BLUMENAU JACOB, kupiec, armator

Wersja z 16:11, 6 sty 2024

JACOB BLUMENAU (zm. 1482 Gdańsk), kupiec, armator. Pochodził z rodziny kupieckiej osiadłej w Gdańsku najpóźniej w 2. połowie XIV wieku. Najpewniej był wnukiem Heinricha, wzmiankowanego w 1377/1378, synem Lorenza, wzmiankowanego w 1418. Brat wiceprokuratora zakonu krzyżackiego przy kurii rzymskiej Laurentiusa, kupców Caspra i Heinricha (zm. 1473/1474) oraz Katheriny, zamężnej za jednego z gdańskich szyprów. W 1443 określony był z Casparem i Heinrichem jako jeszcze małoletni.

Dorobił się znacznego majątku na handlu morskim i wiślanym, następnie na operacjach finansowych. W 1446 Duńczycy skonfiskowali mu ładunek wina, w 1449 zaś statek będący w drodze do Lubeki. W sprawie poniesionych przez niego strat interweniował kilkakrotnie w latach 1446–1450 wielki mistrz zakonu krzyżackiego. W 1453, w okresie zakazu handlu z Anglią, Duńczycy po raz kolejny zarekwirowali mu wieziony towar (anielskich chust), jego samego zaś nawet aresztowali. W 1457, w czasie wojny trzynastoletniej, pożyczył gdańskiej Radzie Miasta 60 grzywien na wykup z rak krzyżackich zaciężnych zamków w Malborku, Tczewie i Iławie. W latach 1457–1459 decyzją króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka przejął skonfiskowany (za współpracę z Krzyżakami) gdański majątek brata Laurentiusa. W 1460 handlował z Lubeką, przywożąc sukno, masło i mięso, wywożąc m.in. wańczos. W tym roku jego obroty wynosiły 0,53% całości handlu Gdańska. W 1466 wycofał się z handlu morskiego i rozliczył ze wspólnikami, kupcami Nicolausem Redenem, Lucasem Kammermannem i Jacobem Winterfeldem.

W późniejszych latach zajął się operacjami gruntowymi i przede wszystkim lichwiarskimi. Zakupił parcelę przy Targu Drzewnym, inne przejmował jako zastaw za udzielane pożyczki lub po wykupieniu ciążących na nich długów. Sam też wydzierżawiał swoje parcele lub ustanawiał na nich hipoteki pod z kolei przez niego zaciągane pożyczki (np. w 1480 pod zastaw trzech parceli zaciągnął pożyczkę u cystersów z klasztoru w Pelplinie, w 1481 zastawił swój pancerz). Jego interesy poza Gdańskiem sięgały Torunia, Szczecina, Lubeki. Jak hipotetycznie obliczono, w latach 1466–1472 pożyczył łącznie 780 grzywien, co po ich zwrocie dało mu 1200 grzywien, czyli 30% włożonego kapitału.

W 1464 przejął kaplicę św. Elżbiety w gdańskim kościele Najświętszej Marii Panny i nakazał prowadzenie w niej prac budowlanych, co spotkało się z pretensjami mieszczanina toruńskiego Georga Wartenberga, podnoszącego swoje prawa po żonie do tej kaplicy. Prawa do kaplicy wysuwała także elbląska rodzina Räberów, która przejęła ją już po jego śmierci.

Żonaty był z Gertrudą, jego dziećmi byli m.in. Jacob, Michael, od 1466 studiujący na uniwersytecie w Rostocku i któremu stryj Laurentius w testamencie z 1474/1476 zapisał pewne kwoty, oraz córkę Barbarę. Po jego śmierci rodzina do 1515 prowadziła spór z Rada Miasta Gdańska o niespłacony dług z okresu wojny trzynastoletniej. JZ

Bibliografia:
Księga małoletnich Głównego Miasta Gdańska z XV wieku, wyd. Marcin Grulkowski, Warszawa 2017 (przez indeks).
Oliński Piotr, Fundacje mieszczańskie w miastach pruskich w okresie średniowiecza i na progu czasów nowożytnych, Toruń 2008, s. 258–259.
Samsonowicz Henryk, Badania nad kapitałem mieszczańskim Gdańska w II połowie XV wieku, Warszawa 1960, s. 108.
Zdrenak Joachim, Blumenau Jakub, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 1, Gdańsk 1992, s. 123–124.