. W 2019 roku na terenie 136 ha znajdowało się 220 gatunków, 868 osobników: 74 gatunki ssaków, 57 – ptaków, 29 – gadów, 4 – płazów. Liczba odwiedzających rocznie: w 2007 – 320 tysięcy; w 2009 – 450 tysięcy osób. Dzięki naturalnemu położeniu (bogatej i zróżnicowanej rzeźbie terenu) Ogród posiada pierwszorzędne cechy do hodowli i ekspozycji zwierząt w otoczeniu naśladującym ich środowisko naturalne. Słynie z hodowli rzadko rozmnażających się w niewoli kondorów wielkich (1982–2007 odchowano 16 wyklutych piskląt), jest członkiem Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych i Akwariów (EAZA), Europejskiego Stowarzyszenia Dydaktyków ZOO (IZE), Europejskiego Stowarzyszenia Lekarzy Weterynarii ZOO, od 2007 – Światowego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych i Akwariów (WAZA), zrzeszającego 200 najbardziej liczących się tego typu placówek na świecie. AK