PRZEGLĄD PIOSENKI PRAWDZIWEJ „ZAKAZANE PIOSENKI”

Wersja z 09:17, 25 lis 2022

Hala Olivia w trakcie I Przeglądu Piosenki Prawdziwej

I Przegląd Piosenki Prawdziwej

I PRZEGLĄD PIOSENKI PRAWDZIWEJ „ZAKAZANE PIOSENKI”, ogólnopolski, niezależny festiwal muzyczny, zorganizowany w Gdańsku, z okazji pierwszej rocznicy podpisania porozumień sierpniowych ( porozumienia gdańskie), w dniach 20–22 VIII 1981. Patronat nad festiwalem objął przewodniczący Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ „Solidarność” Lech Wałęsa. Za pomysłodawcę imprezy powszechnie uważa się muzyka, poetę i satyryka Macieja Zembatego. Wedle innych relacji pomysł organizacji festiwalu narodził się na Wybrzeżu, a jego autorem był pracownik Stoczni Północnej i członek Prezydium Zarządu Regionu Gdańskiego NSZZ „Solidarność” Bogusław Gołąb. W jego zamyśle festiwal miał być podziękowaniem dla osób zaangażowanych w budowę pomnika Poległych Stoczniowców, odsłoniętego w Gdańsku w grudniu 1980. Z kolei w zamyśle Macieja Zembatego festiwal miał się wpisywać w obchody pierwszej rocznicy powstania „Solidarności”.

Impreza znacznie przerosła pierwotne oczekiwania gdańskich stoczniowców. W trzydniowym festiwalu udział wzięło ponad 200 artystów z całej Polski. Zaproszono też kilku artystów zagranicznych, spośród których zgodę na udział w gdańskiej imprezie wyraził kanadyjski piosenkarz Leonard Cohen, lecz ostatecznie nie dotarł on do Polski. W medialnej obsłudze wydarzenia uczestniczyło ponad 200 dziennikarzy i 15 ekip telewizyjnych (głównie zagranicznych).

Z powodu dużego zainteresowania publiczności zrezygnowano z pierwotnego pomysłu, aby zorganizować festiwal w mieszczącym się przy ulicy Złotników Klubie Stoczni Północnej „Lastadia” i zorganizowano go w hali Olivia. Organizację festiwalu koordynował kierownik klubu „Lastadia” Waldemar Banasik oraz współpracujący z nim Bogusław Gołąb i aktor Szymon Pawlicki. Biurem prasowym kierował Adam Grzybowski, księgowość nadzorował Janusz Tołłoczko, a za ochronę imprezy odpowiadał Marian Kołpak. Autorami programu festiwalowego byli Maciej Zembaty i – pełniący funkcję reżysera – Maciej Karpiński. Na czele rady artystycznej stanął Andrzej Wajda.

Program festiwalu składał się z trzech pięciogodzinnych części, które były prezentowane publiczności przez trzy kolejne dni. Impreza miała formułę otwartą i mogli w niej uczestniczyć wszyscy chętni artyści. W praktyce dominowały dwa nurty: poezja śpiewana i rozrywka. Krytykę ze strony władz PRL i podległych im oficjalnych mediów budziły zarówno treści niektórych piosenek, jak i scenografia, w której znalazły się między innymi portrety przywódców PZPR i zwisająca ze stoczniowego dźwigu pętla. Logotyp festiwalu został zaprojektowany przez Jerzego Janiszewskiego i przedstawiał uniesioną w górę pięść ściskającą mikrofon. Jednym z przebojów festiwalu była – rozpropagowana za sprawą wyświetlanego w kinach latem 1981 Człowieka z żelaza Andrzeja Wajdy, a wykonywana w hali Olivia przez sopockiego barda Mieczysława Cholewę – Ballada o Janku Wiśniewskim.

W festiwalu wystąpili między innymi: Małgorzata Bratek, Jacek Fedorowicz, Marek Grechuta, Przemysław Gintrowski, Jacek Kaczmarski, Jacek Kleyff, Antonina Krzysztoń, Andrzej Poniedzielski, Ryszard Riedel, Andrzej Rosiewicz, Jan Tadeusz Stanisławski, Piotr Szczepanik, Leszek Wójtowicz i Maciej Zembaty oraz zespoły: Kryzys, Maanam, Pod Budą, Pomorzanie, Trzeci Oddech Kaczuchy, Wały Jagiellońskie i Wolna Grupa Bukowina. Wśród konferansjerów znaleźli się: Daniel Olbrychski, Piotr Skrzynecki, Andrzej Strzelecki i Jerzy Stuhr.

W trakcie przygotowań do festiwalu cenzura zakwestionowała teksty piosenek: Jacka Zwoźniaka Piosenka na wszelki wypadek, Andrzeja Garczarka Przyjaciół nie będzie mi nikt wybierał, Jana Tadeusza Stanisławskiego Felieton, Jacka Kaczmarskiego Świadkowie i Leszka Wojtowicza Pielgrzymka. Mimo to wszystkie one (z wyjątkiem piosenki Wojtowicza) zostały wykonane. W odpowiedzi władze PRL planowały wszcząć wobec niepokornych artystów i organizatorów postępowanie prokuratorskie, lecz ostatecznie nikogo nie ukarano. Wiele tekstów uderzało we władze komunistyczne, krytykując działania ich przedstawicieli i nierównoprawny sojusz PRL z ZSRR. Festiwal był bacznie śledzony przez funkcjonariuszy SB, a w oficjalnej prasie ukazał się szereg krytycznych wobec jego organizatorów artykułów i komentarzy.

Podczas festiwalu najlepszym wykonawcom wręczano symboliczne: złote, srebrne i brązowe Kneble. Statuetki te zostały zaprojektowane przez rzeźbiarza Kazimierza Kalkowskiego. Wśród wyróżnionych wykonawców znaleźli się między innymi: Małgorzata Bratek, Aleksander Grotowski, Jacek Kaczmarski, Antonina Krzysztoń, Maciej Pietrzyk, zespól Pomorzanie, Zbigniew Sekulski, Tadeusz Sikora, Jan Tadeusz Stanisławski, Maciej Zembaty i Jacek Zwoźniak. Nagrody specjalne, ufundowane przez Gdański Komitet Obrony Więzionych za Przekonania, przyznano natomiast Piotrowi Szczepanikowi i Ewie Dałkowskiej. Impreza cieszyła się dużym zainteresowaniem publiczności, szacowanej przez Waldemara Banasika na 15–18 tys. osób. Cały dochód z imprezy został przeznaczony na cele społeczne i wpłacony na konto Zarządu Regionu Gdańskiego „Solidarności”.

Z perspektywy czasu festiwal okazał się jednym z najważniejszych wydarzeń kulturalnych w Polsce na początku lat 80. XX w., a kasety z jego nagraniami zaczęły krążyć po kraju i poza jego granicami. Na fali popularności tej imprezy w sopockiej Operze Leśnej odbyły się jeszcze dwa wydarzenia: koncert laureatów I Przeglądu Piosenki Prawdziwej „Zakazane Piosenki” (4 IX 1981) i zorganizowany dwadzieścia lat później II Przegląd Piosenki Prawdziwej „Zakazane Piosenki” (30 VIII 2001). PB