KUNSZT WODNY
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
[[File:Kunszt_Wodny.jpg|thumb|Pierwotna lokalizacja Kunsztu Wodnego (a także obok młyna garbarskiego i młyna foluszniczego) przy Bramie Wyżynnej, fragment widoku Gdańska Franza Hogenberga z 1573]] | [[File:Kunszt_Wodny.jpg|thumb|Pierwotna lokalizacja Kunsztu Wodnego (a także obok młyna garbarskiego i młyna foluszniczego) przy Bramie Wyżynnej, fragment widoku Gdańska Franza Hogenberga z 1573]] | ||
| − | [[File: Kunszt_Wodny,_Willer.png |thumb| Kunszt Wodny (w środku, z jasnym dachem), w prawo folusz, most nad [[KANAŁ RADUNI | Kanałem Raduni]], młyn garbarski, rys. [[WILLER PETER | Peter Willer]], 1687]] | + | [[File: Kunszt_Wodny,_Willer.png |thumb| Kunszt Wodny (w środku, z jasnym dachem), w prawo folusz, most nad [[KANAŁ RADUNI | Kanałem Raduni]], młyn garbarski, rys. [[WILLER PETER, architekt, grafik, kartograf | Peter Willer]], 1687]] |
[[File:Deisch_Matthaeus_Kunszt_Wodny,_1761–1765.jpg|thumb| Kunszt Wodny (najwyższy budynek), z prawej folusz, kamienny oraz drewniany most nad Kanałem Raduni i młyn garbarski, Matthaeus Deisch, 1761–1765]] | [[File:Deisch_Matthaeus_Kunszt_Wodny,_1761–1765.jpg|thumb| Kunszt Wodny (najwyższy budynek), z prawej folusz, kamienny oraz drewniany most nad Kanałem Raduni i młyn garbarski, Matthaeus Deisch, 1761–1765]] | ||
Wersja z 16:55, 1 sty 2023
KUNSZT WODNY (Wasserkunst, Druckwerk, machina hydraulica), funkcjonująca od około 1550 stacja pomp (wieża ciśnień), zapewniająca odpowiednie ciśnienie wody w miejskich wodociągach. Zbudowany po uruchomieniu rurociągu z Krzyżowników, po wschodniej stronie jego skrzyżowania z Kanałem Raduni, pierwotnie w okolicach Bramy Wyżynnej, około 1584 przesunięty na Targ Rakowy. Własność miasta, łożącego na jego utrzymanie.
W latach 1573–1576 powstał tzw. „nowy Kunszt Wodny”, zniszczony w 1577 podczas wojny Gdańska z królem polskim Stefanem Batorym, po raz kolejny odbudowany w 1584–1593, z podziemnym systemem dostarczania wody do miasta. W początku XVII wieku zmodernizowany przez Adama Wiebego. Powstał wówczas budynek o długości około 50 m, z drewnianą wieżą (wysokości około 10 m), usytuowany równolegle do Kanału Raduni, po jego zachodniej stronie, napędzany kołem przez wody kanału. Całość przykrywał czterospadowy (następnie dwuspadowy) dach, czterospadowy dach wieży zakończony był czterema lukarnami i pozłacaną kulą. Znajdował się w nim zbiornik na wodę, z dnem tuż nad lustrem wody kanału i umieszczonymi na dnie dwoma na przemian działającymi cylindrycznymi pompami, wtłaczającymi wodę, skąd tłoczona była do rur przerzuconych nad miejską fosą po przęsłach mostu przed Bramą Wyżynną.
W latach 1717–1719 podczas modernizacji przeprowadzonej pod kierunkiem Michaela Wittwercka i Jeana Charpantiera wybudowano wyższą, murowaną wieżę z barokowym hełmem i kulą na szczycie. Zaprzestał funkcjonowania po pożarze 6–7 V 1852. Po 1870 przebudowany na bazę dyżurnych hydraulików miejskiego zakładu wodociągowego, rozebrany około 1920. Pozostałości po zębatych kołach przenoszących siłę prądu wody na urządzenia widoczne były w Kanale Raduni jeszcze po II wojnie światowej.
Podczas budowy Forum Gdańsk w tym samym miejscu powstał budynek nazwany „Kunsztem Wodnym”, przeznaczony dla Instytut Kultury Miejskiej (punkt informacji turystycznej, kino autorskie, pracownie, wielka makieta gdańskiego Śródmieścia, prezentacja mechanizmów historycznego Kunsztu Wodnego i zabytków archeologicznych odnalezionych podczas badań poprzedzających budowę). Do dawnego Kunsztu nawiązuje także tzw. „rzeczka szklana” usytuowana na poziomie dachu (27,75 m długości i 3,95 m szerokości), spływająca od strony północnej do specjalnego brodzika w Kanale Raduni.
