SOKÓŁ STANISŁAW, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku

Wersja z 08:42, 30 wrz 2022

STANISŁAW SOKÓŁ (9 XII 1911 Strzemieszyce Wielkie, powiat będziński – 9 V 1968 Zakopane), lekarz chirurg, kardiochirurgii, historyk medycyny, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku (AMG). Syn Antoniego, pracownika kolei, i Marianny z domu Pianka, gospodyni domowej.

W 1923 ukończył szkołę powszechną w rodzinnej miejscowości, w 1929 uzyskał maturę w klasie humanistycznej Państwowego Gimnazjum Męskiego im. Kazimierza Wielkiego w Olkuszu. W 1935 absolwent Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Od września 1936 do marca 1937 przebywał na szkoleniu wojskowym w Szkole Podchorążych Rezerw Sanitarnych. W latach 1935–1938 odbywał praktykę lekarską w Państwowym Szpitalu Świętego Łazarza w Krakowie. W 1938 uzyskał stopień doktora medycyny w oparciu o rozprawę Dzienniki polskie z punktu widzenia higieny wzroku. W tym samym roku podjął pracę jako asystent na oddziale chirurgicznym i położniczo-ginekologicznym Miejskiego Szpitala Powszechnego w Sosnowcu.

Od sierpnia do października 1939 lekarz wojskowy w stopniu podporucznika w 21. Pułku Artylerii Lekkiej w Bielsku-Białej. Od 1940 do 1945 pracował jako lekarz Ubezpieczalni Społecznej we wsi Łosień (powiat Będzin). Od lutego do sierpnia 1945 pełnił obowiązki dyrektora szpitala w Piekarach Śląskich, od sierpnia 1945 ordynatora oddziału chirurgicznego Szpitala Ewakuacyjnego nr 2138 w Śródborowie (okolice Otwocka), od grudnia 1945 do marca 1947 był ordynatorem oddziału chirurgicznego Głównego Szpitala Klinicznego nr 350 w Otwocku.

W Gdańsku od 1947 młodszy asystent, następnie asystent na Oddziale Chirurgii i Ortopedii Dziecięcej AMG. Powołany do służby wojskowej, od marca do października 1947 był ordynatorem oddziału chirurgicznego w Szpitalu Marynarki Wojennej w Gdyni. Po przejściu do rezerwy (w stopniu kapitana), w 1949 podjął pracę w II Klinice Chirurgicznej AMG, pracując w niej do 1968 roku. W 1953 ukończył specjalizację I stopnia z chirurgii i specjalizację II stopnia z chirurgii i kardiochirurgii. W 1953 został konsultantem w Gdańskiej Przychodni Reumatologicznej i lekarzem Pogotowia Ratunkowego Polskiego Czerwonego Krzyża w Gdyni.

Od 1955 docent, od 1960 kierował oddziałem kardiochirurgii dziecięcej AMG. W latach 1962–1964 był prodziekanem Wydziału Lekarskiego AMG, w 1962–1968 należał do Rady Bibliotecznej tej uczelni. W 1962 był konsultantem chirurgii w województwach gdańskim, koszalińskim, olsztyńskim i bydgoskim. Od grudnia 1967 profesor nadzwyczajny (tytularny). W latach 1962–1968 utworzył oddziały kardiochirurgii dziecięcej i gruźliczy przy II Klinice Chirurgicznej AMG.

Prowadził wykłady i ćwiczenia dla studentów AMG z chirurgii. W Polsce był prekursorem wykorzystywania w praktyce klinicznej badań histochemicznych. Zajmował się zmianami w obrębie nadnerczy związanych z istnieniem gruczolaków kory, czynnością wątroby w odpowiedzi na uraz operacyjny, neurowłókniakami trzustki, rakiem odźwiernika i trzustki, śródwątrobowym zespoleniem dróg żółciowych z przewodem pokarmowym. Badał również problemy chorób płuc i serca. Metodą azygografii oceniał operacyjność raka płuc. Skonstruował aparat do oceny ciśnienia żylnego podczas zabiegów operacyjnych na klatce piersiowej. Dużo czasu poświęcił wadom wrodzonym serca u dzieci. Jako pierwszy w Gdańsku przeprowadzał zabiegi u dzieci na otwartym sercu w warunkach średniej hipotermii. Badał też możliwość zastosowania aparatu do krążenia pozaustrojowego. Autor między innymi: Spostrzeżenia nad wynikami operacyjnego leczenia zaciskającego zapalenia osierdzia („Kardiologia Polska 1955); Przydatność azygografii w rozpoznawaniu guzów płuc („Polski Tygodnik Lekarski” 1955); Wpływ urazu operacyjnego na wątrobę w świetle badań histochemicznych („Polski Przegląd Chirurgiczny” 1962); Leczenie przewlekłego zapalenia szpiku kostnego u dzieci przy pomocy uszypułowanego płata mięśniowego i penicyliny („Chirurgia Narządu Ruchu i Ortopedia Polska” 1948, współautor Alojzy Maciejewski). W 1967 podjął się reżyserowania filmu Operacyjne leczenie zwężenia cieśni aorty.

Zajmował się również historią medycyny, ze szczególnym uwzględnieniem historii chirurgii i historii medycyny gdańskiej. Opublikował między innymi rozprawy: Historii gdańskiego cechu chirurgów 1454–1820 (Wrocław 1957); Medycyna w Gdańsku w dobie Odrodzenia (Wrocław 1960); Historii chirurgii w Polsce. Część 1: Chirurgia okresu cechowego (Wrocław 1967, pierwszy z trzech planowanych tomów). Był także autorem biografii Ludwik Rydygier 1850-1920 (Warszawa 1961), za którą otrzymał nagrodę Towarzystwa Chirurgów Polskich. Z Marią Pelczar opublikował Księgozbiór gdańskich lekarzy Krzysztofa i Henryka Heyllów (Gdańsk 1963), napisał 10 biogramów lekarzy gdańskich do „Polskiego Słownika Biograficznego”. Był zbieraczem ekslibrysów medycznych i autorem kilku prac na ten temat.

Założyciel i członek Zarządu Głównego Oddziału Gdańskiego Polskiego Towarzystwa Historii Medycyny (1964). Członek Towarzystwa Chirurgów Polskich, w latach 1959–1961 przewodniczący oddziału gdańskiego. Należał do Międzynarodowego Towarzystwa Historii Medycyny, Międzynarodowego Towarzystwa Chirurgicznego, Europejskiego Towarzystwa Chirurgii Sercowo-Naczyniowej, Zespołu Nauk Medycznych Komitetu Historii Nauki i Techniki Polskiej Akademii Nauk, Okręgowej Komisji Kontroli Zawodowej Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku. W latach 1967–1968 był sekretarzem generalnym Gdańskiego Towarzystwa Naukowego.

Odznaczony między innymi Srebrnym Krzyżem Zasługi (1946), odznakami „Za Wzorową Pracę w Służbie Zdrowia”, „Za Zasługi dla Gdańska”. Żonaty z Klementyną z domu Rojek (27 X 1914 – 24 IV 2006 Gdańsk), pielęgniarką. Ojciec Anny (ur. 1943), doktora medycyny, radiologa AMG i Macieja (12 I 1946 Otwock – 27 IV 2005 Gdańsk), inżyniera elektronika.

Pochowany został 13 V 1968 na cmentarzu Srebrzysko. W czwartą rocznicę śmierci (1972) odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową w holu Biblioteki Głównej AMG, w 1985 odsłonięto tablicę pamiątkową w sali wykładowej im. Ludwika Rydygiera w Instytucie Chirurgii AMG. SeKo PP