KATLEWICZ JERZY, dyrygent, pedagog

Wersja z 13:51, 1 paź 2022

JERZY JÓZEF KATLEWICZ (2 IV 1927 Bochnia – 16 XI 2015 Kraków), dyrygent, pedagog. Syn Stanisława (28 IV 1891 Gorajec, powiat Lubaczów – 2 VI 1977 Bochnia), absolwenta szkoły organistowskiej w Przemyślu, w latach 1919–1962 organisty kościoła św. Mikołaja w Bochni i dyrygenta miejscowego chóru parafialnego i Józefy (1900-1992). Najmłodszy z trojga rodzeństwa, brat Maryli i Ireny. Pierwszych lekcji muzyki udzielał mu ojciec. Uczył się gry na fortepianie w prywatnej szkole muzycznej Teresy Gnoińskiej, kontynuując ją – wraz z normalną edukacją szkolną – na tajnych kompletach w czasie okupacji. Od końca 1944 był uczniem prof. Jerzego Żurawlewa – inicjatora konkursów chopinowskich, który prawdopodobnie zasugerował mu zmianę zainteresowań muzycznych na kompozycję i dyrygenturę.

Od lutego 1945 kontynuował edukację w Gimnazjum i Liceum dla Dorosłych w Bochni. Jesienią tego roku przeniósł się Krakowa, do klasy fortepianu profesora Jana Hoffmana w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej (PWSM; Akademia Muzyczna (AM)) i równolegle ucząc się w Gimnazjum św. Jacka. W lutym 1946 zdał maturę w bocheńskim gimnazjum. W 1947 ponownie zdał do PWSM, tym razem nie tylko do klasy fortepianu, ale także na dyrygenturę i kompozycję u prof. Artura Malawskiego, które to studia ukończył w 1952 (z przerwą na roczną naukę prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim).

W latach 1947–1949 pracował jako organista w kościele św. Mikołaja w Bochni, w 1948–1953 jako kierownik muzyczny w Teatrze Lalki i Aktora "Groteska", w 1952–1958 jako dyrygent Państwowej Filharmonii Krakowskiej oraz 1954–1958 jako kierownik muzyczny i pierwszy dyrygent Opery Krakowskiej. W latach 1957–1958 przebywał na stypendium we Włoszech i w Austrii, gdzie doskonalił umiejętności między innymi u Hansa Swarowskiego. Od 1958 do 1961 dyrektor naczelny i artystyczny Filharmonii Poznańskiej.

W latach 1961–1968 był kierownikiem artystycznym i dyrygentem Państwowej Opery i Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku (POiFB). Pod jego muzycznym kierownictwem wystawiono między innymi opery Cyganerię Giacomo Puccini (premiera 31 X 1961), Mandragorę Karola Szymanowskiego (29 XII 1961), Orfeusza i Eurydykę Christopha Willibalda Glucka (27 II 1962), Dziadka do orzechów Piotra Czajkowskiego (16 IV 1962), Toscę Pucciniego (16 VI 1962), Kniazia Igora Aleksandra Borodina (6 XI 1962), Carmen Georgesa Bizeta (15 III 1963), Konrada Wallenroda Władysława Żeleńskiego (3 IV 1964), Wesołe kumoszki z Windsoru Otto Nicolaia (9 X 1964), Otella Giuseppe Verdiego (20 XII 1967), ostatnią był Turandot Pucciniego (19 X 1968). Pod jego kierownictwem wystawiano także przedstawienia baletowe: Romeo i Julia Sergiusza Prokofiewa (12 VI 1964), Żywot rozpustnika Igora Strawińskiego (26 II 1965), Pan Twardowski Ludomira Różyckiego (28 V 1965), Polskie balety (20 V 1967), Pancernik Patiomkin Juliusza Łuciuka (6 XI 1967). Pod jego batutą Orkiestra Symfoniczna Polskiej Filharmonii Bałtyckiej brała udział w oprawie muzycznej mszy celebrowanej przez papieża Jana Pawła II w bazylice św. Piotra w Rzymie 1 I 1997, inaugurującej obchody obchody Tysiąclecia Gdańska.

W latach 1968–1981 kierownik artystyczny i pierwszy dyrygent, od 1971 także dyrektor Filharmonii Krakowskiej. Od 1979 do 1982 także kierownik artystyczny Noordhollands Philharmonisch Orkest w Haarlemie (Holandia), 1984–1985 dyrektor i kierownik artystyczny Orkiestry Symfonicznej i Chóru Polskiego Radia i Telewizji w Krakowie. Od 1972 prowadził klasę dyrygentury w PWSM w Krakowie, od 1983 profesor nadzwyczajny, od 1990 profesor zwyczajny.

Międzynarodową karierę dyrygencką rozpoczął w 1955 roku po zdobyciu I nagrody na Konkursie Młodych Dyrygentów w Besançon we Francji. Występował we wszystkich ważniejszych ośrodkach Europy, a także w Japonii, Chinach, Mongolii, na Kubie, w Meksyku, Australii, Nowej Zelandii, Iranie i Libanie. Dyrygował znakomitymi orkiestrami symfonicznymi na świecie, między innymi: RAI Roma, Orkiestrą Narodową Meksyku, Conservatoire Paris, RTB Bruxelles, Orkiestrą Radia i Telewizji w Moskwie, Orchestre National de l’ORTF (obecnie Orchestre National de France), FOK Praha, Orkiestrą Radia Hilversum, Teatro dell’ Opera Roma, jak również orkiestrami filharmonicznymi w Atenach, Barcelonie, Bratysławie, Budapeszcie, Bukareszcie, Lubljanie, Rotterdamie.

Towarzyszył wielu wybitnym solistom, między innymi Marcie Argerich, Gidonowi Kremerowi, Witoldowi Małcużyńskiemu, Maurizio Polliniemu, Arturowi Rubinsteinowi, Krystianowi Zimermanowi, Kai Danczowskiej, Światosławowi Richterowi. Brał udział w wielu festiwalach muzycznych, między innymi: Maggio Musicale Fiorentino, Sagra Musicale Umbra, Warszawskiej Jesieni, Wratislavia Cantans, Edinburgh Festival, Holland Festival, Gulbenkian Festival, Festiwalu Flandryjskim, jak również w Bonn, Rimini, Wiedniu, Bergen czy Lyonie. Zdobył opinię czołowego interpretatora utworów wokalno-instrumentalnych Krzysztofa Pendereckiego, był pierwszym dyrygentem dzieł innych kompozytorów polskich, między innymi Zbigniewa Bujarskiego, Henryka Mikołaja Góreckiego, Stefana Kisielewskiego, Krystyny Moszumańskiej-Nazar, Kazimierza Serockiego, Marka Stachowskiego, Tadeusza Szeligowskiego, Adama Walacińskiego. Dokonał wielu nagrań radiowych i płytowych.

Pod jego dyrekcją wykonano po raz pierwszy 14 IX 1979 w Bydgoszczy nawiązujący do tragicznej śmierci Mieczysława Karłowicza utwór Wojciecha Kilara Siwa mgła na baryton i orkiestrę, zilustrował muzycznie telewizyjną wersję słynnego spektaklu Starego Teatru w Krakowie Noc Listopadowa w reżyserii Andrzeja Wajdy (3 IV 1978), oraz filmy: Sztuka kochania (1989) i Dzieje grzechu (1975).

W latach 1979–1999 juror Międzynarodowego Konkursu Dyrygenckiego im. Grzegorza Fitelberga w Katowicach. Od 1948 członek Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków SPAM i Stowarzyszenia Autorów ZAIKS. Fundator rokrocznego stypendium dla wyróżniających się studentów AM w Krakowie.

Członek Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków, członek honorowy Towarzystwa Muzycznego im. Henryka Wieniawskiego. Odznaczony między innymi Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1993), Medalem "Pro Ecclesia et Pontifice" (1993) oraz Orderem Św. Grzegorza Wielkiego (1999) – oba nadane przez Stolicę Apostolską, Medalem św. Wojciecha, Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2006), Odznaką „Honoris Gratia” za zasługi dla Krakowa (2009), Medalem Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie (2015).

Laureat Nagrody I stopnia Ministra Kultury i Sztuki (1967, 1995), Nagrody Miasta Gdańska (1967, 2000), Nagrody Miasta Krakowa (1971), dyplomu Ministra Spraw Zagranicznych (1974, 1989), Nagrody Związku Kompozytorów Polskich (1986), Nagrody Krakowskiej Fundacji Kultury Polskiej (1995). Honorowy Obywatel miasta Bochni (2000).

Mąż Ireny Anny z domu Augustyn (20 X 1929 – 30 V 1995), sopranistki lirycznej w składzie pierwszych Madrygalistów Capelli Cracoviensis, ojciec Katarzyny Marii (9 II 1959 – 12 XI 2001), harfistki, i Beaty (ur, 1962), skrzypaczki Capelli Cracoviensis, nauczycielki w Ogólnokształcącej Szkole Muzycznej I stopnia im. Ignacego Paderewskiego w Krakowie. Pochowany 20 XI 2015 w grobie rodzinnym (z żoną i córką) na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. JANSZ