PAPLIŃSKI ZBIGNIEW, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku

Wersja z 18:34, 23 sty 2023

ZBIGNIEW EUGENIUSZ PAPLIŃSKI (29 V 1922 Warszawa – 31 III 2008 Sopot), profesor Akademii Medycznej w Gdańsku (AMG). Jedyne dziecko tramwajarza Jana (ur. 1893) i Anny (ur. 1896) z domu Kobylińskiej. W latach 1930–1932 uczęszczał do szkoły powszechnej w Warszawie, w 1932–1934 do Gimnazjum im. Mikołaja Reja, od 1934 do Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie. W maju 1939 reprezentował liceum w międzynarodowych zawodach pływackich w Sztokholmie.

Po wybuchu II wojny światowej od grudnia 1939 w Związku Walki Zbrojnej, od 1942 w Armii Krajowej. Brał udział między innymi w akcji „Wawer” i „Akcji N”. W czerwcu 1940 zdał egzamin dojrzałości na tajnych kompletach i podjął studia medyczne na Tajnym Uniwersytecie Warszawskim, w tzw. szkole docenta Zaorskiego. Pracował jako laborant rentgenowski w Szpitalu Przeciwgruźliczym przy ul. Grochowskiej w Warszawie, pełnił obowiązki lekarza w 36. Legii Akademickiej. W styczniu 1943 aresztowany, osadzony na Pawiaku, uciekł z transportu kolejowego, najprawdopodobniej zmierzającego do obozu koncentracyjnego na Majdanku. Od marca 1944 lekarz (pseudonim „Doktor Ruski”) w oddziale „Zenona” 9. Dywizji AK na Podlasiu. Od października 1944 w Ludowym Wojsku Polskim, felczer w 5. Pułku Moździerzy 1. Polskiej Samodzielnej Brygady Moździerzy. Brał udział w przełamywaniu frontu na Odrze, 2 V 1945 wkroczył do Berlina w dzielnicy Spandau.

Po zakończeniu działań wojennych, jeszcze w 1945, skierowany na piaty rok studiów medycznych Uniwersytetu Marii Curie–Skłodowskiej w Lublinie (UMCS). Studia ukończył 3 VII 1946, 22 VIII 1946 zdemobilizowany w stopniu kapitana. Początkowo wolontariusz w Klinice Chirurgii Ogólnej Wydziału Lekarskiego UMCS, od 1 X 1946 młodszy asystenta, od 1 IX 1948 starszego asystenta. W 1950 odbywał staż naukowy u doktora Wita Rzepeckiego w Ośrodku Chirurgicznym Leczenia Gruźlicy w Zakopanem. W 1951, w oparciu o rozprawę Torbiele sutka, doktor nauk medycznych. Od 1951 konsultant Wojewódzkiej Przychodni Przeciwgruźliczej w Lublinie, był też między innymi konsultantem wojewódzkim do spraw analityki medycznej. Od 1952 adiunkta, w rok później ukończył specjalizację II stopnia z torakochirurgii. Od 1964, w oparciu o rozprawę Badanie monometryczne ciśnień w przewodzie trzustkowym u psa, doktor habilitowany nauk medycznych, od 1965 docent. Od 1971 profesor nadzwyczajny (tytularny), od 1971 kierownik nowo powstałej Kliniki Torakochirurgii Instytutu Chirurgii Akademii Medycznej w Lublinie.

Był członkiem Lubelskiego Oddziału Towarzystwa Chirurgów Polskich, w którym przez dwie kadencje pełnił funkcję przewodniczącego. Był także przewodniczącym Sekcji Chirurgii Klatki Piersiowej i Naczyń Towarzystwa Chirurgów Polskich. W 1976 zorganizował XVI Zjazd Sekcji Chirurgii Klatki Piersiowej w Lublinie (15–16 II 1976).

W Gdańsku od 8 sierpnia do 30 listopada 1979 pełnił obowiązki kierownika Kliniki Chirurgii Klatki Piersiowej, Serca i Naczyń AMG, od 1 XII 1979 kierownik. Od 1 II 1980 do 31 VIII 1984 dyrektor Instytutu Chirurgii AMG, zrezygnował po rozległym zawale serca. Od 1980 profesor zwyczajny. Początkowo mieszkał w małym przyszpitalnym mieszkaniu, następnie w Sopocie.

W marcu 1981 oddelegowany przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej do Pekinu i Szanghaju jako ministerialny ekspert w dziedzinie chirurgii (3–15 III 1981). W latach 1980–1985 pełnił funkcje specjalisty wojewódzkiego w zakresie chirurgii w województwach gdańskim, elbląskim, słupskim, bydgoskim i toruńskim. Od 1981 do 1982 był też członkiem Rady Wyższej Szkolnictwa Medycznego. W 1985 zorganizował w Gdańsku XLII Zjazd Towarzystwa Chirurgów Polskich. W latach 1985–1987 był członkiem Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia i Opieki Społecznej. Po reorganizacji Instytutu Chirurgii AMG w 1987 objął stanowisko kierownika Kliniki Chirurgii Klaki Piersiowej Instytutu Chirurgii. Po reorganizacji w 1992 Instytutu Chirurgii i powołaniu Katedry i Kliniki Chirurgii Klatki Piersiowej pozostał na stanowisku kierownika i był nim do emerytur 30 IX 1992.

W okresie pracy w AMG przyczynił się do rozwoju gdańskiej kardiochirurgii i torakochirurgii. W 1980 wydzielił Oddział Kardiochirurgii Dziecięcej, w kolejnych latach doprowadził do podziału Kliniki na trzy odrębne: Klinikę Chirurgii Onkologicznej (1981), Klinikę Chirurgii Klatki Piersiowej (1987) i Klinikę Kardiochirurgii.

Jego zainteresowania naukowe koncentrowały się na chirurgii ogólnej i chirurgii klatki piersiowej. Jako pierwszy w Polsce pisał o przecinaniu zwieracza Oddiego (1958), o anatomicznej lobektomii wątroby (1968), o obwodowej resekcji trzustki w leczeniu jej przewlekłego zapalenia (1973), o wycięciu fragmentu trzustki i dwunastnicy w raku trzustki (1973). Był autorem 168 prac naukowych, między innymi serii rozpraw na temat wagotonii wybiórczej (1966–1969). Wraz z zespołem opracował anatomię podprzeponowych odcinków nerwów błędnych, fizjologiczne następstwa wagotonii i kliniczne zastosowanie wagotonii wybiórczej w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Zarówno w okresie lubelskim, jak i gdańskim, wiele czasu i uwagi poświęcił operacyjnemu leczeniu wad wrodzonych i nabytych serca, w tym krążeniu pozaustrojowemu. Wiele jego badań naukowych poświęconych było walce z rakiem płuc. Był współautorem (wraz z Jackiem Jassemem) monografii i podręcznika Rak płuc (1994).

W 1970, jako pierwszy w Polsce, oraz jeden z pierwszych na świecie wyciął dolny odcinek tchawicy wraz z rozdwojeniem u chorego posiadającego jedno płuco. W 1978 wprowadził metodę inspekcji śródpiersia (mediastinotomię przymostkową), a w 1986 zastosował sternotomię podłużną, polegającą na umożliwieniu równoczesnego dostępu do obu płuc i jednoczesnej obustronnej resekcji miąższu płuc przy obustronnych przerzutach. W 1988 opracował metodę leczenia chorych z nowotworem płuc po 70. roku życia oraz określił ryzyko zabiegu operacyjnego w chorobie raka płuc.

Był zastępcą członka Kapituły Medalu im. Ludwika Rydygiera, w 1984 odsłonił jego pomnik w Chełmnie. Na zlecenie Polskiej Akademii Nauk przygotował raport dotyczący stanu diagnostyki raka płuc w Polsce (1978). 10 IX 1993 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Był członkiem i założycielem Klubu Kardiochirurgów Polskich (1983) oraz Klubu Torakochirurgów Polskich (1983), którego był pierwszym przewodniczącym (1983–1991). Członek Towarzystwa Chirurgów Polskich, w latach 1972–1989 w zarządzie, w 1983–1985 prezes, od 1987 członek honorowy. Należał do Polskiego Towarzystwa Kardio-Torakochirurgów, od 2007 jego członek honorowy. Był też członkiem (1975–1983) i wiceprzewodniczącym (1983–1986) Krajowego Nadzoru do Spraw Chirurgii, Międzynarodowego Towarzystwa Chirurgów (od 1979), Międzynarodowego Towarzystwa Chirurgii Sercowo-Naczyniowej (od 1979) i redakcji czasopisma „Polski Przegląd Chirurgiczny (1976–1993).

Odznaczony Krzyżem Walecznym (1945), Medalem Zwycięstwa i Wolności (1945), medalem „Za Odrę, Nysę i Bałtyk” (1945), Odznaką Grunwaldzką (1945), dwoma Medalami Wojska Polskiego (1946 i 1948), Medalem za Udział w Walkach za Berlin (1968), odznaką „Za wzorową pracę w służbie zdrowia” (1968), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1973), odznaką „Za zasługi dla Lubelszczyzny” (1976 i 1979), odznaką „Zasłużonemu dla miasta Lublina” (1978), odznaką honorową Akademii Medycznej w Lublinie (1978), Medalem 40-lecia Polski Ludowej (1984), Krzyżem Armii Krajowej (1985), medalem „Za zasługi dla Marynarki Wojennej” (1985), medalem „Zasłużonemu nauczycielowi PRL” (1986), Orderem Sztandaru Pracy II klasy z okazji 100-lecia Towarzystwa Chirurgów Polskich (1989), Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami (1990), odznaką pamiątkową Akcji „Burza” (1994), medalem „Zasłużonemu Akademii Medycznej w Gdańsku” (1995), medalem im. Ludwika Rydygiera „Za wybitne osiągnięcia w chirurgii”, Medalem Prezydenta Miasta Lublina (1996). oraz dwoma odznaczeniami radzieckimi: „Za pobiedu nad Giermaniej w Wielikoj Otieczestwiennoj Wojnie 1941–1945”, oraz „Za wziatie Berlina” (1946).

Wielokrotnie był doceniany przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej – otrzymał Nagrodę Naukową I stopnia (1986 i 1995), nagrodę indywidualną (1986), nagrodę I stopnia za osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze, nagrodę za całokształt osiągnięć (1992). W 1995, kiedy przebywał już na emeryturze, otrzymał naukową nagrodę zespołową ministra za podręcznik Rak płuc.

W latach 1965–1983 został odznaczony licznymi wyróżnieniami za działalność społeczną: Odznaką Tysiąclecia, odznaką „10 lat w Służbie Narodu”, odznaką ORMO, złotą odznaką „Zasłużony Działacz Turystyki”, złotą odznaką „Zasłużony Działacz Kultury Fizycznej”, odznaką „Zasłużony Działacz Ludowych Zespołów Sportowych”, odznaką „Zasłużony Działacz Polskiego Związku Motorowego”, złotą honorową odznaką Polskiego Związku Motorowego, złotą honorową odznaką Automobilklubu Polski. Otrzymał również liczne honorowe odznaczenia automobilklubów z całej Polski, między innymi z Wielkopolski, Warmińsko-Mazurskiego, Śląskiego, Toruńskiego, Opolskiego, Lubelskiego, Krakowskiego, Kieleckiego, Częstochowskiego oraz Morskiego. W 1983 otrzymał tytuł Członka Honorowego Polskiego Związku Motorowego. Powyższe wyróżnienia związane były z jego pasjami motoryzacyjnymi i turystyką – przez wiele lat był członkiem Lubelskiego Automobilklubu (1958–1983), jego wiceprezesem, a w latach 1966–1970 pełnił funkcję jego Prezesa. W 1980 został członkiem Morskiego Automobilklubu w Gdyni. Był stałym delegatem Polski do Międzynarodowej Federacji Samochodowej FIA w Paryżu. Brał czynny udział w licznych rajdach samochodowych oraz w Mistrzostwach Polski.

Od 1946 żonaty z lekarzem laryngologiem i foniatrą Wandą z domu Czarnecką (5 II 1920 – 12 X 2008), pochodzącą z Wilna córką profesora fizjologii. Ojciec Zofii (1948–2005), absolwentkę Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie mieszkającą na stałe w USA, i Barbarę (ur. 1952), oceanografkę, absolwentkę Uniwersytetu Gdańskiego.

Uroczystość pożegnalna odbyła się 7 IV 2008 w kaplicy cmentarza Srebrzysko w Gdańsku. Pochowany 24 IV 2008 na Cmentarzu Katolickim w Sopocie, obok niego spoczęła żona. SeKo PP









Bibliografia:
Karnicka–Młodkowska Hanna, Jassem Jacek, Klinika Onkologii i Radioterapii, „Annales Academiae Medicae Gedanensis” 1995, t. 25, s. 336.
Kronika, opracowali Eugeniusz Sienkowski, Zbigniew Machaliński, Zbigniew Kamiński, Annales Academiae Medicae Gedanensis”, t. 10–26, 1980–1996.
Narkiewicz Mirosława, Klinika Kardiochirurgii, „Annales Academiae Medicae Gedanensis” 1995, t. 25, Suplement 1, s. 156.
Sieńkowski Eugeniusz, Papliński Zdzisław, Narkiewicz Mirosława, Z życia uczelni. Instytut Chirurgii Akademii Medycznej w Gdańsku w latach 1970–1982. Rys historyczny, „Annales Academiae Medicae Gedanensis” 1983, t. 13, s. 161, 162, 168, 169.
Skokowski Jan, Brasawska Józefa, Katedra i Klinika Chirurgii Klatki Piersiowej, „Annales Academiae Medicae Gedanensis” 1995, t. 25, suplement 2, s. 119–121.
Skokowski Jan, Pamięci Profesora Zbigniewa Paplińskiego w pierwszą rocznicę śmierci, „Gazeta AMG” 2009, nr 4, s. 22–24.
Skokowski Jan, Zbigniew Eugeniusz Papliński (1922–2008), „Annales Academiae Medicae Gedanensis” 2009, t. 39, s. 264–267.