KOŚCIÓŁ MATKI BOŻEJ SALETYŃSKIEJ

Z Encyklopedia Gdańska
(Różnice między wersjami)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
Linia 9: Linia 9:
 
'''KOŚCIÓŁ MATKI BOSKIEJ SALETYŃSKIEJ''', Sobieszewo, ul. Piesza 1. Kościół rzymsko-katolicki o nieznanym wezwaniu mógł tu istnieć już prawdopodobnie w XVI wieku, przejęty następnie przez luteranów. Od 1590 wymienia się luterańskich kaznodziejów, którzy posługiwali tu w pojedynkę. Zbór luterański początkowo skromnych rozmiarów, w XVII wieku kilkakrotnie był przebudowywany. Była to budowla o konstrukcji szachulcowej, sześcioosiowa, na rzucie prostokąta, kryta dachem dwuspadowym, tzw. karpiówką. W latach 1683–1687, za czasów pastora Petera Rechoviusa, kościół przebudowano w stylu barokowym, dodając mu wieżę. W 1745, za czasów pastora [[FALCK NATHANAEL GOTTFRIED, pastor kościoła w Sobieszewie | Nathanaela Gottfrieda Falcka]], wzniesiono od południa kaplicę, a w nawie głównej pojawił się w 1741 nowy ołtarz. W 1771 zbudowano nową ambonę. Po uszkodzeniach spowodowanych kataklizmami (huragan w 1818, powódź w 1840) zbór poddano dwukrotnie renowacji (1823 i 1845). Ewangelicka parafia na tzw. Mierzei (Nehrung) do 1793 podlegała gdańskiemu Ministerium Duchownemu, następnie funkcjonowała w ramach osobnej superintendentury (o takiej samej nazwie: Nehrung (Żuławy)). W sąsiedztwie kościoła znajdował się cmentarz, a na nim zabytkowe nagrobki, pochodzące z XVIII wieku, dwa obecnie zachowane.<br/><br/>
 
'''KOŚCIÓŁ MATKI BOSKIEJ SALETYŃSKIEJ''', Sobieszewo, ul. Piesza 1. Kościół rzymsko-katolicki o nieznanym wezwaniu mógł tu istnieć już prawdopodobnie w XVI wieku, przejęty następnie przez luteranów. Od 1590 wymienia się luterańskich kaznodziejów, którzy posługiwali tu w pojedynkę. Zbór luterański początkowo skromnych rozmiarów, w XVII wieku kilkakrotnie był przebudowywany. Była to budowla o konstrukcji szachulcowej, sześcioosiowa, na rzucie prostokąta, kryta dachem dwuspadowym, tzw. karpiówką. W latach 1683–1687, za czasów pastora Petera Rechoviusa, kościół przebudowano w stylu barokowym, dodając mu wieżę. W 1745, za czasów pastora [[FALCK NATHANAEL GOTTFRIED, pastor kościoła w Sobieszewie | Nathanaela Gottfrieda Falcka]], wzniesiono od południa kaplicę, a w nawie głównej pojawił się w 1741 nowy ołtarz. W 1771 zbudowano nową ambonę. Po uszkodzeniach spowodowanych kataklizmami (huragan w 1818, powódź w 1840) zbór poddano dwukrotnie renowacji (1823 i 1845). Ewangelicka parafia na tzw. Mierzei (Nehrung) do 1793 podlegała gdańskiemu Ministerium Duchownemu, następnie funkcjonowała w ramach osobnej superintendentury (o takiej samej nazwie: Nehrung (Żuławy)). W sąsiedztwie kościoła znajdował się cmentarz, a na nim zabytkowe nagrobki, pochodzące z XVIII wieku, dwa obecnie zachowane.<br/><br/>
 
Podczas walk w 1945 zbór częściowo rozebrano (materiał zużyto na budowę schronów dla Wehrmachtu), częściowo uległ zniszczeniu na skutek ostrzału artyleryjskiego (wieża, kruchta, dachy, chór, galerie, okna i drzwi). Gmina ewangelicka działała do 1946, tj. do wysiedlenia ludności niemieckiej z terenu gminy [[ŚWIBNO | Świbno]]. Kościół w lipcu 1946 oddano do dyspozycji zgromadzeniu zakonnemu [[SALETYNI | saletynów]],  w styczniu 1947 erygowano tu kierowaną przez zakonników parafię rzymsko-katolicką pod wyżej wymienionym wezwaniem, obejmującą nie tylko całą [[WYSPA SOBIESZEWSKA | Wyspę Sobieszewską]], ale także wsie Żuław Gdańskich: Trzcinowo, Wiślinkę, Bogatkę i Pleniewo. W latach 1946–1947 świątynia została częściowo wyremontowana i odbudowana. Zrezygnowano jedynie z odbudowania wieży, którą zastąpiła mała czworoboczna drewniana sygnaturka z krzyżem pośrodku dachu. Kościół konsekrowano 5 X 1947, w setną rocznicę objawień w La Salette. W 1948 ustanowiono kaplicę filialną w Świbnie pod wezwaniem św. Wojciecha. Pełne unormowanie prawa własności do kościelnego gruntu nastąpiło w czerwcu 1971. W  1961 sprowadzono i umieszczono we wnętrzu świątyni figurę Matki Boskiej Płaczącej (czyli Saletyńskiej – najstarsza w Polsce, wykonana w 1926, do Gdańska przywieziona z klasztoru macierzystego w Krakowie), rychło otoczoną kultem. W 1981, po wydzieleniu osobnej parafii w Świbnie, przy kościele sobieszewskim pozostała tylko zachodnia część wyspy oraz tereny na Żuławach. <br /><br />  
 
Podczas walk w 1945 zbór częściowo rozebrano (materiał zużyto na budowę schronów dla Wehrmachtu), częściowo uległ zniszczeniu na skutek ostrzału artyleryjskiego (wieża, kruchta, dachy, chór, galerie, okna i drzwi). Gmina ewangelicka działała do 1946, tj. do wysiedlenia ludności niemieckiej z terenu gminy [[ŚWIBNO | Świbno]]. Kościół w lipcu 1946 oddano do dyspozycji zgromadzeniu zakonnemu [[SALETYNI | saletynów]],  w styczniu 1947 erygowano tu kierowaną przez zakonników parafię rzymsko-katolicką pod wyżej wymienionym wezwaniem, obejmującą nie tylko całą [[WYSPA SOBIESZEWSKA | Wyspę Sobieszewską]], ale także wsie Żuław Gdańskich: Trzcinowo, Wiślinkę, Bogatkę i Pleniewo. W latach 1946–1947 świątynia została częściowo wyremontowana i odbudowana. Zrezygnowano jedynie z odbudowania wieży, którą zastąpiła mała czworoboczna drewniana sygnaturka z krzyżem pośrodku dachu. Kościół konsekrowano 5 X 1947, w setną rocznicę objawień w La Salette. W 1948 ustanowiono kaplicę filialną w Świbnie pod wezwaniem św. Wojciecha. Pełne unormowanie prawa własności do kościelnego gruntu nastąpiło w czerwcu 1971. W  1961 sprowadzono i umieszczono we wnętrzu świątyni figurę Matki Boskiej Płaczącej (czyli Saletyńskiej – najstarsza w Polsce, wykonana w 1926, do Gdańska przywieziona z klasztoru macierzystego w Krakowie), rychło otoczoną kultem. W 1981, po wydzieleniu osobnej parafii w Świbnie, przy kościele sobieszewskim pozostała tylko zachodnia część wyspy oraz tereny na Żuławach. <br /><br />  
−
22 II 1986 doszło do pożaru, w wyniku którego poewangelicki kościół uległ całkowitej zagładzie, udało się zeń wynieść niektóre elementy wyposażenia, w tym wyżej wymienioną figurę Matki Boskiej Płaczącej. Ocalała natomiast plebania (osobno stojąca na północny zachód od starego kościoła), na której dziedzińcu przez pół roku odbywały się msze. Kaplicę zastępczą udostępniono już w sierpniu 1986. Od 1988 do 1995 wzniesiono od podstaw, według projektu architektów [[TARASZKIEWICZ LEOPOLD WITOLD | Leopolda]] i Antoniego Taraszkiewiczów, nową świątynię, od strony wschodniej (prezbiterium i zakrystii) łączącą się z plebanią. Kaplica zastępcza została wówczas zaadaptowana na Dom Pielgrzyma (pod nazwą Dom Maksymina i Melanii). W 1997 [[GOCŁOWSKI TADEUSZ | abp Tadeusz Gocłowski]] poświęcił kaplicę Matki Boskiej Płaczącej w nawie bocznej nowego kościoła, w 2003 ustanowił tu archidiecezjalne Sanktuarium Matki Boskiej Saletyńskiej, a w 2007, w asyście kilku innych biskupów, dokonał uroczystej koronacji figury. <br/><br/>
+
22 II 1986 doszło do pożaru, w wyniku którego poewangelicki kościół uległ całkowitej zagładzie, udało się zeń wynieść niektóre elementy wyposażenia, w tym wyżej wymienioną figurę Matki Boskiej Płaczącej. Ocalała natomiast plebania (osobno stojąca na północny zachód od starego kościoła), na której dziedzińcu przez pół roku odbywały się msze. Kaplicę zastępczą udostępniono już w sierpniu 1986. Od 1988 do 1995 wzniesiono od podstaw, według projektu architektów [[TARASZKIEWICZ LEOPOLD WITOLD, profesor Politechniki Gdańskiej | Leopolda]] i Antoniego Taraszkiewiczów, nową świątynię, od strony wschodniej (prezbiterium i zakrystii) łączącą się z plebanią. Kaplica zastępcza została wówczas zaadaptowana na Dom Pielgrzyma (pod nazwą Dom Maksymina i Melanii). W 1997 [[GOCŁOWSKI TADEUSZ, arcybiskup gdański | abp Tadeusz Gocłowski]] poświęcił kaplicę Matki Boskiej Płaczącej w nawie bocznej nowego kościoła, w 2003 ustanowił tu archidiecezjalne Sanktuarium Matki Boskiej Saletyńskiej, a w 2007, w asyście kilku innych biskupów, dokonał uroczystej koronacji figury. <br/><br/>
 
Kościół obecny na planie prostokąta, murowany, z nawami bocznymi. Nad wejściem wieżyczka nawiązująca kształtem do tej zniszczonej w 1945. Prezbiterium ozdobione jedynie prostym drewnianym krzyżem; z prawej strony, w południowej nawie kaplica Matki Boskiej Płaczącej, w nawie przeciwległej kaplica Miłosierdzia Bożego ze stałą adoracją Najświętszego Sakramentu. Przy parafii, w dalszym ciągu kierowanej przez saletynów, działają liczne organizacje i stowarzyszenia katolickie. Na jej terenie funkcjonują też inne zgromadzenia zakonne, w tym od 1946 [[FRANCISZKANIE | franciszkanki]] służebnice krzyża oraz od 1991 [[PALLOTYNKI | pallotynki]]. {{author: SK}} <br /><br />
 
Kościół obecny na planie prostokąta, murowany, z nawami bocznymi. Nad wejściem wieżyczka nawiązująca kształtem do tej zniszczonej w 1945. Prezbiterium ozdobione jedynie prostym drewnianym krzyżem; z prawej strony, w południowej nawie kaplica Matki Boskiej Płaczącej, w nawie przeciwległej kaplica Miłosierdzia Bożego ze stałą adoracją Najświętszego Sakramentu. Przy parafii, w dalszym ciągu kierowanej przez saletynów, działają liczne organizacje i stowarzyszenia katolickie. Na jej terenie funkcjonują też inne zgromadzenia zakonne, w tym od 1946 [[FRANCISZKANIE | franciszkanki]] służebnice krzyża oraz od 1991 [[PALLOTYNKI | pallotynki]]. {{author: SK}} <br /><br />
 
{| class="tableGda"
 
{| class="tableGda"
 
|-
 
|-
 
|+ Pastorzy luterańscy
 
|+ Pastorzy luterańscy
 +
|-
 +
| 1590–1594
 +
| Nicolaus Meusel (Neuselius)
 +
|-
 +
| 1594–1603
 +
| Christianus Denke
 +
|-
 +
| 1603–1605
 +
| David Lentzmann (Lutzmann)
 +
|-
 +
| 1605–1607
 +
| Heinrich Möller
 +
|-
 +
| 1608–1625
 +
| Johann Phaner (Phamer)
 +
|-
 +
| 1626–1637
 +
| Martin Jagemann
 +
|-
 +
| 1638–1652
 +
| Isaac Kluge
 +
|-
 +
| 1652–1655
 +
| Johann Neumann
 +
|-
 +
| 1656–1666
 +
| Daniel Matthäi
 +
|-
 +
| 1666–1673 
 +
| Johann Otzech
 +
|-
 +
| 1673–1690
 +
| Peter Rechovius (Rackovius)
 +
|-
 +
| 1690–1709
 +
| Nathanael Taute (Tautz)
 +
|-
 +
| 1709–1714
 +
| Daniel Hartsch
 +
|-
 +
| 1715–1762
 +
| [[FALCK NATHANAEL GOTTFRIED, pastor kościoła w Sobieszewie | Nathanael Gottfried Falck]]
 +
|-
 +
| 1762–1771
 +
| Johann Möller
 +
|-
 +
| 1771–1787
 +
| Franz Jakob Schirk (Schalk)
 +
|-
 +
| 1787–1791
 +
| Samuel Gottlieb Weickhmann
 
|-
 
|-
 
| 1791–1818
 
| 1791–1818
Linia 19: Linia 70:
 
|-
 
|-
 
| 1818–1826
 
| 1818–1826
−
| [[BÄRREYSEN JOHANN WILHELM LUDWIG | Johann Wilhelm Ludwig Bärreysen]]
+
| [[BÄRREYSEN JOHANN WILHELM LUDWIG, pastor kościoła Zbawiciela | Johann Wilhelm Ludwig Bärreysen]]
 
|-
 
|-
 
| 1827–1832
 
| 1827–1832
−
| [[BLECH KARL ADOLPH | Karl Adolph Blech]]
+
| [[BLECH KARL ADOLPH, pastor | Karl Adolph Blech]]
 
|-
 
|-
 
| 1832–1840
 
| 1832–1840
−
| [[BÄRREYSEN JOHANN WILHELM LUDWIG | Johann Wilhelm Ludwig Bärreysen]]
+
| [[BÄRREYSEN JOHANN WILHELM LUDWIG, pastor kościoła Zbawiciela | Johann Wilhelm Ludwig Bärreysen]]
 
|-
 
|-
 
| 1840–1848
 
| 1840–1848
Linia 37: Linia 88:
 
|-
 
|-
 
| 1880–1900
 
| 1880–1900
−
| [[RADTKE ADOLF HERMANN ERNST | Adolf Hermann Ernst Radtke]]
+
| [[RADTKE ADOLF HERMANN ERNST, pastor kościoła w Sobieszewie | Adolf Hermann Ernst Radtke]]
 
|-
 
|-
 
| 1900–1916
 
| 1900–1916
−
| [[DIETRICH EMIL OTTO | Emil Otto Dietrich]]
+
| [[DIETRICH EMIL OTTO, pastor w Sobieszewie | Emil Otto Dietrich]]
 
|-
 
|-
 
| 1916–1935
 
| 1916–1935
−
| [[BÖHM WALTER | Walter Böhm]]
+
| [[BÖHM WALTER, pastor, poseł do Volkstagu | Walter Böhm]]
 
|-
 
|-
 
| class="authorEgTab" | {{author: MrGl}}
 
| class="authorEgTab" | {{author: MrGl}}

Wersja z 15:03, 2 lis 2022

Kościół w Sobieszewie przed 1945
Kościół Matki Boskiej Saletyńskiej po pożarze 2 II 1986
Wypalone wnętrze kościoła Matki Boskiej Saletyńskiej po pożarze 2 II 1986
Wypalone wnętrze kościoła Matki Boskiej Saletyńskiej po pożarze 2 II 1986
Kościół Matki Boskiej Saletyńskiej w Sobieszewie, 2018
Wnętrze kościoła Matki Boskiej Saletyńskiej w Sobieszewie, 2018

KOŚCIÓŁ MATKI BOSKIEJ SALETYŃSKIEJ, Sobieszewo, ul. Piesza 1. Kościół rzymsko-katolicki o nieznanym wezwaniu mógł tu istnieć już prawdopodobnie w XVI wieku, przejęty następnie przez luteranów. Od 1590 wymienia się luterańskich kaznodziejów, którzy posługiwali tu w pojedynkę. Zbór luterański początkowo skromnych rozmiarów, w XVII wieku kilkakrotnie był przebudowywany. Była to budowla o konstrukcji szachulcowej, sześcioosiowa, na rzucie prostokąta, kryta dachem dwuspadowym, tzw. karpiówką. W latach 1683–1687, za czasów pastora Petera Rechoviusa, kościół przebudowano w stylu barokowym, dodając mu wieżę. W 1745, za czasów pastora Nathanaela Gottfrieda Falcka, wzniesiono od południa kaplicę, a w nawie głównej pojawił się w 1741 nowy ołtarz. W 1771 zbudowano nową ambonę. Po uszkodzeniach spowodowanych kataklizmami (huragan w 1818, powódź w 1840) zbór poddano dwukrotnie renowacji (1823 i 1845). Ewangelicka parafia na tzw. Mierzei (Nehrung) do 1793 podlegała gdańskiemu Ministerium Duchownemu, następnie funkcjonowała w ramach osobnej superintendentury (o takiej samej nazwie: Nehrung (Żuławy)). W sąsiedztwie kościoła znajdował się cmentarz, a na nim zabytkowe nagrobki, pochodzące z XVIII wieku, dwa obecnie zachowane.

Podczas walk w 1945 zbór częściowo rozebrano (materiał zużyto na budowę schronów dla Wehrmachtu), częściowo uległ zniszczeniu na skutek ostrzału artyleryjskiego (wieża, kruchta, dachy, chór, galerie, okna i drzwi). Gmina ewangelicka działała do 1946, tj. do wysiedlenia ludności niemieckiej z terenu gminy Świbno. Kościół w lipcu 1946 oddano do dyspozycji zgromadzeniu zakonnemu saletynów, w styczniu 1947 erygowano tu kierowaną przez zakonników parafię rzymsko-katolicką pod wyżej wymienionym wezwaniem, obejmującą nie tylko całą Wyspę Sobieszewską, ale także wsie Żuław Gdańskich: Trzcinowo, Wiślinkę, Bogatkę i Pleniewo. W latach 1946–1947 świątynia została częściowo wyremontowana i odbudowana. Zrezygnowano jedynie z odbudowania wieży, którą zastąpiła mała czworoboczna drewniana sygnaturka z krzyżem pośrodku dachu. Kościół konsekrowano 5 X 1947, w setną rocznicę objawień w La Salette. W 1948 ustanowiono kaplicę filialną w Świbnie pod wezwaniem św. Wojciecha. Pełne unormowanie prawa własności do kościelnego gruntu nastąpiło w czerwcu 1971. W 1961 sprowadzono i umieszczono we wnętrzu świątyni figurę Matki Boskiej Płaczącej (czyli Saletyńskiej – najstarsza w Polsce, wykonana w 1926, do Gdańska przywieziona z klasztoru macierzystego w Krakowie), rychło otoczoną kultem. W 1981, po wydzieleniu osobnej parafii w Świbnie, przy kościele sobieszewskim pozostała tylko zachodnia część wyspy oraz tereny na Żuławach.

22 II 1986 doszło do pożaru, w wyniku którego poewangelicki kościół uległ całkowitej zagładzie, udało się zeń wynieść niektóre elementy wyposażenia, w tym wyżej wymienioną figurę Matki Boskiej Płaczącej. Ocalała natomiast plebania (osobno stojąca na północny zachód od starego kościoła), na której dziedzińcu przez pół roku odbywały się msze. Kaplicę zastępczą udostępniono już w sierpniu 1986. Od 1988 do 1995 wzniesiono od podstaw, według projektu architektów Leopolda i Antoniego Taraszkiewiczów, nową świątynię, od strony wschodniej (prezbiterium i zakrystii) łączącą się z plebanią. Kaplica zastępcza została wówczas zaadaptowana na Dom Pielgrzyma (pod nazwą Dom Maksymina i Melanii). W 1997 abp Tadeusz Gocłowski poświęcił kaplicę Matki Boskiej Płaczącej w nawie bocznej nowego kościoła, w 2003 ustanowił tu archidiecezjalne Sanktuarium Matki Boskiej Saletyńskiej, a w 2007, w asyście kilku innych biskupów, dokonał uroczystej koronacji figury.

Kościół obecny na planie prostokąta, murowany, z nawami bocznymi. Nad wejściem wieżyczka nawiązująca kształtem do tej zniszczonej w 1945. Prezbiterium ozdobione jedynie prostym drewnianym krzyżem; z prawej strony, w południowej nawie kaplica Matki Boskiej Płaczącej, w nawie przeciwległej kaplica Miłosierdzia Bożego ze stałą adoracją Najświętszego Sakramentu. Przy parafii, w dalszym ciągu kierowanej przez saletynów, działają liczne organizacje i stowarzyszenia katolickie. Na jej terenie funkcjonują też inne zgromadzenia zakonne, w tym od 1946 franciszkanki służebnice krzyża oraz od 1991 pallotynki. SK

Pastorzy luterańscy
1590–1594 Nicolaus Meusel (Neuselius)
1594–1603 Christianus Denke
1603–1605 David Lentzmann (Lutzmann)
1605–1607 Heinrich Möller
1608–1625 Johann Phaner (Phamer)
1626–1637 Martin Jagemann
1638–1652 Isaac Kluge
1652–1655 Johann Neumann
1656–1666 Daniel Matthäi
1666–1673 Johann Otzech
1673–1690 Peter Rechovius (Rackovius)
1690–1709 Nathanael Taute (Tautz)
1709–1714 Daniel Hartsch
1715–1762 Nathanael Gottfried Falck
1762–1771 Johann Möller
1771–1787 Franz Jakob Schirk (Schalk)
1787–1791 Samuel Gottlieb Weickhmann
1791–1818 Carl Friedrich Günther
1818–1826 Johann Wilhelm Ludwig Bärreysen
1827–1832 Karl Adolph Blech
1832–1840 Johann Wilhelm Ludwig Bärreysen
1840–1848 Emil August Theodor Zander
1848–1867 August Eduard Klein
1868–1879 Joachim Georg Weickhmann
1880–1900 Adolf Hermann Ernst Radtke
1900–1916 Emil Otto Dietrich
1916–1935 Walter Böhm
MrGl
Proboszczowie kościoła Matki Boskiej Saletyńskiej
1946–1947 Stanisław Krzyworączka MS (administrator)
1947–1951 Józef Gołębiewski MS (administrator)
1951–1952 Józef Sroka MS (administrator)
1952–1953 Andrzej Maria Skibiński MS (administrator)
1953–1957 Józef Sroka MS (administrator)
1957–1965 Wincenty Bugiel MS (administrator)
1965–1970 Józef Burdaś MS (administrator)
1970–1973 Stanisław Błasik MS (administrator)
1973–1976 Tadeusz Piękoś MS (administrator)
1976–1981 Paweł Brożyna MS (administrator)
1981–1983 Stanisław Wygonik MS
1983–1985 Adolf Grotkowski MS
1985–1991 Zbigniew Czuchra MS
1991–1997 Janusz Szubert MS
1997–2000 Władysław Wichniarz MS
2000–2002 Marian Mordarski MS
2002–2006 Władysław Pasiut MS
23 VI 2006 – 15 VIII 2009 Mariusz Czachor MS
28 IX 2009 – 8 VII 2012 Rafał Zientara MS
2012–3 VII 2016 Stanisław Kowalski MS
3 VII 2016 Maciej Kucharzyk MS
AGK
Źródło „https://gdansk.gedanopedia.pl/index.php?title=KO%C5%9ACI%C3%93%C5%81_MATKI_BO%C5%BBEJ_SALETY%C5%83SKIEJ&oldid=107555”
⇦ WRÓĆ
Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania